Westerse belangen gaan altijd voor

Als je de berichtgeving over het Midden-Oosten volgt, dan weet je dat oorlogen en geweld er aan de orde van de dag zijn. Vaak krijg je de indruk dat het gaat om op zichzelf staande conflicten, waar het Westen part noch deel aan heeft. Maar niets is minder waar. Volgens de Belgische activist en publicist Ludo de Brabander, die diverse boeken en artikelen over het Midden-Oosten schreef, is de westerse verantwoordelijkheid voor de talloze conflicten in de regio historisch groot. ‘En dit komt nu als een boemerang bij ons terug, in de vorm van terreur en vluchtelingen.’

In hoeverre bepaalt de koloniale opdeling van het Midden-Oosten tussen Frankrijk en Groot-Brittannië tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914-1918), de huidige situatie in de regio?

‘Bijna alle conflicten die in de twintigste en het begin van de eenentwintigste eeuw in het Midden-Oosten hebben plaatsgevonden, hebben hun wortels in het kolonialisme. De Koerdische kwestie is daar een voorbeeld van. Aanvankelijk werd de Koerden in het Verdrag van Sèvres van 1920 een eigen staat beloofd, maar deze belofte werd met het Verdrag van Lausanne van 1923 met één pennenstreek weer ongedaan gemaakt. Ontwikkelingen in Turkije speelden daarbij een rol, waar Atatürk de onafhankelijkheidsoorlog won, maar ook Britse koloniale belangen (olie) in het huidige Irak waren van invloed. Grenzen werden volstrekt willekeurig getrokken, waardoor Koerdische steden en families ruw van elkaar gescheiden werden. Met als gevolg dat de Koerden in vier verschillende landen kwamen te wonen – Turkije, Irak, Iran en Syrië – en nooit meer een eigen staat zouden krijgen. Ook de Libanese burgeroorlog van 1975 tot 1989 vindt zijn oorsprong in het kolonialisme. Libanon was een creatie van de Fransen, om een christelijke enclave te hebben in het overwegend door moslims bevolkte Groter-Syrië. De maronitische christenen kregen het hier voor het zeggen. Maar toen de moslimbevolking in Libanon de volgende decennia harder groeide dan de christelijke bevolking ontstonden problemen, omdat de machtsverhoudingen in parlement en regering totaal niet overeenstemden met de demografische realiteit. Het gevolg was een jarenlange burgeroorlog, waarin ook het regime van Hafiz al-Assad (de vader van Bashar) zich niet onbetuigd liet. Veel Syrisch-­nationalisten hebben Libanon immers altijd als onderdeel van Syrië beschouwd. Datzelfde geldt voor Iraakse nationalisten die Koeweit nooit als zelfstandige staat hebben geaccepteerd. Daarbij speelt dat Koeweit een enorme kuststrook heeft voor zo’n klein land, terwijl de grote buur Irak maar een heel kleine toegang tot de zee heeft. Dat Saddam Hoessein Koeweit binnenvalt in 1990, kun je ook vanuit deze optiek bezien. Ook Israël is heel duidelijk een product van het kolonialisme. Aan de zionisten werd een eigen joodse staat beloofd, terwijl de Palestijnen al op dit grondgebied woonden. Voor de regio betekende de creatie van de staat Israël voortdurende spanningen en conflicten. En voor de Palestijnen bezetting, uitsluiting en onderdrukking. Tot op de dag van vandaag.’

Je spreekt over twee momenten van verraad aan de Arabische zaak. Welke bedoel je?

‘Het eerste grote verraad heeft in 1916 plaats­gevonden, toen de Britten en de Fransen het Midden-Oosten onder elkaar verdeelden, onder leiding van de hoge ambtenaren sir Mark Sykes en François Georges-Picot. Op dat moment hadden de Britten al hun steun voor Arabische onafhankelijkheid beloofd aan de sjarif van Mekka, de leider van de Arabische opstandelingen. In het Sykes-Picotakkoord wordt deze steun weliswaar herhaald, maar tegelijkertijd wordt de regio opgedeeld in Britse en Franse invloedssferen. De Franse blauwe zone omvat het huidige Syrië en Libanon, De Britse rode zone bestaat uit de provincie Bagdad, gebieden rond de Perzische Golf en het huidige Jordanië. Palestina zal onder ‘internationaal bestuur’ komen te staan. Deze afspraken worden allemaal in het geheim gemaakt. Zonder medeweten van de Arabische bondgenoten die slechts worden gebruikt om de Ottomanen te verdrijven, zodat de koloniale grootmachten zich elk een zo groot mogelijk deel van het gebied kunnen toe-eigenen. Het tweede grote verraad aan de Arabische zaak is de Balfour-verklaring van 1917, genoemd naar de Britse minister van Buitenlandse Zaken Arthur Balfour. Tegen de afspraken met de sharif van Mekka in en zelfs in strijd met de bepalingen van het Sykes-Picotakkoord, belooft Balfour “een nationaal tehuis voor het joodse volk in Palestina”. Als op 14 mei 1948 het Britse mandaat in Palestina eindigt, roept Israël direct zijn onafhankelijkheid uit. De joodse staat breidt zijn grondgebied in de loop der tijd steeds verder uit, waardoor na de Zesdaagse Oorlog van juni 1967 zelfs heel historisch Palestina onder Israëlische controle valt.’