Westen medeplichtig aan immense leed in Jemen

Dergelijke rapporten maken inzichtelijk waarom in Jemen de grootste humanitaire crisis van dit moment plaatsvindt. Twintig miljoen mensen hebben te maken met (ernstige) voedselonzekerheid en meer dan 85.000 kinderen onder de vijf jaar zijn inmiddels gestorven van de honger. En dan zijn er nog eens vele tien­duizenden mensen overleden aan de directe gevolgen van de oorlog in Jemen. Ook zijn er miljoenen ontheemden.

55 keer meer aan wapens dan aan humanitaire hulp

Als een gewapend conflict uitbreekt, zoals in Jemen in maart 2015, is het aan de Veiligheidsraad van de VN om op te treden. Dat gebeurde ook, maar slechts voor de helft. In april 2015 stelde de Veiligheidsraad, die als doel heeft het handhaven van de inter­nationale veiligheid en vrede, een wapenembargo in tegen de Houthi-rebellen. Tegen landen van de coalitie zoals Saudi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten, die toen al ernstige oorlogsmisdaden hadden begaan, werden geen maatregelen genomen. Deze landen konden daardoor (en kunnen nog steeds) voor vele miljarden aan westerse wapens importeren, waardoor zij de strijd in Jemen kunnen voortzetten.

Het gerenommeerde Stockholm International Peace Research Institute (SIPRI) berekende, voor de periode 2013 – 2017, dus deels vóór aanvang van de militaire operatie, dat Saudi-Arabië voor ongeveer 15 miljard dollar aan wapens importeerde. De Verenigde Arabische Emiraten importeerden in dezelfde periode voor iets minder dan de helft aan wapens. In beide gevallen kwam zo’n 60 procent van het militair materieel, waaronder gevechtsvliegtuigen en tanks, uit de VS en de rest grotendeels uit EU-landen, het Verenigd Koninkrijk voorop.

Volgens onderzoek van het in Londen gebaseerde Middle East Eye hebben Europese landen zelfs voor maar liefst 86,7 miljard dollar aan export van militair materieel goedgekeurd in 2015 en 2016, aan Saudi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten. Een reden waarom dit bedrag hoger is dan de cijfers van het SIPRI, is omdat het hier gaat om afgegeven vergunningen, dus niet per se om geleverde goederen. Middle East Eye berekende overigens ook dat dit bedrag, de
86,7 miljard dollar, zo’n 55 keer meer is dan de EU heeft uitgegeven aan humanitaire hulp aan Jemen.

Nederland heeft ook wapens geleverd aan de coalitielanden sinds het uitbreken van de oorlog in Jemen. Op relatief kleine schaal, zeker in vergelijking met de hierboven genoemde landen, is bijvoorbeeld militair materieel verschaft aan en door­gevoerd naar Saudi-Arabië. Daarnaast is geleverd aan de marine van Egypte, die actief is voor de kust van Jemen. Ook zijn overtollige F-16’s verkocht aan Jordanië, dat gevechtsvliegtuigen inzet boven Jemen.  Naarmate de oorlog in Jemen vorderde, ­
heeft Nederland het exportbeleid, dat al snel relatief restrictief was, verder aangescherpt.

Het staat buiten kijf dat westerse landen in deze handel des doods massaal wapenexportcriteria hebben geschonden. EU-regels schrijven bijvoorbeeld voor dat een uitvoer­vergunning voor wapens geweigerd moet worden als er een duidelijk risico bestaat dat het militair materieel gebruikt kan worden bij het begaan van ernstige oorlogsmisdaden. Het VN-Wapenhandelsverdrag stelt vergelijkbare grenzen aan wapen­handel.