Tribune 06/2012 :: Gezinsbijstand van tafel: ‘Ik hoop dat dit geen uitstel van executie is’

Gezinsbijstand van tafel

‘Ik hoop dat dit geen uitstel van executie is’

Meldy Visser: ‘Ik wil niet voor altijd bij mijn moeder wonen.’

foto Jan Ruland van den Brink

Tekst: Jola van Dijk

Mede dankzij maandenlange acties van de SP, is de gezinsbijstand met terug­werkende kracht van tafel. ‘We zijn hartstikke blij,’ zegt SP-Tweede Kamerlid Sadet Karabulut, ‘maar het is ronduit schandalig dat de mensen vervolgens nog wekenlang in onzekerheid zijn gehouden. Als er na 12 september weer zo’n ultrarechts kabinet komt, zal dat niet nalaten opnieuw zo’n maatregel in te voeren.’

Nadat Wilders plotseling de stekker uit het kabinet-Rutte had getrokken, kwamen VVD, CDA, D66, ChristenUnie en GroenLinks op 26 april in het Kunduz-akkoord halsoverkop allerlei afspraken overeen. Vanaf dat moment gingen geruchten dat een van die afspraken over de gezinsbijstand zou gaan. De gezinsbijstand, of huishoudinkomenstoets, is een gewijzigde inkomenstoets waardoor een bijstandsuitkering niet langer het recht van een individu betreft, maar afhankelijk zou worden van het gezinsinkomen. SP-Tweede Kamerlid Sadet Karabulut: ‘Vanaf 1 januari kregen ouders en inwonende meerderjarige kinderen gezamenlijk één uitkering als ze een nieuwe bijstandsuitkering aanvroegen. Gezinnen die al afhankelijk waren van een bijstandsuitkering zouden per 1 juli op basis van die nieuwe huishoud- inkomenstoets gekort worden.’ Vanaf het moment dat de plannen voor de invoering van de gezinsbijstand in 2010 bekend werden, heeft de SP actie gevoerd tegen deze kille bezuiniging op de mensen met de laagste inkomens. Karabulut: ‘We zijn onder andere een meldpunt gestart en uit de meer dan zeshonderd meldingen die we kregen bleek dat veel mensen in grote financiële problemen kwamen door de invoering van de gezinsbijstand. Het rukt gezinnen uit elkaar, ontneemt jongeren perspectief op een zelfstandig bestaan, maakt gezinsleden verantwoordelijk voor elkaars schulden en straft mensen die voor elkaar zorgen. Het is dan ook heel erg goed nieuws dat de gezinsbijstand met terugwerkende kracht is afgeschaft door de Kunduz-coalitie.’

Idiote en gemene maatregel

‘Vooral de laatste tijd kregen we steeds meer meldingen binnen, omdat de gemeentes begonnen waren met de uitvoering van de gezinsbijstand’, vertelt Karabulut. ‘Door een rapport met al die meldingen te presenteren hebben we aan de hand van voorbeelden duidelijk gemaakt wat de gevolgen zijn en de druk op de Haagse politici opgevoerd om zo snel mogelijk een knoop door te hakken. Aan de verhalen die je te horen krijgt merk je gewoon wat voor een gemene en idiote maatregel het is.’

Meldy Visser uit Aalten is een van de mensen die keihard getroffen zou worden door de huishoudinkomenstoets. Daarom is ze vanaf eind december een eigen petitie tegen de gezinsbijstand begonnen, die lokaal en landelijk de media haalde. Ook heeft ze heel veel mensen doorverwezen naar het meldpunt van de SP. ‘Mijn moeder krijgt nu 888 euro bijstand en wij mogen samen volgens de huishoudinkomenstoets 1.300 euro hebben. Alles wat ik dus meer verdien dan 412 euro per maand gaat van de uitkering van mijn moeder af. Sparen kan daardoor niet, want alles wat ik verdien door extra te gaan werken gaat op aan het betalen van de uitkering van mijn moeder. Ik ben bijna klaar met mijn opleiding tot onderwijsassistent. Daarna wil ik gaan werken om te sparen zodat ik nog door kan studeren, maar de gezinsbijstand maakte dat onmogelijk. School is leuk en een mooie ervaring, maar met een gezinsbijstandsuitkering zou ik nu voor niets leren want ik zou er qua geld niets aan verdienen. Sparen om uit huis te gaan kan op die manier ook niet. Ik ben 21, ik wil niet voor altijd bij mijn moeder wonen!’

Meldy Visser kon door de gezinsbijstand niet een zelfstandig bestaan opbouwen, maar andersom maakte de huishoudinkomenstoets het voor sommige gezinnen juist onmogelijk om bij elkaar te blijven. Een voorbeeld daarvan is een gezin uit Oost-Groningen dat liever anoniem wil blijven. De ouders hebben allebei een AOW-uitkering en worden verzorgd door hun thuiswonende dochter die een bijstandsuitkering heeft. Die uitkering zou ze door de gezinsbijstand volledig kwijtraken, ze was dan ook ten einde raad. ‘We zorgen voor elkaar en met ons drietjes redden we dat goed. We hebben nooit om hulp gevraagd, maar zouden wel als gezin uit elkaar getrokken worden. Mijn ouders kunnen me niet onderhouden, waardoor ik het huis uit zou moeten. Ik heb al naar een caravan gekeken, want dat is natuurlijk de goedkoopste optie. Maar ik ben zelf manisch depressief waardoor ik eigenlijk niet op mezelf kan steunen. Bovendien ben ik op mezelf veel duurder uit. En de overheid ook, want dan moet er thuiszorg komen voor mijn ouders.’

Oost-Groningen

SP-wethouder Sociale Zaken in Pekela, Hennie Hemmes, kent dit soort verhalen maar al te goed. ‘Pekela is een kleine gemeente, dus mensen kloppen persoonlijk bij mij aan als ze het niet meer zien zitten. Ze kunnen zo binnenstappen. Eerst kwam er een paar keer per maand iemand langs, maar nu komen ze dagelijks. Ik moet binnenkort maar eens zo’n nummertjesapparaat van de slager kopen, want ze staan zowat in de rij. We hebben hier in Oost-Groningen dan ook te maken met een opeenstapeling van factoren. De werkloosheid is heel hoog want er is simpelweg bijna geen werkgelegenheid. Daardoor zitten heel veel mensen in de bijstand, of bij de sociale werkplaats. Toen de gezinsbijstand per 1 januari ingevoerd werd moesten wij ons er ook aan houden aangezien dat wettelijk verplicht was, maar we probeerden mensen natuurlijk wel zoveel mogelijk te helpen. Daarom hebben we ook de tijd genomen om iedereen die het aangaat in een persoonlijk gesprek in te lichten. We hebben zoveel mogelijk gebruik gemaakt van de uitzonderingsmogelijkheid die de wet ons bood en mensen begeleid naar maatschappelijk werk en schuldhulpverlening. Toen ik op 26 april hoorde dat de Kunduz-coalitie de gezinsbijstand uit wilde stellen, heb ik dus meteen het uitvoeren van de gezinsbijstand hier in Pekela stopgezet, in afwachting van een officieel bericht.’ Rosita van Gijlswijk, gemeenteraadslid voor de SP in Groningen, kreeg hetzelfde voor elkaar. ‘Eind april hoorde ik dat de vier grootste gemeenten in overleg met het ministerie van Sociale Zaken besloten hadden te stoppen met de uitvoering van de gezinsbijstand. Ik heb toen onze burgemeester en wethouders gevraagd er ook mee te stoppen, en dat hebben ze ook direct gedaan.’

Onzekerheid

SP-afdelingen in het hele land hebben oproepen gedaan aan hun gemeente om de uitvoering van de gezinsbijstand te stoppen, maar lang niet alle gemeentes deden dat. Nadat VVD, CDA, D66, ChristenUnie en GroenLinks op 26 april het Kunduz-akkoord gesloten hadden, bleef het namelijk heel lang stil over wat die afspraken nu precies inhielden. Karabulut vroeg direct aan het kabinet en de Kunduz-coalitie om duidelijkheid te geven over de gezinsbijstand, maar kreeg als antwoord dat er even gewacht moest worden. Pas een maand later, op vrijdag 25 mei, kwam de officiële tekst van het akkoord naar buiten en lichtte het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid de gemeentes in. Karabulut: ‘Die voortdurende onzekerheid is bijna net zo onbehoorlijk als de gezinsbijstand zelf. Als je weet dat je een akkoord hebt met elkaar, moet je daar direct uitvoering aan geven bij zo’n belangrijk punt. Vooral gemeentes die geen zin hadden om te stoppen zijn gewoon doorgegaan met het uitvoeren van de gezinsbijstand. In de tussentijd heb ik heel veel contact met paniekerige mensen gehad. In die maand zijn zelfs mensen uit hun huis gegaan omdat ze anders financieel echt in de problemen kwamen.’

Zowel Meldy Visser als het gezin uit Pekela hadden al bericht gekregen van de gemeente dat de gezinsbijstand op hun van toepassing was. De dochter uit Pekela: ‘We zijn ook al op gesprek geweest bij de gemeente en ik zou mijn hele uitkering kwijtraken. Sindsdien heb ik geen brief meer ontvangen dus ik had geen idee waar ik aan toe was. Nu ik weet dat de gezinsbijstand afgeschaft is, kan ik eindelijk weer rustig slapen.’ SP-wethouder Hemmes: ‘We zijn begin dit jaar twee maanden bezig geweest om alle mensen met een bijstandsuitkering in Pekela persoonlijk in te lichten over de gezinsbijstand. Na het Kunduz-akkoord hebben we de uitvoering direct stilgelegd, we konden de mensen hier alleen een maand lang geen brief over sturen. De wet verplichtte ons namelijk nog steeds om de gezinsbijstand uit te voeren. Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid gaf bovendien alleen de vier grote gemeentes toestemming om de uitvoering van de nieuwe huishoudinkomenstoets op te schorten. Het was ook helemaal niet duidelijk of de Kunduz-coalitie de invoering van de gezinsbijstand alleen een jaar uit zou stellen of helemaal af zou schaffen. We wisten evenmin of de afspraken met terugwerkende kracht in zouden gaan of vanaf een bepaalde datum. Een brief aan alle bijstandsgerechtigden zou de chaos dus alleen maar nog groter gemaakt hebben, want wij wisten ook niet waar we aan toe waren. Pas nadat we op 26 mei officieel bericht kregen van het ministerie konden we beginnen de mensen persoonlijk te vertellen dat alles teruggedraaid zou worden. Onze burgemeester werkt al tientallen jaren in het openbaar bestuur en heeft nog nooit meegemaakt dat er zoveel onduidelijkheid vanuit Den Haag over de gemeenten uitgestort werd.’

Eind goed, al goed?

Sadet Karabulut

foto Bas Stoffelsen

Hemmes is natuurlijk net zoals Karabulut blij dat de gezinsbijstand met terugwerkende kracht per 1 januari is afgeschaft. Pekela heeft alleen, net zoals veel andere gemeentes, wel een flink financieel probleem overgehouden aan de Haagse draaikonterij. ‘We hebben niet gevraagd om de invoering van de gezinsbijstand, maar alle gemeentes bij elkaar hebben wel al 20 miljoen aan kosten gemaakt om de uitvoering in gang te zetten. En nu zijn we nog eens eenzelfde bedrag kwijt om de boel weer terug te draaien en dat moeten we volgens het Kunduz-akkoord ook volledig uit eigen zak betalen. Dit is wel een heel erg onbetrouwbaar bestuur. We doen in Pekela onze uiterste best om met het beperkte geld dat we hebben zo sociaal mogelijk te zijn, maar dat wordt ons zo wel ontzettend moeilijk gemaakt. En dat allemaal voor een zogenaamde bezuiniging die de belastingbetaler vooral geld gekost heeft. Ik ben er ook voor om mensen aan het werk te helpen, maar dat bereik je hier niet mee. De banen zijn er op dit moment gewoon niet. Er zijn wat uitkeringen gekort, maar daardoor hebben we meer kosten voor maatschappelijk werk en schuldhulpverlening. En behalve de kosten van het invoeren en terugdraaien, moet er voortaan ook meer huurtoeslag betaald worden vanwege de mensen die noodgedwongen verhuisd zijn.’

Eind goed is in dit geval dus helaas geen al goed. Karabulut benadrukt daarom ook dat met de komende Tweede Kamerverkiezingen voorkomen moet worden dat zoiets weer gebeurt. ‘PVV, CDA en VVD steunden de gezinsbijstand. Het is dus heel belangrijk dat mensen zich ervan bewust zijn waar ze 12 september voor kiezen. Als er weer zo’n ultrarechts kabinet komt, zullen die partijen niet nalaten opnieuw met zo’n maatregel de mensen met de laagste inkomens te pakken.’ Meldy Visser deelt de angst van Karabulut. ‘Vanaf het begin van mijn petitie heb ik me erg gesteund gevoeld door de SP en mevrouw Karabulut. Ik ben heel blij dat ook andere partijen eindelijk in hebben gezien dat deze maatregel alleen maar ellende veroorzaakt en dat ze er niets mee opschieten. Hopelijk is dit geen uitstel van executie en doet de SP het goed met de verkiezingen, zodat iedereen écht zekerheid heeft over deze wet.’

Lees online