Tribune 07/2012 :: De wietpas-blues

Hans van Duijn: ‘Dit beleid is een illusie’

‘Crimineel: tel uit je winst’

‘In Venlo was eigenlijk iedereen tevreden’, beaamt Hans van Duijn. Van Duijn is voormalig voorzitter van de Nederlandse Politiebond en is internationaal expert op het gebied van drugsbeleid. ‘Er waren wel klachten in Venlo, met name over parkeeroverlast, maar nadat de coffeeshops verplaatst waren was eigenlijk iedereen tevreden. In mijn ogen leveren coffeeshops in Nederland sowieso relatief weinig overlast op en zijn ze redelijk veilig. Met de wietpas hoopt Nederland de omvang van de drugsproblemen te beheersen door voor buitenlandse afnemers de toegang te bemoeilijken. Nou, ik kan je zeggen: dat is een illusie’, aldus Van Duijn. Hij somt op: ‘Ten eerste hebben ervaringen in andere landen uitgewezen dat een heftiger verbod op drugs geen lager verbruik tot gevolg heeft, maar leidt tot bevordering van de illegale handel. Dat betekent: meer rondgang van cannabis en ook het gevaar van slechtere kwaliteit. Denk ook aan meer diefstal van elektriciteit en meer brandgevaar. Uiteindelijk dus meer risico’s voor de volksgezondheid. Met het oog op dat laatste: ik denk dat de scheiding tussen soft- en harddrugs weg zal vallen, omdat in de illegale handel meer aangeboden wordt dan alleen cannabis.’ Leny Eijssen: ‘In Nederland is het gebruik van harddrugs relatief gering en deskundigen zeggen dat dat komt door het gedogen van de wietverkoop. Ik geloof dat. Softdrugsgebruikers kwamen niet in het harddrugscircuit terecht en kwamen in de regel dus ook niet in de verleiding om harddrugs te gaan gebruiken. Ik sluit niet uit dat het nu met die scheiding gedaan is. Menig drugsrunner was namelijk vóór de wietpas al actief in de handel met harddrugs.’

Volgens Hans van Duijn wordt de positie van de criminelen alleen maar sterker door het Nederlandse beleid. In toenemende mate zullen zij ‘een keertje zitten’ op de koop gaan toenemen, gezien de winsten die gemaakt kunnen worden, zo verwacht hij. ‘Als ze geld kunnen verdienen, dan doen ze dat. Als jij duizend gebruikers bedient die 5 gram in de week willen hebben, dan kun je wekelijks 5 kilo verkopen. Verkochten coffeeshops voor 10 tot 12 euro per gram, op straat kun je grif 15 euro per gram vangen. Tel uit je winst.’

Freeze! Miami Vice!!

Maar waaróm dan toch deze wietpas, als iedereen blijkbaar op z’n vingers kan natellen dat alleen de criminaliteit erbij gedijt? Leny Eijssen: ‘In Maastricht was de inzet het tegengaan van drugsoverlast, maar volgens mij was het échte doel het opvijzelen van het imago van de stad. Maastricht wilde niet langer te boek staan als het drugswalhalla van Europa.’ Ook Hans van Duijn denkt dat zorg om de internationale reputatie centraal heeft gestaan. ‘Nederland wil met dit beleid de Verenigde Staten, maar ook Duitsland en Frankrijk (die in het verleden nogal eens met Nederland overhoop lagen over het drugsbeleid -red.) tevreden stellen. Bovendien paste het wel bij het rechtse kabinet in Nederland. Het klinkt wel ferm en stoer: we gaan de overlast te lijf, we willen doorpakken. Alleen jammer dat er niet over is nagedacht.’

De Nederlandse overheidscampagne die buitenlandse drugstoeristen duidelijk moet maken waar het op staat, heeft ook al zo’n stoere titel meegekregen: New rules, no drugs. Klinkt als: ‘Freeze! Miami Vice!!’ Als de rechercheurs uit die tv-serie dat riepen, dan keken de Colombiaanse drugscriminelen al bibberend in de loop van een politie-pistool. En toch bleef je ook bij Miami Vice maar al te vaak met een naar gevoel zitten, als de boeven uiteindelijk weer aan het langste eind trokken en per speedboot of cabriolet geamuseerd uit beeld verdwenen.

Hoezo waterbed-effect?

‘Drugsoverlast Maastricht in maand verviervoudigd – schuld wietpas’, kopte NRC op 31 mei. Het aantal meldingen van drugsoverlast bij de gemeente was een maand na de invoering van de wietpas bijna verviervoudigd: 619 meldingen in de maand tegenover gemiddeld 166 meldingen vorig jaar. Niettemin toonde de Maastrichtse burgemeester Onno Hoes zich tevreden, omdat er minder buitenlanders in de stad zouden zijn om drugs te kopen. Bovendien zou het aantal parkeerboetes met twintig procent gedaald zijn.

Tegelijkertijd ontstond in Nijmegen juist een run op de coffeeshops. De Waalstad ligt niet alleen gunstig voor Brabantse en Limburgse klanten die zich niet willen registreren, maar ook voor Duitsers die niet meer in steden als Venlo of Roermond terecht kunnen. En dus schreef dagblad De Gelderlander: ‘Nijmegen wordt wietstad nummer 1 door wietpas.’

Juridische haken en ogen

Coffeeshop Easy Going in Maastricht spande een kort geding aan tegen de gemeente, omdat deze de zaak had gesloten wegens overtreding van de nieuwe regels. Easy Going verloor het kort geding, maar stelt zich op het standpunt dat weigering van buitenlanders discriminatie is. Ook zou het in strijd met de wet zijn om registratie van klanten te eisen. Immers, zo redeneert de coffeeshop: officieel is verkoop en bezit van cannabis verboden, waardoor je bezoekers van een coffeeshop feitelijk verzoekt om lid te worden van een criminele club. De coffeeschop heeft inmiddels een bodemprocedure aangekondigd, waarvan volgens rechtsdeskundigen de afloop onvoorspelbaar is.

‘Klanten zitten niet op controles te wachten.’

foto Marco Okhuizen / Hollandse Hoogte

‘De wijk zit weer met de overlast’

Trouwens: Van Lunteren kreeg tijdens een raadsdebat van burgemeester Van der Velden van Breda de toezegging dat controle op de wietpas geen prioriteit voor het lokale politiekorps wordt. ‘Wij wilden niet dat onze kostbare en schaarse politiemensen daarvoor ingezet zouden worden. De burgemeester zei dat hij vlak na de invoering wel even duidelijk wilde laten blijken dat de overheid er bovenop zit, maar dat daarna geen extra lokale politiemensen zich met controles op de wietpas zouden gaan bezighouden’, aldus de SP’er. Maar de vraag is dan welke politiemensen dat dan wel moeten gaan doen. Weliswaar heeft het korps Midden- en Westbrabant er met het oog op de invoering van de wietpas zestien speciale agenten bij gekregen, maar volgens Van Lunteren blijft er wel degelijk lokaal extra inzet nodig, van zowel politie als ambtenaren. ‘Dit terwijl de werkdruk van het korps al zo groot is door alle bezuinigingen’, zegt het raadslid. En dat in een stad waar nu al dealers hun territoriale wensen met een pistool kenbaar maken.

Dat het illegale ciruit al op het vinkentouw zit, verbaast Ton Heerschop, SP-raadslid in Venlo, niks. ‘Drugsrunners hebben zich hier al lang vóór de invoering warmgelopen. Ze spreken af met een dealer ergens in een of andere straat en ziedaar: de wijk zit weer met de overlast. Dat is vervelend, maar nu is het nog te overzien. Maar ik voorspel je: de kleine dealertjes van nu worden straks de grote jongens. Ik zie de ripdeals al voor me.’ Tot voor kort hadden de vijf gedoogde coffeeshops in Venlo samen 90.000 klanten. Het gemeentelijke project ‘Hektor’ behelsde onder meer de verplaatsing van twee grote coffeeshops naar een terrein vlak aan de Duitse grens, ook goed bereikbaar voor de vele duizenden oosterburen die voor drugs een bezoek aan de Limburgse stad brengen. De wietpas doorkruist nu het door velen geprezen Hektor. Heerschop: ‘Het was hier goed geregeld. Maar nu vrees ik het ergste voor de stad.’

Tribune, juli/augustus 2012

De wietpas-blues

Tekst: Rob Janssen

Op 1 mei is in Zuid-Nederland de wietpas ingevoerd. VVD-minister Ivo Opstelten van Veiligheid en Justitie wil op die manier de strijd aanbinden met drugsoverlast en –geweld. Klinkt goed, maar ondertussen dreigt precies het tegenovergestelde.

Enkele seconden duurde het maar. Er kwam een scootertje aanscheuren, de bestuurder stopte bij een voetganger die een ogenblik later met een zak wiet in zijn hand vrolijk verder wandelde. Bij toeval zag het Maastrichtse SP-raadslid Leny Eijssen het laatst gebeuren. Gewoon voor haar neus. ‘Vroeger gebeurde het nog stiekem. Tegenwoordig wordt er openlijk gedeald; je ziet mensen ongegeneerd met grote zakken wiet over straat lopen.’ Met ‘vroeger’ bedoelt Eijssen de tijd vóór de invoering van de omstreden wietpas in Noord-Brabant, Zeeland en Limburg.

Sinds 1 mei moet je daar een wietpas hebben om softdrugs te kunnen kopen. Alleen Nederlanders komen voor zo’n pas in aanmerking en bovendien moet je (geregistreerd) lid worden van een coffeeshop. De coffeeshop mag vervolgens alleen aan leden verkopen. Volgend jaar wordt de pas in heel Nederland verplicht.

De straat als business centre

Om te laten zien dat het menens is, zette de politie in steden als Maastricht, Breda en Roermond direct na 1 mei een controle-offensief in. Het regende waarschuwingen aan het adres van de coffeeshops die de nieuwe regels overtraden. Sommige coffeeshops sloten hun deuren; ofwel uit protest, ofwel op last van de politie. In Breda zou de omzet in de acht coffeeshops al met negentig procent zijn afgenomen. Dat kan twee dingen betekenen: óf er worden nauwelijks nog softdrugs verkocht in de turfstad, óf de handel heeft zich simpelweg verplaatst. Dat laatste lijkt het geval. Het nieuwe ‘business centre’: de straat. Volgens SP-raadslid Patrick van Lunteren is dat alleen al vanuit privacy-overwegingen van de klanten niet meer dan logisch. ‘Ik kan me voorstellen dat zij niet op controles zitten te wachten. Voorbeeld: stel dat je je paspoort moet laten zien. Daar staat ook je burgerservicenummer op, waarmee ook eventuele boetes zijn na te trekken.’

En dus vinden klanten hun weg op straat, waar het criminele circuit volgens de SP’ er inmiddels welig tiert en waar de politie nauwelijks vat op heeft. ‘Meteen vanaf de invoering van de wietpas zijn criminele handelaren bezig geweest om in de stad hun verkoopgebied af te bakenen, om als het ware ‘hun’ wijk veilig te stellen. Soms lopen ze zelfs al met een pistool rond.’

Inhoud

Lees online