Tribune 07/2012 :: Marktdwang ov grote steden van de baan

XIX Congres stelt kandidatenlijst en verkiezingsprogramma vast

‘Het vertrouwen dat je er niet alleen voor staat’

Tekst: Jola van Dijk en Rob Janssen foto: Henk van Esch

De koers van de partij werd tijdens het Congres op 2 juni in Breda vastgelegd, de uitwerking daarvan is het verkiezingsprogramma dat op 30 juni werd vastgesteld in de Brabanthallen in Den Bosch. De titel, ‘Nieuw vertrouwen’, zegt in feite al genoeg. De SP wil het vertrouwen van de burger in de politiek terugbrengen. Met een optimistisch en realistisch programma om samen sociaal uit de crisis te komen. Nu is het aan de kiezer om te bepalen welke kant het op gaat met Nederland: liberaler of socialer?

Het nieuwe verkiezingsprogramma van de SP is het eindresultaat van een maand lang discussiëren in alle geledingen van de partij. Ook tijdens het Congres wordt er nog volop gediscussieerd door de afgevaardigden en de congrescommissie. Over de koers zijn we het allemaal eens, die is op 2 juni al vastgesteld. Maar hoe kunnen we die het beste vertalen in een verkiezingsprogramma? Waar ligt de komende vier jaar de balans tussen idealisme en realisme?

‘Gemakkelijk zal het niet zijn’, houdt lijsttrekker Emile Roemer de 950 afgevaardigde SP’ers voor. ‘Een land besturen in diepe crisis is moeilijk. Het is moeilijk je eigen huis te bouwen op de puinhopen van een ander. Maar we doen het toch, omdat we Nederland niet rechts willen laten liggen. Natuurlijk kunnen we niet toveren. We kunnen niet in vier jaar alle schade oplossen die de afgelopen 25 jaar is aangericht. Maar we kunnen wel opnieuw beginnen het vertrouwen in de politiek en vooral in elkaar op te bouwen, het is onze plicht om de komende tijd te gaan bouwen aan nieuw vertrouwen. Beste mensen, houd er ook maar vast rekening mee dat we de komende tijd echt wel weer gaan horen wat een ramp het zal worden als de SP het voor het zeggen krijgt. Dat het niet kan wat we zeggen. Mogelijk gaan de lampen weer uit, zoals ze zeggen. Houd er maar rekening mee dat het erger zal worden de komende tijd. Maar één ding wil ik zeggen: kijk waar we staan met Nederland en Europa. Kijk naar wie last heeft van de crisis en er voor op moet draaien. En kijk vooral welke partijen daarvoor verantwoordelijk waren. Dat was niet de SP!’ Ware woorden van Roemer, want de standpunten van de SP worden nauwlettend gevolgd door de media en andere partijen. Zo hebben acht Jonge Democraten, actieve leden van de ‘vrijzinnig liberale’ politieke jongerenorganisatie die gelieerd is aan D66, de moeite genomen om vanuit het hele land naar Den Bosch te komen om de SP-afgevaardigden te waarschuwen. ‘Pas op, geld lenen kost geld.’ Ze vinden de ideeën van de SP sympathiek, maar vinden niet dat iedere Nederlander daaraan mee moet betalen. De crisis noopt volgens hen tot moeilijke keuzes, zoals bijvoorbeeld bezuinigingen op onderwijs. Lieke Smits, de kersverse nieuwe voorzitter van ROOD, kan de interesse van de Jonge Democraten wel waarderen. Samen met wat andere ROOD-jongeren verwelkomt ze hen met koffie – in een mok met het opschrift ‘Doe effe sociaal man!’ – en gaat ze de discussie aan.

‘Samen de strijd aangaan’

We worden misschien aangevallen door andere politieke partijen, maar de steun van de straat hebben we. Tijdens het congres deelt Smits haar ervaringen: ‘Jongeren willen in een land opgroeien waar ze wat over te zeggen hebben. Daarom blijft ROOD met al deze jongeren de strijd aangaan tegen de hoogste jeugdwerkloosheid ooit (10 procent) en huisjesmelkers die hun huurders uitmelken. Meer dan 300.000 kinderen groeien in armoede op. Al deze jongeren hebben op 12 september de keuze: wil je leven in het land van Rutte, of in het land van Roemer?’ Ook Christina Monk, SP-lid en een van de schoonmakers die vooropliepen in de schoonmakersprotesten spreekt de zaal toe. ‘Honderdenvijf dagen hebben wij marsen gelopen en gestaakt voor respect. Het resultaat werd in één klap weggehaald door de bezuinigingen van het Kunduz-akkoord. De regering moet voor de mensen staan, en ik sta honderd procent achter de SP. Ik motiveer mensen nu om te gaan stemmen 12 september. Op de SP!’ De zaal reageert laaiend enthousiast op zowel Smits als Monk. En ook als even later SP-Tweede Kamerlid (nummer 2 op de kandidatenlijst) Renske Leijten vragen beantwoordt over de thuiszorg. ‘Ondanks de nieuwe SP-wetten verplichten veel gemeentes thuiszorgmedewerkers om twintig procent van hun loon in te leveren, of te vertrekken. Wij zullen met nieuwe wetsvoorstellen komen, maar het is een probleem dat in de gemeentes speelt, dus niet zonder de afspraak te maken dat jullie ook die strijd voeren. Laten we met z’n allen de wetsovertreders aanpakken!’

‘Ruim 250 keer ja tegen elkaar gezegd’

De discussies tijdens het Congres vormen het slotakkoord van een maand lang discussiëren binnen de hele partij. Voor een aantal nieuwe afdelingen is het nog even aftasten hoe je dat nou het best aan kunt pakken. Ze hebben veel tijd in de voorbereiding van de twee congressen gestoken. Elisabeth Deussen, die namens afdeling Leudal de zaal probeerde te overtuigen voor hun voorstellen te stemmen, vertelt: ‘We willen niet met een zure nasmaak thuiskomen omdat maar een klein deel van al onze voorstellen gesteund wordt.’ Maar ook al kregen uiteindelijk maar vijf van de bijna zeshonderd wijzigingsvoorstellen steun van een meerderheid van de afgevaardigden, dat wil zeker niet zeggen dat al het werk dat afdelingen investeren in het maken en verdedigen van wijzigingsvoorstellen voor niets is geweest. Ronald van Raak, voorzitter van de congrescommissie: ‘We hebben de uitkomsten van de discussies in de afdelingen gebruikt om het concept-programma te verbeteren. Een deel van de amendementen hebben we al overgenomen. Voordat we tijdens het Congres over de amendementen gingen discussiëren en stemmen, hadden we al zo’n 250 keer ja gezegd tegen voorstellen uit de afdelingen. En tijdens het Congres zijn ook nog een aantal voorstellen alsnog overgenomen.’ Een voorbeeld daarvan is het voorstel van onder meer de afdeling Utrecht om de Belastingdienst actiever de aangiftes van bedrijven te laten controleren, omdat die dienst er op dit moment van uitgaat dat bedrijven wel te vertrouwen zijn en daardoor belastinginkomsten misloopt. Ook worden veel amendementen tijdens het Congres ingetrokken na verduidelijking van de reden voor de afwijzing door de congrescommissie. Zo hield de afdeling Purmerend aan het begin van de dag een vurig betoog tegen vreemdelingendetentie. Nadat SP-Tweede Kamerlid Sharon Gesthuizen namens de congrescommissie het standpunt toegelicht had en vertelde over de vele voorstellen die ze al ingediend had, had Purmerend voldoende vertrouwen in de wijze waarop de visie van de SP verwoord is in het verkiezingsprogramma en werd het wijzigingsvoorstel ingetrokken. Zo’n betoog houden op het podium, voor een zaal met meer dan duizend mensen, is voor veel afgevaardigden best spannend omdat ze maar kort de tijd krijgen om hun wijzigingsvoorstellen toe te lichten. Arnout Hoekstra en Bob van Vliet slaagden er in om de zaal ervan te overtuigen hun amendementen, over respectievelijk onderwijshuisvesting en softdrugs, te steunen. Beide heren hebben al vaker als afgevaardigde wijzigingsvoorstellen verdedigd en geven als tip dat je je kostbare spreektijd het best kunt gebruiken om een of twee echt goede voorstellen te verdedigen. Meer voorstellen proberen uit te leggen heeft volgens hen geen zin, want dan komt geen enkel argument echt goed uit de verf. Beter een of twee echt goede voorstellen dan negen wel aardige ideeën, luidt hun advies.

Linksboven: ROOD verwelkomt Jonge Democraten. Linksonder: Lieke Smits in ‘Het land van Roemer’.

Rechtsboven: Christine Monk: voorop in protesten.

Met de klok mee: Elisabeth Deussen: veel tijd in de voorbereiding. Dagvoorzitters-tandem: Bob Ruers en Riet de Wit. Hebbeding: de SP-stropdas. Succesvol met hun amendementen: Arnout Hoekstra, Petroesjka Sterk en Bob van Vliet met Emile Roemer op de foto.

‘Realisten voor het heden, optimisten voor de toekomst’

Over de visie van de SP is weinig discussie tijdens het congres, die is 2 juni al vastgesteld. Nu gaat het alleen nog over de vraag hoe je die het best kunt verwoorden in een verkiezingsprogramma voor de komende vier jaar. Waar de balans tussen idealisme en realisme ligt, is daarbij vaak punt van discussie. Zo houden SP-senatoren Eric Smaling en Arjan Vliegenthart namens de congrescommissie de leden voor: ‘We zijn realisten voor het heden, en optimisten voor de toekomst. Je kunt standpunten wel heel scherp stellen, maar dan weet je zeker dat je na 12 september meteen weer bakzeil moet halen. Wat heeft het dan voor zin om het erin te zetten? Het moet wel haalbaar zijn. Als partij ben je op een gegeven moment ook niet meer geloofwaardig als je alleen maar zo veel mogelijk en zo ver strekkend mogelijke voorstellen in wil blijven dienen.’ Dat de afgevaardigden zich hier terdege van bewust zijn, blijkt wel uit de manier waarop over de verschillende kernenergie-amendementen van de afdeling Middelburg gestemd wordt. Het standpunt over kernenergie is aangescherpt, zodat nog duidelijker is dat we als partij deze vorm van energie geen oplossing vinden; nu niet en in de toekomst niet. Het voorstel om het ondergronds opslaan en verplaatsen van kernafval te verbieden kan ook op steun van een meerderheid van de afgevaardigden rekenen. Alleen het voorstel om de bestaande kerncentrale in Borssele binnen vier jaar te sluiten kan niet op een meerderheid rekenen. Dat zou een miljard euro kosten en dat geld kan volgens de congrescommissie en de afgevaardigden op dit moment beter aan andere dingen besteed worden. Aan het einde van de dag zijn zowel indiener Petroesjka Sterk uit Middelburg als Eric Smaling van de congrescommissie tevreden over de manier waarop het Congres de knoop heeft doorgehakt. Dat het uiteindelijk altijd de leden zijn die beslissen waar de balans precies ligt tussen idealisme en realisme, bleek ook uit het aangenomen voorstel om weer als vanouds 0,8 procent van het bruto nationaal product aan ontwikkelingssamenwerking te besteden, in plaats van mee te gaan met de verlaging naar 0,7 procent van het kabinet-Rutte. Zoals Emile Roemer zegt in zijn speech direct na de stemmingen: ‘We hebben het beste programma van Nederland, alleen is dat het afgelopen half uur wel wat duurder geworden.’ Algemeen secretaris van de SP Hans van Heijningen kijkt tevreden terug op de discussies tijdens het Congres: ‘De programmacommissie en het partijbestuur hebben er alles aan gedaan om een programma voor te leggen aan onze afgevaardigden dat haalbaar en betaalbaar is. Onze 950 afgevaardigden hebben dat verhaal goed begrepen en een inhoudelijke bijdrage van niveau geleverd. Natuurlijk is het voor de congrescommissie en het partijbestuur ingewikkeld om dan geconfronteerd te worden met een wijzigingsvoorstel dat ruim zeshonderd miljoen euro kost en waar niet zomaar dekking voor te vinden is. Maar op het politieke signaal dat daarvan uitgaat ben ik best trots. Hoewel je je zeker af kunt vragen of ontwikkelingshulp wel de beste manier is om de armste mensen in de wereld te steunen, is de boodschap dat we in tijden van crisis in Nederland en Europa niet op hen bezuinigen belangrijk.’

Links: Stemmen voor de kandidatenlijst. Rechts: Vicepremier Steingrímur speciaal naar Nederland gekomen.

Hoe IJsland sociaal uit de crisis kwam

Dat het Congres met het verkiezingsprogramma de juiste brug heeft weten te slaan tussen idealisme en realisme blijkt wel uit het verhaal dat Steingrímur Sigfússon de afgevaardigden vertelt. De vicepremier en minister van Financiën van IJsland is – op de dag van de presidentsverkiezingen in zijn land – speciaal naar Nederland gekomen om de aanwezige SP-leden te vertellen hoe het IJsland de afgelopen vier jaar is gelukt om op een sociale manier uit hun crisis te komen. IJsland was er eind 2008 nog veel erger aan toe dan Nederland op dit moment. De financiële sector was binnen een paar dagen vrijwel volledig ingestort en de overheid had een enorm tekort op zich moeten nemen om de grootste problemen voor de burgers op te vangen. Steingrímur vertelt dat zijn linkse regering de puinhopen van jarenlang rechts beleid direct te lijf gegaan is met een mix van belastingverhogingen en drastische bezuinigingen. ‘We hebben bewust de armsten ontzien. En we wilden per se de verzorgingsstaat overeind houden.’ Volgens Sigfusson is dat niet alleen om goed te doen, maar ook een kwestie van gezond verstand. Bij wie ga je het geld halen om de crisis op te lossen? Bij degenen die het kunnen missen natuurlijk. Economisch is het steunen van huishoudens die weinig inkomen hebben ook veel zinvoller, volgens Steingrímur. Iedere euro die zij extra krijgen, geven ze immers direct uit aan goederen en diensten, waardoor de economie gestimuleerd wordt.

Klaar voor 12 september

Nu duidelijk is wat volgens de SP haalbaar is de komende tijd, zijn we volgens Emile Roemer helemaal klaar voor de verkiezingscampagne. ‘Er liggen nog 74 dagen te wachten tussen nu en de verkiezingen. En dan beslist Nederland hoe we uit de crisis gaan komen en vooral waar we de komende tijd aan gaan bouwen. Natuurlijk kunnen we niet toveren, we kunnen niet in vier jaar alle schade oplossen die de afgelopen 25 jaar is aangericht. Maar we kunnen wel opnieuw beginnen het vertrouwen op te bouwen in de politiek en vooral in elkaar. Het is onze plicht om de komende tijd te gaan bouwen aan nieuw vertrouwen. Het vertrouwen dat je geld, je baan en je toekomst weer veilig zijn. Het vertrouwen dat je er niet alleen voor staat als het even tegen zit. Het vertrouwen dat de politiek er ook voor jou is en niet alleen voor een select gezelschap. Deze verkiezingen gaan ergens over, en steeds meer mensen realiseren zich dat en steunen ons in de strijd. Op 12 september beslist Nederland of het de komende tijd liberaler of eindelijk socialer wordt. Ik ga daarvoor de benen onder m’n kont uit lopen. En een ding weet ik zeker: dat hoef ik volgens mij niet alleen te doen.’

Wat er nog meer in het verkiezingsprogramma staat

In ‘Nieuw vertrouwen’ worden begroting en staatsschuld in lijn met Europese afspraken gebracht, ‘maar er worden geen overhaaste stappen gezet om eurocraten in Brussel te plezieren’. De SP wil een nieuw akkoord in de Europese Unie over de beste voorwaarden voor economisch herstel en bescherming van het sociale karakter van de samenleving. In Nederland bepleit de SP een investeringsprogramma van 3 miljard euro om economie en werkgelegenheid op gang te krijgen. De partij wil geplande investeringen in onderhoud van woningen, (spoor)wegen en scholen en universiteiten naar voren halen om de economie te stimuleren.

Daarnaast staat een breed ‘sociaal contract’ met vakbonden en werkgeversorganisaties op het verlanglijstje. Daarin moeten komend jaar afspraken worden gemaakt over werk, inkomen en zekerheid, inclusief AOW- en pensioenvoorwaarden. De AOW-leeftijd gaat, als het aan de SP ligt, in ieder geval tot 2020 niet omhoog. En mensen die redelijkerwijs aan het einde van het arbeidzame leven zijn gekomen vanwege zwaar werk of een lang arbeidsverleden kunnen er dan nog steeds met 65 uitstappen, ook als wordt beslist dat de algemene pensioenleeftijd omhoog gaat.

Andere speerpunten uit het verkiezingsprogramma: hoogwaardige zorg, hooggekwalificeerd onderwijs, huisvesting voor iedereen en behoud van ons sociale stelsel. Er komt een einde aan de voortschrijdende marktwerking in de zorg en de uit de hand gelopen bureaucratie. Hypotheekrenteaftrek wordt in tien jaar tijd afgetopt voor hypotheekschulden boven 350.000 euro, daaronder kan worden afgetrokken tegen 42 procent. Er komt een toptarief voor inkomens boven anderhalve ton en aan vermogende mensen wordt een extra bijdrage gevraagd. Het minimumloon wordt beschermd. Voor salarissen boven tweemaal modaal in de publieke en semipublieke sector komt een nullijn. De BTW blijft op 19 procent. De SP wil jaarlijks 2 procent energiebesparing maar vindt afschaffen van de onbelaste reiskostenvergoeding ‘dom’.

Duurzaam economisch herstel is alleen mogelijk als de financiële markten aan banden worden gelegd. Dat kan, aldus de SP, door scheiding van sparen en speculeren, een hogere bankenbelasting en een nieuwe speculatiebelasting en een extra bijdrage van grote ondernemingen in de kosten van de samenleving. Kansrijke economische initiatieven wil de SP stimuleren en er komt een perspectiefrijk industriebeleid.

Europese samenwerking wordt gericht op het behoud van de vrede, de bescherming van de veiligheid en de bevordering van welvaart en welzijn voor iedereen. Een socialer Europa vereist samenwerking, maar ook respect voor diversiteit, subsidiariteit en soevereiniteit. Internationale solidariteit en bevordering van de internationale rechtsorde horen hoeksteen van het buitenlands beleid te zijn.

De SP wil segregatie tegengaan, veiligheid bevorderen, agenten van het bureau naar de buurt brengen, een raadgevend referendum invoeren en een ‘Huis voor klokkenluiders’. De BTW op kunst en cultuur gaat naar 6 procent.

onze kanidaten:

1. Emile Roemer, Sambeek, 1962
2. Renske Leijten, Haarlem, 1979
3. Ronald van Raak, Amsterdam, 1969
4. Harry van Bommel, Diemen, 1962
5. Jan de Wit, Heerlen, 1945
6. Sadet Karabulut, Amsterdam, 1975
7. Sharon Gesthuizen, Den Haag, 1976
8. Jasper van Dijk, Amsterdam, 1971
9. Paul Ulenbelt, Leiden, 1952
10. Henk van Gerven, Oss, 1955
11. Manja Smits, Den Haag, 1985
12. Paulus Jansen, Utrecht, 1954
13. Farshad Bashir, Zoetermeer, 1988
14. Nine Kooiman, Den Haag, 1980
15. Arnold Merkies, Amsterdam, 1968
16. Eric Smaling, Weesp, 1957
17. Michiel van Nispen, Breda, 1982
18. Tjitske Siderius, Zwolle, 1981
19. Leo de Kleijn, Rotterdam, 1958
20. Ike Teuling, Rotterdam, 1982
21. Nicole van Gemert, Utrecht, 1975
22. Henri Swinkels, Vught, 1963
23. Maureen van der Pligt, Amsterdam, 1962
24. Maarten Hijink, Utrecht, 1983
25. Tiers Bakker, Amsterdam, 1969
26. Erik de Vries, Helmond, 1979
27. Daniël de Wit, Den Haag, 1979
28. Anneke Wezel, Amsterdam, 1975
29. Thijs Coppus, Horst, 1981
30. Meta Meijer, Amsterdam, 1969
31. Patrick van Lunteren, Breda, 1970
32. Chris Schaeffer, Amsterdam, 1955
33. Femke Reudler Talsma, Amsterdam, 1982
34. Hugo Polderman, Roosendaal, 1951
35. Peter Kwint, Amsterdam, 1984
36. Pim Siegers, Nieuwe Pekela, 1986
37. Lies van Aelst, Gorinchem, 1988
38. Bart van Kent, Den Haag, 1983
39. Niels Jongerius, Amsterdam, 1984
40. Lieke van Rossum, Delft, 1982
41. Hans Martin Don, Waalre, 1959
42. Eelco Eikenaar, Groningen, 1979
43. Willem Bouman, Doesburg, 1960
44. Trix de Roos-Consemulder, Vlissingen, 1957
45. Jamila Yahyaoui, Amsterdam, 1983
46. Bert Peterse, Weert, 1983
47. Arjan Vliegenthart, Amsterdam, 1978
48. Saïd Afalah, Rotterdam, 1972
49. Robin van der Velden, Amsterdam, 1976
50. Jos van der Horst, Drachten, 1957

Lees online