Tribune 07/2012 :: Limburg in de ban van de Ring

Limburg in de ban van de Ring

Bij dit viaduct over de Nieuwenhagerheidestraat in Landgraaf sneuvelen vijftien, voor een deel al aangekochte, panden voor een afslag van de Buitenring.

Tekst: Robin Bruinsma foto: Bas Quaedvlieg

Limburg is in de ban van de Ring. Terwijl het maatschappelijk en politiek verzet tegen de aanleg van een nieuwe snelweg rond Parkstad Limburg met de dag groter wordt, blijft de provincie doodgemoedereerd op ramkoers. Voor kritische geluiden zijn ze in Maastricht stokdoof. Intussen stijgen de verwachte kosten van de Buitenring enorm.

Tot aan het begin van de twintigste eeuw was het gebied rond Heerlen een lieflijke streek met heuvels en glooiende weilanden, boerenhoeven, vreedzame gehuchten, steile bossen en kristalheldere beekjes.

Toen kwamen de mijnen. De steenkoolrijke bodem werd ontgonnen. Duizenden mannen, van dichtbij tot uit het oosten van Europa, vonden er werk. De mijnstreek was tot in de jaren zeventig de motor van de Nederlandse economie. Met de vondst van aardgas werden de fundamenten onder de welvaart in een vloek en een zucht opgeblazen. Nagenoeg alles wat herinnerde aan een bloeiende episode viel ten prooi aan de slopershamer. Het mijnwerkersverleden verdween onder de grond, de mijnstreek lag op apegapen, kompels met stoflongen werden zonder financiële compensatie aan hun lot overgelaten. SP-Tweede Kamerlid Jan de Wit zette zich destijds als advocaat voor deze groep in, met het Actiecomité Ereschuld Mijnwerkers.

Anno 2012 loopt Zuid-Limburg leeg. Nergens slaat de vergrijzing zo hard toe als in Parkstad Limburg, een samenwerkings­verband tussen zeven gemeenten. Met gladde tv-spotjes wordt gepoogd Nederlanders ertoe te bewegen zich in het zuiden te vestigen. Het landschap is daarin de belangrijkste troef en uitgerekend het groen dat ondanks de expansie van de mijnstreek onbebouwd bleef en de naam Parkstad nog enigszins rechtvaardigt, zal door de Buitenring worden vermorzeld. De löss moet het veld ruimen voor asfalt, voor een volstrekt overbodige rondweg van 26 kilometer. De politieke besluitvorming tart elke beschrijving. Tot maart 2011 stormde de gedeputeerde Ger Driessen als een bulldozer door alle overlegstructuren.

Frans Kamkes: ‘Dit is weggegooid geld.’

In veel tuinen staat dit protestbord. De provincie Limburg houdt zich stokdoof voor kritiek.

Deze woning is al opgekocht. Hier komt het tracé tussen Hoensbroek en Amstenrade te lopen.

Nadat Driessen na de Statenverkiezingen van 2011 uit de provinciale politiek verdween, was de Buitenring niet van de baan. Integendeel: Bert Kersten, lid van Gedeputeerde Staten namens de PvdA, ondertekende in dezelfde maand een contract met MNO Vervat, een van de acht ingeschreven aannemers; ­zonder ontsnappingsclausule.

‘En zo gaat het nu al jaren’, zegt Edwin Bus, sinds 1999 lid van Provinciale Staten en SP-woordvoerder op het Buitenringdossier. ‘De provincie beweert dat er geen weg terug is, dat er al veel geld is uitgegeven en dat Zuid-Limburg alleen kan overleven als de Buitenring er komt.’

Een rondgang langs het toekomstige tracé, met Bus als gids, voert langs huizenblokken die al door de provincie zijn aangekocht en antikraak worden bewoond of staan te verpauperen. ‘De provincie denkt van de honderd miljoen euro voor aankopen van grond en opstallen er twintig terug te verdienen aan restverkoop. Die redenering is zo krom als een hoepel, zoals talloze argumenten er met de haren worden bij gesleept.’

De in Parkstad deelnemende gemeenten hebben inmiddels de buik vol van de machtsspelletjes van de provincie en weigeren nog langer de portemonnee te trekken. Ze worden keer op keer voor voldongen feiten geplaatst, zonder beraadslagingen. Nuth voelt zich niet serieus genomen, de zienswijze van Heerlen ging onbesproken de papierversnipperaar in en Brunssum vat het bij monde van wethouder Eric Geurts (PvdA) als volgt samen: ‘Wat de provincie doet, is aanbesteden zonder noodrem.’ Kerkrade, bevreesd voor verminking van woonwijken, reageert ronduit gefrustreerd omdat beroep bij de Raad van State, als gevolg van de Crisis- en herstelwet niet mogelijk is. ‘Sabotage’, zeggen ze op het gemeentehuis. Schinnen, dat geen rechtstreeks belang heeft bij de Buitenring, stelt onomwonden dat constructieve voorstellen domweg worden genegeerd. De provincie pokert met kostenposten en geldpotten en trekt er een stalen gezicht bij.

Edwin Bus kijkt uit over de akkers tussen de hellingbossen bij Hoensbroek en Vaesrade, een van de kwetsbaarste plekken in het toekomstige traject. ‘Wat daar beneden dreigt te gebeuren, tart elke beschrijving. Daar komt de verbinding van de Buitenring op de A76, een ingewikkelde en peperdure constructie, zoals al die andere ingetekende rotondes, verkeerspleinen en verdiepte liggingen.’

De SP stelde in 2008 al een veel goedkopere variant voor. Bus: ‘Ook wij vinden dat doorgaande verkeersstromen zoveel mogelijk uit woonkernen moeten worden geweerd. Het kan allemaal aanmerkelijk goedkoper, door optimaal gebruik te maken van bestaande wegen, door de Buitenring te beperken tot twee rijstroken, door een maximum snelheid van 80 kilometer per uur aan te houden en door alles gelijkvloers te houden.’ Natuurmonumenten en de Milieufederatie Limburg gaan nog een paar stappen verder, wijzen nieuwe tracés resoluut af en willen alleen de bestaande wegenstructuur verbeteren (geschatte kosten: 125 miljoen euro).

De Krichelbergsweg in Kerkrade loopt het dal in dat door de Buitenring onherstelbaar zal worden verminkt.

Antikraakhuizen in Landgraaf.

Een half miljard, Frans Kamkes strijkt met zijn vingers langs zijn baard. Hij woont praktisch zijn hele leven aan de rand van Amstenrade. De Buitenring loopt straks, verdiept, op een steenworp afstand van de mooie boerenwoning van Frans en zijn vrouw Hermien. Hun woongenot zal er zwaar onder lijden. Toch windt Frans zich daar niet het meest over op. ‘Ik kan er met de pet niet bij, dit is weggegooid geld. Natuurlijk heeft onze streek nieuwe impulsen nodig, probeer je er eens een voorstelling van te maken wat je allemaal met die honderden miljoenen kunt doen. Straks ligt die Buitenring er, is het geld op en zit de bevolking opgescheept met een rondsnelweg waar niemand op zit te wachten.’

Ron Meijer, fractievoorzitter van de SP in de gemeenteraad van Heerlen én rekenmeester, heeft becijferd dat de Buitenring 19.000 euro per meter en 450 euro per inwoner van Limburg zal kosten. De aanleg levert welgeteld 180 banen op. ‘Krankjorum, er staan in deze regio zelden files en het verkeer zal door de krimp beslist niet toenemen. Kerkrade en Heerlen zijn trouwens dankzij de stadsautoweg en Binnenring prima bereikbaar. Je hebt er veel politieke moed, gezond verstand en realisme voor nodig om het tij te keren; maar ja, het CDA en de VVD hebben de bestelling van het asfalt al de deur uit gedaan.’

Vooralsnog weten de tegenstanders de Raad van State aan hun zijde. Twee keer zette het hoogste bestuursorgaan van ons land een streep door de plannen. Tot nu toe met succes wezen de milieuorganisaties op de gevolgen voor natuur en mens (uitstoot fijnstof, lawaai). Volgend jaar maart doet de Raad van State opnieuw een uitspraak.

En dan nog een paar kille cijfers: volgens het onderzoeks- en adviesbureau Ecorys wegen de kosten van 488 miljoen voor aanleg en beheer niet op tegen de maatschappelijke baten van 474 miljoen; waarmee bijvoorbeeld wordt gedoeld op winst in reistijd, verbetering van de veiligheid en de effecten op de leefomgeving, natuur, landschap en recreatie.

‘Veiligheid en het milieu wegen voor ons uiteraard ook zwaar,’ zegt Edwin Bus, ‘maar die winst in reistijd is absoluut flauwekul.’ Het SP-statenlid wijst de weg langs de Brunssummerheide, paradijs voor wandelaars, fietsers en recreanten. ‘Deze lange verbinding tussen Brunssum en Kerkrade kan uitstekend als Buitenring fungeren, daar hoef je nauwelijks aan te sleutelen. Alleen moet het wel veiliger worden gemaakt, ze noemen dit niet voor niets de dodemansweg. Met vrij eenvoudige ingrepen kun je een heel eind komen.’

Verderop, aan de rand van Kerkrade, ligt een nieuw buurtje rond Kaalheide, waar ooit Roda JC voetbalde – en nog altijd traint. De Krichelbergsweg loopt naar beneden, een prachtig dal in. Een moeder maakt met haar pasgeborene in de kinderwagen een wandelingetje. Als haar kind zelf kan lopen, is het uit met de pret; dan ligt daar de Buitenring, op een talud dat het dal onherstelbaar zal verminken. Zou Limburg niet massaal actie moeten voeren tegen de machtspolitiek en prestigestrijd op het provinciehuis? Edwin Bus: ‘Limburgers zijn van nature niet zulke actievoerders, ze voelen zich machteloos en denken dat het toch geen zin heeft, dat ze daar in Maastricht toch gewoon doen wat ze willen. Maar iedereen, vriend en vijand, vindt een half miljard euro wel absurd veel geld.’

De kritische burgers hebben zich verenigd in de Stichting Buitenring Nee, een actiecomité met veel kennis van zaken en deskundigheid. De Buitenring, ooit een droom, is verworden tot een sprookje. Nog even en de nachtegaal durft echt niet meer te zingen ‘wie sjoen os Limburg is’.

Intussen is onlangs bekendgemaakt dat 89,4 procent van alle kinderen in Heerlen opgroeit in een achterstandswijk en dat een bovengemiddeld aantal van hen met Jeugdzorg te maken krijgt, om maar eens een van de vele problemen aan te stippen waarmee de mijnstreek worstelt. Liever die kinderen op weg helpen dan een extra lading fijnstof over hen uitstrooien. In Schaesberg, een van die voormalige gehuchtjes van voor de steenkoolmijnen, staan de restanten van een kasteel. Parkstad Limburg steekt 450.000 euro in een nieuwe vakopleiding voor jongeren. Zij mogen onder deskundige leiding dat kasteel en een bijbehorende hoeve herbouwen. In een nabijgelegen school­gebouw worden een informatie- en studiepunt plus scholingscentrum en werkplaats voor dit meerjarenproject ondergebracht. Stenen stapelen in plaats van asfalt leggen, daar is Zuid-Limburg bij gebaat. Ban die Ring!

Lees online