Spanning, nieuwsblad van de SP, maart 2009 : Column - Congressen kopen geen straaljagers!

Column Krista van Velzen

Congressen kopen geen straaljagers!

Hete hangijzers. Dat is de titel van het proefschrift van oud-defensievoorlichter Bert Kreemers. Het boek gaat over de aanschaf van Nederlandse gevechtsvliegtuigen.

Het speelt niet in het hier in nu, maar handelt over de besluitvorming rond de vervanging van de starfighters door de F-16, eind jaren zestig midden jaren zeventig. De oplopende spanning in de Oost–West verhoudingen lokte de discussie uit of de defensie uitgaven niet opgeschroefd moeten worden. Binnen de Partij van de Arbeid heerst hierover grote verdeeldheid. De Kamerfractie besloot de verhoging van de defensie uitgaven, zoals voorgesteld door het kabinet De Jong, gedeeltelijk te accepteren . Op een partijcongres wordt een motie aangenomen van de afdeling Doniawerstal (waar enkele jaren later mijn geboortewieg zou staan, maar dat terzijde). In die motie riepen de afdelingen de partij op om scherper oppositie te voeren en geen enkele cent extra aan de defensie begroting toe te voegen.

Al snel herpakt de PvdA zich. Het kabinet Den Uyl komt aan de macht en Henk Vredeling, in de Tweede Wereldoorlog actief in het verzet, wordt Minister van Defensie. De dubieuze eer van de grootste wapenorder van de vorige eeuw komt op zijn conto te staan. Ondanks het brede protest in zijn partij besluit hij de peperdure F-16 aan te schaffen. Pogingen van de partijleden om, tijdens een partijcongres, te voorkomen dat deze peperdure en overbodige aanschaf wordt gedaan, drukt hij de kop in met de historische uitspraak ‘congressen kopen geen straaljagers.’

Vandaag de dag weten wij hoe het baanvlak voor de F-16 geëffend werd. Smeergeld, steekpenningen, niet alleen voor prins Bernhard maar ook voor het Tweede Kamerlid Piet Dankert van de PvdA, die geld aangeboden kreeg door de Franse vliegtuigfabrikant Dassault in ruil voor de steun aan de Mirage F1. Hoewel nooit is bewezen dat Dankert het geld heeft geaccepteerd, bleek volgens Kreemers wel uit een destijds door Minister van Justitie Dries van Agt ingesteld geheim onderzoek dat Dankert het voor hem bestemde geld wilde gebruiken om twee goede doelen te steunen.

Er is een grote parallel met de wereld van vandaag de dag. Niet tegen het Oostblok maar tegen enge terroristen en ondemocratische landen moeten wij onze krijgsmacht optuigen. En de prijzen die we daarvoor bereid moeten zijn te betalen rijzen de pan uit. Er is een man met een missie, de CDA’er Jack de Vries, die, net als Vredeling, koste wat het kost, nieuwe straaljagers wil aanschaffen. En de rekening is, als vanouds, voor u en mij, de belastingbetalers. Een rekening waarvan de hoogte, als we de Algemene Rekenkamer mogen geloven, pas jaren nadat Jack zijn handtekening gezet heeft, bekend zal zijn.

Ik voorspel dat er, over de hele gang van zaken rond de aanschaf van de Joint Strike Fighter, binnen niet al te aanzienlijke tijd, een parlementaire enquête komt. Centrale vraag zal zijn, hoe het heeft kunnen gebeuren dat er, ondanks alle waarschuwingen, toch besloten is om van dit peperdure toestel zulke grote hoeveelheden aan te schaffen. Tot die tijd heeft de PvdA nog een unieke kans de geschiedenis te laten herleven. Zij kan haar Minister van financiën, Wouter Bos, in deze tijden van financiële crisis, op 14 en 15 maart, als de partij haar congres houdt, oproepen geen straaljagers te kopen. Echte partijen laten de leden bepalen wat de koers is. Volgens vice-premier Wouter Bos staan alle opties toch open, alles is toch bespreekbaar als het gaat om het vinden van oplossingen tijdens deze kredietcrisis?

Krista van Velzen

SP-Tweede Kamerlid