Tribune 6/2011 :: Sluiting bieb; dit pikken wij niet

Sluiting bieb; dit pikken wij niet

tekst: Jola van Dijk

Actieposter Vlissingen (fotografie en ontwerp: Ingrid Borger)

De bibliotheek saai en ouderwets? Welnee, het ledenaantal stijgt en bibliotheken worden steeds belangrijker als ontmoetingsplaatsen. Het kabinet en de Tweede Kamer willen er dan ook nadrukkelijk niet op bezuinigen. Maar veel gemeenten doen dat toch, waardoor vele vestigingen dicht gaan. In het hele land vechten SP’ers samen met scholen en wijkbewoners voor het behoud van hun bieb.

‘De bieb groeit, maar er is geen geld meer voor.’ Met die treffende titel gaf NRC Handelsblad begin april treffend de spagaat van veel bibliotheken weer. Na jaren van dalende ledenaantallen, gaat het eindelijk weer goed met de bibliotheek. Het gaat niet meer alleen om het uitlenen van boeken. Bibliotheken zijn inmiddels ware culturele centra met tentoonstellingen en lezingen, maar ook een laagdrempelige ontmoetingsplek in de buurt en een werkplek voor scholieren en studenten die thuis geen computer of rustige plek hebben. Die vertrouwde bieb zal de komende jaren op veel plekken verdwijnen. De Vereniging van Openbare Bibliotheken heeft zelfs berekend dat ongeveer eenderde van alle bibliotheken zal verdwijnen door de gemeentelijke bezuinigingen. SP-Tweede Kamerlid Jasper van Dijk vroeg afgelopen januari in de Tweede Kamer al aandacht voor deze alarmerende ontwikkeling. Een meerderheid was het met hem eens dat bibliotheken bij bezuinigingen ontzien moeten worden en gaf aan de regering de opdracht om hier met de gemeenten over te gaan praten. Een paar maanden verder stelt Van Dijk teleurgesteld vast dat de regering zich nog niet aan die toezegging gehouden heeft, ook niet nadat daarover herhaaldelijk vragen zijn gesteld. Sterker nog, uit een recente enquête onder SP-afdelingen wordt pijnlijk duidelijk hoe hard sommige gemeenten snijden in hun bibliotheekbudget.

Bibliotheekfilialen weg

In Rotterdam voert Nel Keus vanuit de SP samen met boze wijkbewoners, bewonersorganisaties en basisscholen al een paar maanden actie tegen bezuinigingsplannen. Keus: ‘De eerste wijkbibliotheek is al gesloten. Uiteindelijk blijven er in 2020 maar zes van de eenentwintig vestigingen over. Hoek van Holland (dat onder de gemeente Rotterdam valt –red.) heeft dan geen bibliotheek meer, terwijl Rotterdam dertig kilometer verderop ligt. Vanuit mijn eigen deelgemeente Hilligersberg-Schiebroek is het straks minstens een half uur fietsen naar de dichtstbijzijnde bibliotheek.’ De Gelderse gemeente Berkelland maakt het nog bonter. Daar is het budget van de bibliotheek ondanks massaal lokaal verzet gehalveerd, zonder dat duidelijk is wat de gevolgen zullen zijn. Fred Stomps van de lokale SP is woedend. ‘Nu hebben we nog vier bibliotheken en een bibliobus, maar waarschijnlijk zal dat allemaal verdwijnen. Er komen dan kleine servicepunten voor terug en de gemeente verwacht dat bewoners zelf vrijwillig mini-bibliotheken op gaan zetten.’

Financiële dilemma’s

In Berkelland komt de gemeente vooral door lokale politieke missers geld tekort voor de bibliotheek, maar in de meeste plaatsen spelen volgens Jasper van Dijk de landelijke bezuinigingen op gemeenten een belangrijke rol. ‘Vooral het bestuurs­akkoord tussen gemeenten en rijk betekent een aanslag op het budget van gemeentes.’ Hoe zwaar die bezuinigingen op de maag van gemeenten liggen, blijkt wel in Boxmeer. Daar ziet zelfs een college met een SP-wethouder zich gedwongen om te bezuinigen op de bibliotheek. Fractievoorzitter Winfried Bosters: ‘De meeste bestedingen van gemeenten liggen vast, daar kan niet op bezuinigd worden. In Boxmeer gaat dat geld grotendeels naar sociale zaken en welzijn. We hadden 8 miljoen vrij te besteden, maar door een gemeentelijk tekort en landelijke bezuinigingen moet daar 5 miljoen vanaf. Dat geld moet ergens vandaan komen, dat is heel pijnlijk. We proberen de bibliotheek daarom te helpen, door weliswaar 20 procent te bezuinigen maar ook een flinke afkoopsom te geven zodat de bibliotheek de bezuiniging kan regelen. En we hebben geld geregeld voor twee groepen inwoners die twee filialen open gaan houden die anders gesloten zou worden.’

In het hele land wordt actie gevoerd om de lokale bieb te redden. Eenderde van alle bibliotheekfilialen dreigt te verdwijnen door bezuinigingen.

In Amsterdam-Noord moet ook bezuinigd worden op de bibliotheken, maar daar wordt de oplossing gezocht in kleinere en goedkopere huisvestingsmogelijkheden. Daniël Peters, voorzitter van de SP-fractie in de deelraad: ‘De bibliotheek is hier altijd een speerpunt geweest, dus gaat er ook veel geld heen. Wanneer de buurthuizen in de zomer dicht zijn, kunnen de bibliotheken daardoor de jongeren opvangen die niet op vakantie gaan. In ons stadsdeel zitten vier bibliotheken, dat is een per 25.000 inwoners en we gaan er alles aan doen om dat zo te houden.’

Sluiting dreigt voor eenderde van de bibliotheekfilialen

In Hengelo denkt de SP er hetzelfde over. De gemeente, met de SP in het college, heeft nog niet eens besloten of er bezuinigd moet worden maar de bibliotheek wil zélf al een filiaal sluiten zodat er meer geld overblijft voor de centrale bibliotheek. Zo zou één bibliotheek overblijven voor alle 80.000 inwoners van Hengelo. SP-afdelings­voorzitter en gemeenteraadslid Vincent Mulder: ‘De gemeente moet alles op alles zetten om het tweede filiaal open te houden en je kunt je afvragen of je in een college moet blijven zitten als dit soort bezuini­gingen doorgaat. Samen met de wijkraad hebben we al drieduizend handtekeningen opgehaald en overal in de wijk hangen posters. Voor de basisschoolkinderen is de bieb in het centrum veel te ver weg, dus binnenkort gaan een paar honderd leerlingen proberen de bibliotheekdirecteur over te halen.’

‘Monsterlijke plannen’

Volgens Jasper van Dijk is dit soort acties hard nodig. ‘We moeten met ons allen een vuist maken en zeggen dat het genoeg is. Landelijk blijven we onderzoeken wat de gevolgen zijn van deze bezuinigingen op cultuur. Daarmee gaan we het debat aan met staatssecretaris Zijlstra en blijven we vechten tegen zijn monsterlijke plannen. Lokaal kun je actievoeren tegen de gemeentelijke bibliotheekbezuinigingen door bijvoorbeeld handtekeningen op te halen en met ludieke acties duidelijk te maken wat er gebeurt als mensen niet meer lezen.’

Dat dit soort acties die nu overal in het land gevoerd worden effect heeft, blijkt wel in Rotterdam en Vlissingen. In Rotterdam zijn de plannen inmiddels uitgesteld en moet eerst maar eens berekend worden wat precies de kosten en opbrengsten zijn van het nieuwe plan. In Vlissingen heeft de SP honderden boeken ingezameld en aangeboden aan de gemeente. Daar schrok deze zo van, dat ook daar het plan om een bibliotheek­filiaal te sluiten teruggetrokken is en er eerst onderzoek gedaan wordt. Van Dijk: ‘Hopelijk leidt dit uitstel uiteindelijk tot afstel en is er weer een bibliotheekfiliaal gered.’

Laatste nieuws: de actie in Hengelo is succesvol afgesloten want de aangekondigde sluiting van een filiaal is definitief van de baan.

Lees online