Tribune 6/2011 :: Eerste Kamer gaat gewoon zijn werk doen

Geen meerderheid van CDA, VVD en PVV

Eerste Kamer gaat gewoon zijn werk doen

tekst: Diederik Olders foto: Goos van der Veen Hollandse Hoogte

Er was vooraf veel over te doen: wie stemt op wie en haalt de coalitie wel of geen meerderheid? Al het gesteggel over reststemmen, dealtjes en de kleur van stempotloden ten spijt kwam er uit wat er uit moest komen: geen meerderheid voor het kabinet-plus-gedoogpartner.

De Eerste Kamerverkiezingen zijn een geval apart. De op 3 maart gekozen leden van de Provinciale Staten kiezen de senatoren. In theorie is dan de samenstelling van de Eerste Kamer evenredig met de verkiezingsuitslag voor de Provinciale Staten. In theorie, want er kan een boel misgaan – bedoeld of onbedoeld. Omdat het aantal stemmers maar beperkt is, 566 in heel Nederland, en omdat bijvoorbeeld een Statenlid uit Zuid-Holland relatief meer mensen vertegenwoordigt dan een Statenlid uit Drenthe, kunnen kleine afwijkingen grote gevolgen hebben. Sommige partijen halen hun Eerste Kamerzetels ‘ruim’, anderen maar net. Dat betekent dat een partij ervoor kan kiezen haar ‘ruime’ Statenleden te laten stemmen op een bevriende partij. Om te zorgen voor een extra zetel of te voorkomen dat er bij de berekening juist een zetel af gaat. Dat zijn doelbewuste afwijkingen. Er ontstond in de aanloop naar deze verkiezing commotie omdat het Zeeuwse Statenlid Johan Robesin door Rutte in zijn torentje werd ontvangen om hem ervan te overtuigen op een coalitiepartij te stemmen. Dat heeft gewerkt, want het Statenlid heeft niet op de Onafhankelijke Senaatsfractie gestemd – zoals zijn Partij voor Zeeland vóór de verkiezingen beloofde – maar op een coalitiepartij, naar eigen zeggen de VVD. Maar het kan ook gewoon misgaan. Stemmen is mensenwerk, dus er zijn weleens Statenleden die per ongeluk het stembiljet onjuist invullen. Of, zoals bij deze laatste verkiezing, een D66-Statenlid dat met een blauwe pen in plaats van het verplichte rode potlood stemde. Omdat een ander D66-Statenlid ook nog eens op een PvdA’er stemde – waarschijnlijk strategisch – kostte dat foutje D66 een zetel. Ten gunste van: de SP. Tenminste: als alle onderhandelingetjes en dealtjes gelukt waren, had de SP een Eerste Kamerzetel minder gehad dan waar ze recht op had gezien de uitslag van de Provinciale Statenverkiezingen. Het klopt dus weer.

Tiny Kox, met zeven SP-collega’s herkozen in de Eerste Kamer, vond de verkiezingen een ‘gênante vertoning’. Kox: ‘Omdat de uitslag precies is zoals we op 3 maart al verwachtten, kun je zeggen dat al het gesjoemel ook niet eens productief is geweest. Ik ga op 7 juni de nieuwe fractievoorzitters hierop aanspreken en samen oplossingen bedenken om hier op termijn vanaf te komen.’ Volgens Kox is het een goede zaak dat VVD, CDA en PVV geen meerderheid hebben (37 van de 75 zetels): ‘Dat het kabinet geen automatische meerderheid heeft, is een zegen voor de Eerste Kamer. Nu is er weer ruimte om wetsvoorstellen op basis van argumenten te behandelen en niet op basis van dreigementen. De Eerste Kamer moet bij wetten controleren of ze uitvoerbaar zijn, wat de gevolgen voor de maatschappij zijn en of het wel past binnen onze internationale afspraken. Ik weet zeker dat juist ook VVD- en CDA-senatoren door deze uitslag blij zijn dat zij gewoon hun werk kunnen gaan doen.’

De fractievoorzitter in de Tweede Kamer is het daar van harte mee eens. Emile Roemer: ‘Dat senatoren dat kunnen en willen blijkt wel uit het unaniem afserveren van het Elektronisch Patiëntendossier. Een politiek beladen onderwerp, maar de Eerste Kamer was eensgezind.’ Toch heeft de coalitie nu geen meerderheid in de Eerste Kamer. Roemer: ‘Daardoor zal Rutte het lastiger krijgen met de draconische voorstellen uit het regeerakkoord. De scherpe kantjes zullen eraf moeten.’ Roemer verwacht het verzet tegen het kabinet-Rutte uit een heel andere hoek: ‘Op straat, in de samenleving zie je het verzet groeien. WSW’ers, leraren, verpleegkundigen, brandweer: hun stem klinkt steeds harder. Ik verwacht een hete zomer en een stormachtige herfst. Want bij de volgende begroting zullen nog meer mensen echt gaan merken waar VVD, CDA en PVV het geld komen halen.’

Lees online