Tribune, 9/2010 :: Column: Het CDA en de PVV

Kabinetsformatie: Tijd voor het alternatief

Een verbond van nieuw optimisme

Tekst: Rob Janssen & Diederik Olders

Foto: Phil Nijhuis / ANP

Ruim voordat op 3 september PVV, CDA en VVD met de formatie-onderhandelingen stopten, presenteerde Emile Roemer de contouren van een centrumlinkse coalitie. Een meerderheidsregering van PvdA, CDA, SP en GroenLinks is volgens hem het beste voor Nederland: ‘Een verbond van nieuw optimisme’.

Wanneer spreek je van uiterste noodzaak? Die vraagt komt op als je de perikelen rondom de kabinetsformatie volgt. Maxime Verhagen (CDA) noemde samenwerking tussen zijn partij en de PVV slechts ‘in uiterste noodzaak’ denkbaar. Maar hoe noodzakelijk was de doodlopende weg naar een gedoogakkoord met Wilders als de optie met de PvdA, GroenLinks en de SP nog niet eens onderzocht was?

‘Op grond van hun beginselprogramma’s zouden CDA, PvdA, GroenLinks en de SP zich in een centrumlinkse samenwerking moeten kunnen vinden’, zegt Emile Roemer. Zo constateert hij in zijn stuk dat bij het CDA zaken als publieke gerechtigheid, gespreide verantwoordelijkheid, solidariteit en rentmeesterschap hoog in het vaandel staan. Die kernwaarden lijken niet heel ver van de kernwaarden van de SP verwijderd te zijn.

Niet dat er geen flinke verschillen tussen de vier partijen zijn. Als het gaat om, zoals Roemer het noemt, ‘de verdeling van taken en verantwoordelijkheden tussen overheid, markt en gemeenschap’, kunnen de nodige verschillen worden ontdekt. Maar die hoeven een goede samenwerking niet op voorhand in de weg te staan, stelt Roemer. ‘Na de gemeenteraadsverkiezingen zijn er op lokaal niveau verscheidene centrumlinkse coalities tot stand gekomen. Kijk, we komen er niet uit als we ons blijven concentreren op de politieke verschillen. Het is de hoogste tijd dat niet de breekpunten, maar de raak- en maakpunten centraal komen te staan. Want die heeft ons land op dit moment hard nodig.’ Interessant is dat daarbij geen van de vier partijen elkaar vóór de verkiezingen op voorhand uitsloten. Ook niet zonder betekenis is het feit dat ‘centrumlinks’ zowel in de Tweede als in de Eerste Kamer een meerderheid heeft.

Maar in hoeverre zou een centrumlinks kabinet recht doen aan de verkiezingsuitslag? Want zou de door Roemer gewenste coalitie er komen, dan zouden de PVV en de VVD als grootste winnaars buiten de boot vallen: ‘Paars-plus (VVD-GroenLinks-PvdA-D66 –red.) is mislukt. Een middenkabinet van VVD, CDA en PvdA is nauwelijks haalbaar, omdat de verschillen tussen PvdA en VVD programmatisch groot zijn. Nu een centrumrechts kabinet ook vrijwel uitgesloten is, kan je constateren dat al heel wat partijen hun kans hebben gehad. Dan moet je verder gaan kijken en dan zie je twee dingen: “centrumlinks” heeft een Kamermeerderheid én is nog niet onderzocht. Kijk, waar het mij om gaat is dat er een alternatief is. Rutte wil nu zelf aan een akkoord gaan schrijven. Hij vertelt dat wat er al op tafel lag bij VVD, PVV en CDA een resultaat was waar rechts Nederland zijn vingers bij af zou likken. Als Ruttes eigen tekst daar een beetje op gaat lijken, dan krijg je een rechts plan om voor 18 miljard aan keiharde bezuinigingen door te voeren. De JSF, de schandalige beloningen in de bankensector, de hypotheekrente-aftrek zouden daarbij buiten schot blijven. Dan kun je wel raden waar ze dan wél in willen gaan snijden; en dat ze mensen hun zekerheden in crisistijd gaan ontnemen’, aldus Roemer. Hij benadrukt dat ook de SP de noodzaak voor bezuinigingen ziet: ‘In mijn ogen zal een centrumlinks kabinet van iedereen een bijdrage vragen voor het economisch herstel, maar de lasten eerlijk verdelen.’ De SP bepleit in haar verkiezingsprogramma bezuinigingen van ongeveer tien miljard euro, net als de PvdA.

Mark Rutte ging zelf maar een regeerakkoord schrijven

Maar toch. Was het niet de SP die het loslaten van de onbeperkte hypotheekrente bepleitte en het felst van leer trok tegen bijvoorbeeld de verhoging van de AOW-leeftijd naar 67 jaar, het verder uit handen geven van nationale bevoegdheden aan Europa, liberalisering van de arbeidsmarkt en de marktwerking in de zorg? Soms vindt de partij op die punten weliswaar bondgenoten in de PvdA, GroenLinks of het CDA, maar net zo vaak lopen de meningen van de beoogde coalitiegenoten uiteen. In zijn stuk erkent Emile Roemer dat: ‘Zoals in iedere coalitie zal iedere partij moeten geven en nemen en in deze coalitie haar eigen weg moeten vinden. Als daarin een balans wordt gevonden, is centrumlinks een levensvatbare optie.’

Femke Halsema van GroenLinks noemde Roemers pleidooi een ‘prima stuk’ en Job Cohen zag het als ‘één van de opties’. Voor Maxime Verhagen was centrumlinks echter ‘niet aan de orde’. Maar dat zei hij een week vóór 3 september…

Lees online