Tribune 7/2010 :: Verlies met een gouden randje

Uitslagenavond

Verlies met een gouden randje

Tekst: Rob Janssen

Foto’s: Maurice Boyer

Op 9 juni hield de SP haar verkiezingsavond in De Rode Hoed in Amsterdam. Het werd een avond van spanning en opluchting, trots en overpeinzing. Maar ook van strijdbaarheid en optimisme.

“Zeg, ik ken een waarzegger die de laatste drie verkiezingsuitslagen tot op de zetel nauwkeurig heeft voorspeld. Hij heeft gisteren gezegd dat de SP twintig zetels haalt.” Het is Harry van Bommel, de nummer twee op de SP-kandidatenlijst, die dit opmerkelijke nieuwtje een half uur voor de eerste prognose aan de Tribune-verslaggevers toevertrouwt. Afgaande op de nét iets te olijke grijns op zijn gezicht, moeten we zijn uitspraak niet al te serieus nemen. Aan de andere kant: hebben we Harry eigenlijk ooit slechtgehumeurd gezien?

Het is half negen in De Rode Hoed in Amsterdam. Verkiezingsavond. Het is anders dan anders. Iedereen weet hoe de kaarten zo’n beetje liggen. Ging het tijdens eerdere Kamerverkiezingen vooral om hoe groot de winst van de SP zou uitpakken; deze keer staat de vraag centraal in hoeverre het verlies beperkt zal blijven. Want dat de enorme klapper van 2006 met 25 zetels niet herhaald gaat worden, lijkt voor de hand te liggen. Maar toch: iedereen weet ook dat de partij met Emile Roemer als nieuw boegbeeld een indrukwekkende eindsprint wist in te zetten.

Naarmate de eerste prognose nadert, kunnen er bekende gezichten gesignaleerd worden. Naast SP-Kamerleden en -senatoren zien we bijvoorbeeld Prem Radhakishun, zoals altijd druk converserend. We zien een stralende Agnes Kant, die we vragen hoe het met haar is. Eigenlijk hoeft dat niet eens, want we zien het zo wel: Agnes maakt het uitstekend. We lopen Bob Ruers van het Comité Asbestslachtoffers tegen het lijf, evenals Bob Fosko, Jan Marijnissen en Kamer-oudgediende Fenna Vergeer. En wat te denken van een kleine veertig partijgenoten uit Boxmeer en omstreken, die een busreis van in totaal vier uur alleszins de moeite waard vonden om ‘hun’ Emile een hart onder de riem te komen steken?

“De meeste waardering verdienen onze duizenden activisten”

Even voor negenen is het woord aan partijsecretaris Hans van Heijningen, die de ruim 500 aanwezigen toespreekt. “Als jullie enthousiasme maatgevend is voor de uitslag van deze verkiezingen, dan komt het vanavond helemaal goed.” Hij houdt de reeks dankbetuigingen beperkt, want: “De meeste waardering verdienen wat mij betreft onze duizenden activisten die zich tot en met vandaag uit de naad hebben gewerkt om de mensen ervan te overtuigen om op de beste partij van Nederland, de SP, te stemmen. Er is geplakt, gefolderd en wat natuurlijk het allerbelangrijkste is, we hebben met heel veel mensen gesproken op markten, pleinen en bij stations. De uitslag weten we nog niet, maar wat we wel weten is dat heel veel mensen de SP een warm hart toedragen, dat we een goede naam hebben onder het volk.”

En dan is het 21:00 uur. De bekende tabel verschijnt op het videoscherm en iedereen houdt de adem in. Eerst het CDA. Die partij krijgt een vreselijk pak slaag van de kiezer: 20 van de 41 zetels gaan verloren. Ook de PvdA verliest twee zetels en houdt er 31 over. Dan de SP. Vijftien zetels, een verlies van tien. Dat er toch een luid gejuich opstijgt in De Rode Hoed is gezien de peilingen van twee weken eerder wel te begrijpen; tussen half en eind mei werden de SP nog amper acht zetels toegedicht. De VVD komt met 31 zetels naast de PvdA, ook GroenLinks en D66 winnen en pakken elk 10 zetels. De PVV wint echter de meeste zetels. De partij van Geert Wilders komt uit op 23 zetels; een winst van 14. De ruk naar rechts is evident.

Vijftien zetels voor de SP. Een verlies van tien. Een klap in het gezicht, of een opluchting, omdat het er lange tijd nog veel slechter had uitgezien? In De Rode Hoed lijkt de balans vooralsnog naar dat laatste uit te slaan. Campagneleider Tiny Kox klimt op het podium. Hij windt er geen doekjes om: “We hebben onze historische overwinning van 2006 niet kunnen herhalen. Dit resultaat is een grote stap terug en we zullen hier goed over na moeten denken.” Felicitaties richting de winnaars van GroenLinks, PVV, VVD en D66 volgen. Toch appelleert ook Kox aan het dubbele gevoel: “Tijdens de laatste weken van de campagne wisten we het tij te keren. En vergeet niet: vijftien Kamerzetels is nog altijd het op een na beste resultaat uit de geschiedenis van de partij.”

“We hebben het vertrouwen in de partij teruggewonnen”

Langzaam komen de uitslagen per gemeente binnen, te beginnen met Vlieland. Duidelijk wordt dat de verliezen in traditionele SP-bolwerken als Nijmegen en Heerlen zwaar zijn. Ook in de ‘grote vier’ – Amsterdam, Den Haag, Utrecht en Rotterdam– levert de partij flink in. De VVD doet bijna overal goede zaken, veelal ten koste van het CDA. In Midden- en Zuid-Limburg is het de PVV die de meeste stemmen trekt. Toch zijn er ook lichtpuntjes te melden. Zo blijft de SP in Oss de grootste. En in Boxmeer, de thuisbasis van Emile Roemer, haalt de SP met 33, 7 procent een monsterscore. Ook in Cuijk en het Noord-Limburgse Gennep, buurgemeenten van Boxmeer, blijken de meeste kiezers op de SP gestemd te hebben. In De Rode Hoed geeft dat natuurlijk extra feest bij de veertig ‘Emile-supporters’ uit die regio. Die vreugde slaat naar de rest over, als de tweede prognose uitkomt op zestien zetels voor de SP.

Vroeger had Amsterdam De Beer van de Meer: Piet Schrijvers, de legendarische keeper van Ajax. Vandaag heeft de hoofdstad De Beer van Boxmeer in huis: Emile Roemer. Omringd door camera’s en microfoonhengels en vergezeld door de nieuwe Kamerfractie betreedt hij het podium. “Een verlies met een gouden randje”, noemt hij de voorlopige uitslag. “Na de fantastische overwinning met 25 zetels van vier jaar geleden hebben we het zwaar gehad. Velen hadden ons zelfs al helemaal afgeschreven. Maar dan kennen ze de SP nog niet. Ongelooflijk veel SP’ers hebben zich de benen onder het lijf uit gelopen om mensen ervan te overtuigen dat we Nederland sociaal uit de crisis moeten krijgen. De grootste winst zie ik dan ook in het feit dat we de afgelopen weken het enthousiasme en het vertrouwen in de partij hebben teruggewonnen. Deze vijftien, wellicht zestien zetels zijn voor de SP pas het begin. We gaan doen wat we beloofd hebben: aan de stem op de SP op 9 juni hebben de mensen op 10 juni ook nog wat. Ze zullen van ons horen.” Zijn inspanningen tijdens de campagne draagt hij tot slot op aan Agnes. Beider voornamen worden nog minutenlang gescandeerd.

“Ah ja, dat is die grote brede, die nieuwe van de SP”

Op basis van wat de partijsecretaris, de campagneleider en de lijsttrekker erover gezegd hebben, lijkt de voorbije SP-campagne op een race-auto in vrije loop, die pas de eindsprint inzet als het juiste toerental is bereikt en de juiste versnelling is gekozen. Hoe ging dat in zijn werk?

“Voor de SP was de verkiezingsstrijd deze keer een echte uphill battle”, blikt campagneleider Tiny Kox terug: “In het begin was het echt tegen de stroom in werken, om te proberen het tij te keren. Het verschil met 2006 was dat we toen de wind in de rug hadden en we ons konden richten op het maximaliseren van de stemmenwinst. Hoe anders dan deze keer. Toen de campagne begon stonden we in de peilingen op een historisch dieptepunt. We hadden binnen korte tijd twee keer te maken gehad met een wisseling van leiderschap. De SP was uit de gratie geraakt vanwege de niet-deelname aan de regering. Bovendien waren het steeds andere partijen die in de picture stonden: de PvdA die Job Cohen als lijsttrekker lanceerde, de opmars van de PVV en de VVD, D66 dat piekte en toch weer terugviel. We zaten in een heel moeilijke positie aan het begin van de campagne.” De omslag vond volgens Kox plaats tijdens het tv-debat in Carré op 26 mei, waarin Emile Roemer tijdens zijn eerste grote tv-optreden verrassend sterk voor de dag kwam. “Toen keerde het tij. Binnen twee weken gingen we in de peilingen van acht naar vijftien zetels.

Het Moment van de campagne: Emile Roemer kantelt de peilingen met een geweldig optreden tijdens het lijsttrekkersdebat op 26 mei in Carré in Amsterdam.

Moesten we ons vóór het Carré-debat nog verdedigen om niet nog verder weg te zakken, daarna was het ónze beurt om aan een opmars te beginnen.” Met nog twee weken te gaan vond de SP-campagne het juiste toerental en de juiste versnelling. Kox: “Vanwege Emiles aanvankelijke onbekendheid voerden we eerst campagne met het ‘Grote Schoonmaak’-materiaal, om te laten zien dat de SP nog steeds de SP is. Pas na het Carré-debat, waarin Emile zich zo voortreffelijk profileerde, zetten we de affiches en folders met Emile in. Er ontstond een beeld dat klopte; men kreeg in de gaten dat ‘die Roemer’ er toch echt weer eentje van de SP is.” Uit tal van afdelingen kreeg Kox vervolgens te horen dat het campagnemateriaal met de steeds bekender wordende Roemer met de dag enthousiaster en gretiger werd meegenomen door de mensen op straat. Hetzelfde gold voor de ZO-krant. “Bij het zien van de SP-folders en –affiches zeiden de mensen ineens: ‘Ah ja, dat is die grote brede, die nieuwe van de SP.’ Dat heeft voor een nieuwe impuls en enthou-siasme gezorgd in de afdelingen en tegelijkertijd was het voor mij een teken dat de omslag een feit was.”

Naarmate meer en meer uitslagen uit het land binnenkomen, blijkt vijftien zetels toch het maximale.

En dus halen we verhaal bij Harry van Bommel met zijn waarzegger die 20 zetels had voorspeld. “Eh… ja nee, die waarzegger, dat was een vriend van Paul Ulenbelt...”, verwijst het zojuist herkozen Kamerlid naar zijn eveneens herkozen collega. Paul Ulenbelt desgevraagd: “Ja, ik had met die waarzegger een weddenschap om een kratje bier afgesloten. Hij zei twintig zetels; ik zei: het worden er minder. Ik heb dus een krat bier gewonnen. Maar die zal ik samen met hem leegmaken. Op de verkiezingsuitslag. Zo ben ik dan ook wel weer.”

Drie vragen aan partijvoorzitter Jan Marijnissen

Hoe duid jij de verkiezingsuitslag?

“Ik vind de verkiezingsuitslag enerzijds begrijpelijk en anderzijds onbegrijpelijk. Begrijpelijk is het forse verlies van het CDA. De partij en in het bijzonder hun politieke frontman, premier Balkenende, heeft niet kunnen overtuigen. Wat ik niet begrijp is dat de VVD de laatste weken zo heeft kunnen groeien. Oké, ze hebben de belofte gedaan het anders te gaan doen, maar dat ‘anders’ zal vooral betekenen veel bezuinigen en grotere inkomensverschillen. Verder vind ik het onverteerbaar dat een rabiate partij als de PVV zoveel gewonnen heeft.”

Uitgerekend in een tijd waarin het neoliberalisme zo zwaar bekritiseerd wordt, kan de SP daarvan niet profi-teren en winnen juist de liberalen. Hoe kan dat?

“Terwijl het land in brand staat, geeft een deel van het volk het vertrouwen aan de pyromaan. In overdrachtelijke zin is dit wat er gebeurd is. Het neoliberalisme heeft ons niet alleen in een morele crisis gestort, het heeft ons ook opgezadeld met een financiële en een economische crisis. Het is niet te begrijpen waarom meer mensen dan in 2006 nu juist hun vertrouwen uitspreken in partijen als de VVD en D66. Als SP zijn we er onvoldoende in geslaagd dit mensen duidelijk te maken. Daarom ben ik zo blij met de uitslag. We hebben weliswaar fors verloren, maar ten opzichte van een poosje geleden zijn we fors vooruitgegaan. En de stemming in de partij is erg positief: iedereen wil er tegenaan. Er zijn barre tijden op komst, en ons land en zijn bevolking zal de SP hard nodig hebben.”

Na de Kamerverkiezingen van 2006 sprak het Duitse weekblad Der Spiegel van ‘der niederländische Pendel’: Nederland schommelt elke vier jaar heen en weer tussen links en rechts. Mee eens?

“Ik geloof niet in die pendeltheorie, dat is me te onwillekeurig. Een pendel kan inderdaad maar één ding: heen en weer slingeren. De politieke voorkeur van mensen is niet zo ééndimensionaal. Mensen betrekken vele zaken bij hun afweging aan wie ze hun vertrouwen schenken en ze hebben de beschikking over een palet aan partijen waaruit zij hun keuze kunnen maken. Als je per se in links-rechtstermen wilt denken, dan hebben we nu zeker een ruk naar rechts gemaakt. Een rechts-midden-rechtskabinet (VVD, CDA, PVV) was eerder niet mogelijk, nu wel.”

Klik hier voor de nieuwe SP Tweede Kamerfractie

Lees online