Spanning, oktober 2008 :: Inleiding: crisis

Crisis

De wereld is in crisis. De kranten staan er vol van, het kredietsysteem wankelt, de beurzen gaan onderuit, banken zijn failliet en overheden zetten alle zeilen bij om de boel overeind te houden. Deze crisis van de graaicultuur dreigt de echte economie mee te sleuren, de economie waar mensen dingen maken en diensten verlenen.

Regeringen pompen miljarden euro’s in de economie om de banken en dus het kredietstelsel te redden. Kredieten zijn nodig om bedrijven in de echte economie aan de gang te houden, want zonder kredieten (= leningen) kan vrijwel geen enkel bedrijf bestaan. Sommige socialisten moeten misschien gniffelen om het failliet van een systeem waar ze al jaren tegen ageren. Een systeem dat ons door de voorvechters van het neoliberalisme werd voorgehouden als onoverwinnelijk. Toch is gegniffel niet op zijn plaats.

Als de crisis alleen de graaiers uit het bankencircuit zou treffen, dan konden we nog wel lachen om ons gelijk. Een economische crisis treft echter vooral de gewone hardwerkende mensen met in hun kielzog de mensen die niet (meer) kunnen werken. Voor die mensen dreigen werkloosheid, loonsverlaging en korten op de uitkeringen. Toen het goed leek te gaan met de banksector deelden ze nauwelijks mee. Nu het slecht gaat moeten ze in de malaise delen.

Hoe de huidige crisis af zal lopen, weet niemand. De vooruitzichten zijn echter niet best. Zelfs minister Bos heeft erkend dat dit de grootste crisis sinds de crash van 1929 is. Toen volgde enkele jaren na de ineenstorting van de beurs een enorme neergang in de echte economie, en in het kielzog van die neergang een wereldoorlog. Economische crises zijn in de geschiedenis al eerder gevolgd door oorlogen.

Het is uiteraard niet gezegd dat deze crisis ook in een wereldomvattend militair conflict zal eindigen. Op grond van het verleden is het echter wel zaak om daar bedachtzaam op te zijn, want de politieke onrust is groot. Politieke conflicten ontaarden soms in gewapende strijd, zoals onlangs tussen Rusland en Georgië. Dat lijkt voor veel mensen misschien een ver van mijn bed show, maar er schuilen grote risico’s in vooral de bemoeienissen van de VS. Niemand wil een nieuwe Koude Oorlog tussen Rusland en de VS, en al helemaal geen escalatie.

Deze Spanning is gewijd aan de crisis. Interviews met de SP-economen Geert Reuten en Ewout Irrgang zijn door Willem Bos in een artikel over de achtergronden geïntegreerd. Tiny Kox gunt ons een blik in de keuken van de Europese bemoeienis met het conflict tussen Rusland en Georgië.

Om het bankstelsel in Amerika te redden heeft Bush, de kampioen van de vrije markt, al ruim twee biljoen dollar in de economie gestoken. Wat gaat zijn opvolger doen? Wordt het McCain of Obama? Obama kan rekenen op de sympathie van veel progressieve Nederlanders, maar of dat terecht is? Karel Koster belicht de verschillen tussen beide presidentskandidaten in hun visie op de buitenlandse politiek.

Na zoveel economisch en politiek geweld hebben we ook wat lichtere kost. Arthur Bruls levert in het Rijke Rooie Leven een bijdrage over Erich Fromm. Fromm was dertig jaar geleden een veel gelezen auteur in linkse kringen. Hoewel marxist legde hij minder nadruk op de economie, en meer op de menselijke verhoudingen. Hoe zou de mens de vervreemding van zijn menszijn kunnen voorkomen, is de kernvraag van Fromms ideeën. Zeer leerzaam in onze tijd, en interessant om eens naast Heel de Mens te leggen.