Tribune 08/2012 :: ...
Kabinetsformatie
Ondanks alternatief: Paars in de maak
Nog geen twee weken na de verkiezingen leek een kabinet van VVD en PvdA al in zicht. Volgens Ronald van Raak gaat dat niet werken en is het bovendien ongeloofwaardig. Terwijl er wel degelijk een alternatief is.
Het lijkt zo logisch: VVD en PvdA winnen de verkiezingen en vormen samen een kabinet. Klaar. Inderdaad leken de liberalen en sociaal-democraten elkaar snel te vinden. Amper twee weken na de verkiezingen wist Diederik Samsom al te melden dat de onderhandelingen zich in ‘een prachtige fase’ bevonden. En een dag later zei de PvdA-voorman dat beide partijen ‘al best ver’ waren met het regeerakkoord.
Maar wat is logisch? Enkele dagen vóór de verkiezingen noemde Rutte de PvdA nog ‘een bedreiging voor Nederland’, waarna Samsom op zijn beurt Rutte beschuldigde van ‘rechts rotbeleid’. En wat te denken van ‘het grote uitruilen’, waarmee de onderhandelingen al snel getypeerd werden? Mark Rutte zei daarover in de Volkskrant: ‘We gaan niet over alles compromissen sluiten, maar elkaar iets gunnen.’
‘Het lijkt er inderdaad op dat ze het heel goed met elkaar kunnen vinden’, zegt Ronald van Raak, fractiesecretaris van de nieuwe SP-fractie. ‘Maar er blijven grote ideologische verschillen bestaan tussen de PvdA en de VVD. Je kunt je afvragen wat dat uitruilen van dossiers in de praktijk gaat betekenen. Betekent dat, dat als de PvdA bijvoorbeeld iets binnenhaalt op het gebied van de sociale zekerheid, de VVD in ruil daarvoor mag doorgaan met de marktwerking in de zorg? Probeer dat maar eens uit te leggen aan de linkse kiezer.’
Volgens Van Raak herbergt de verkiezingsuitslag een signaal, dat nu dreigt te worden genegeerd. ‘De verkiezingen gingen over de vraag of we liberaal of sociaal verder willen met Nederland. De kiezer heeft dat begrepen en heeft op 12 september inderdaad een keuze gemaakt: een linkse én een rechtse krachtbron in Den Haag. Dan zou het logisch zijn geweest als de VVD als winnaar gaat proberen om de rechtse weg te verkennen, en de PvdA de linkse weg. Nou, voor centrum-rechts is geen meerderheid. Voor centrum-links wel, namelijk de combinatie PvdA, SP, CDA en D66 (samen 78 zetels -red.).’
Meerdere malen herhaalde Mark Rutte dat hij geen coalitie wilde met daarin de PvdA én de SP. Dan zou een centrum-linkse coalitie een interessante optie voor de PvdA zijn geweest, zo redeneert Ronald van Raak. ‘Als je bedenkt dat de verkiezingscampagne gedomineerd werd door polarisatie, dan is het vreemd dat de onderhandelingen uitgerekend met de VVD en de PvdA zijn begonnen. Waarom? Omdat hun uitgangspunt bij voorbaat een slecht compromis is. Vreemd, want je kunt ook beginnen met een helder vertrekpunt, gebaseerd op een visie.’ Dat is mogelijk, denkt Van Raak, want volgens hem is de PvdA steeds meer naar de SP toe gegroeid. ‘Je hoorde die partij de laatste tijd steeds meer SP-plannen en -analyses verkondigen. Ik ben ervan overtuigd dat de PvdA en de SP deze keer samen hadden kunnen optrekken, zodat links een stuk sterker was geweest. Ik vrees dat de PvdA een historische kans op linkse samenwerking laat liggen.’
En zo lijkt de kans groot op iets wat velen vooraf verfoeiden: een paars kabinet. Een PvdA-VVD-tandem dus, maar ditmaal zonder D66 in het kinderzitje. Van Raak: ‘Ten tijde van Paars zei VVD-coryfee Frits Bolkestein ooit over de PvdA: “Zij leveren de mannetjes, wij het beleid.” Dat dreigt nu ook te gebeuren. Mensen die op 12 september op het laatste moment hebben gedacht dat ze door op de PvdA te stemmen Rutte uit het Torentje konden houden, zullen in dat geval zeer teleurgesteld zijn. En dan te bedenken dat het vertrouwen in de politiek toch al niet al te groot is. Ik zou een PvdA-VVD-regering buitengewoon jammer vinden, want de mogelijkheid voor een sterk links blok in de regering lág er. Ik zei al: de kiezer heeft een duidelijke keuze gemaakt. Resultaat van die keus was zowel een sterk links als een sterk rechts motorblok. Als je die allebei in één auto zet kom je niet vooruit, want er is geen duidelijke rijrichting. Zo is het ook met een kabinet van VVD en PvdA: er is geen richting, geen visie.’