Tribune 7/2011 :: Als zorg een rotzorg wordt

Knuffelrobots ter vervanging van menselijk gezelschap?

Als zorg een rotzorg wordt

tekst: Rob Janssen foto: Wijnands/Hollandse Hoogte

Zorginstellingen fuseren en groeien uit tot gigantische ondernemingen. Niet zelden groeit de onvrede onder personeel en cliënten dan minstens even hard. Zoals in Amsterdam, waar de SP voor de derde keer op rij een klachtenmeldpunt opende. Al twee keer greep de Gezondheidsinspectie in.

‘Een cliënt heeft tot verleden jaar in een heel oude onrustband geslapen, waarin hij zich niet eens kon bewegen. Er zijn veel oplossingen waardoor hij uit die band zou kunnen. Maar dat kost te veel geld, krijgen we dan te horen.’

‘Cliënten betalen ongeveer 46 euro per maand aan wasgeld. Dit onder het mom dat er een wasvrouw zou komen. Maar ze betalen al anderhalf jaar en de wasvrouw is er nog steeds niet. Wat doet Cordaan met het geld?’

‘Mijn vader heeft Alzheimer en zit in een verpleeghuis. Een keer was hij weer niet geschoren (baard van een week). Bleek zijn scheerapparaat stuk te zijn. Ik kreeg een wegwerp-scheermesje in mijn handen geduwd, zonder scheerschuim. En dan tegen mij zeggen dat hij agressief wordt als-ie geschoren wordt.’

Een kleine greep uit de maar liefst 63 pagina’s tellende klachtenbundel die de Amsterdamse SP in het najaar van 2009 samenstelde. De klachten gingen over zorginstelling Cordaan, destijds herhaaldelijk in opspraak vanwege zaken als onvoldoende zorg in verzorgingshuizen en de inzet van ongekwalificeerd personeel.

Cordaan – zelf al voortgekomen uit een fusie van diverse zorginstellingen in de hoofdstad – nam in 2008 het noodlijdende Thuiszorg Amsterdam over. Een jaar later al concludeerde de Amsterdamse gemeenteraad dat die fusie de cliënten weinig goeds had gebracht. ‘Cordaan streefde naar een monopolie op de zorg, maar eigenlijk ging het direct na die fusie al mis’, blikt het Amsterdamse SP-raadslid Maureen van der Pligt terug. ‘Meteen dook het bedrijf financieel in de min en moest er bezuinigd worden. Het was een echte waterhoofdorganisatie geworden: bestuurslagen werden op elkaar gestapeld, daarbovenop kwam nog eens een raad van bestuur en ondertussen raakten de mensen op de werkvloer steeds verder vervreemd van het hoogste management. En de zorgbehoevenden steeds verder ontheemd.’

Van der Pligt herinnert zich een bezoek aan het Cordaan-hoofdkantoor aan de Panamalaan. ‘Twee maanden na de fusie bleek de vloerbedekking ineens geel te zijn. De vorige was paars en net nieuw. Wat bleek? De voorzitter van de raad van bestuur vond paars niet meer mooi. Ook was er voor 30.000 euro een dakterras aangelegd. In dezelfde maand kwam naar buiten dat er geen ijsjes meer gekocht mochten worden voor cliënten tijdens een uitstapje naar Artis. Vanwege bezuinigingen.’

Uiteraard trok de SP aan de bel bij het gemeentebestuur. Maar ondanks de toezegging met Cordaan in gesprek te gaan, wees het hoofdstedelijke college naar het Rijk: het ging immers om AWBZ-geld en daarvoor zou de landelijke overheid verantwoordelijk zijn. Wel nam de Inspectie voor de Gezondheidszorg, na kennis te hebben genomen van het SP-onderzoek, Cordaan onder de loep.

Toen was de geest uit de fles. Was Cordaan een uitzondering, of presteerden andere zorginstellingen in en rond Amsterdam even ondermaats? Het duurde niet lang of er begonnen klachten binnen te komen over de zorggroep Osira, die gefuseerd was met zorginstelling Amstelring. Opnieuw stelde de SP een onderzoek in. En opnieuw waren de resultaten niet mals. In het SP-rapport ‘Osira: stopwatchzorg in een organisatie met een waterhoofd’ noemde 94 procent van de ondervraagde Osira-cliënten en -medewerkers de zorg slecht tot zeer slecht. Personeel dat klaagde zou zelfs met ontslag worden gedreigd. Maureen van der Pligt: ‘Ook kwam aan het licht dat Osira lijsten hanteerde waarop de tijd om mensen bijvoorbeeld steunkousen aan te trekken of naar het toilet te laten gaan tot op de seconde vastgesteld was. Om die manier van werken te verzinnen en in praktijk te brengen, betaalde de OsiraGroep vier miljoen euro aan het bureau Accez. Absurd!’ Minstens even ontstemd reageerde overigens de zorginstelling. ‘Stemmingmakerij, effectbejag en welbewuste beschadiging’, noemde Osira de aantijgingen. Woedend ‘sommeerde’ het bedrijf Van der Pligt om bij de raad van bestuur op het matje te komen. Ze ging niet. Ook dreigde de OsiraGroep de SP met een miljoenenclaim. Nooit meer iets van gehoord. Toonde een meerderheid in de Amsterdamse gemeenteraad zich vooralsnog weinig gealarmeerd, bij de Inspectie voor de Gezondheidszorg lag dat anders. Die nam een kijkje bij een aantal Osira-locaties en concludeerde onder meer dat er sprake was van ‘zeer hoge risico’s voor de kwaliteit en de veiligheid van de zorg’, ‘ontbrekende of niet-actuele zorgplannen voor bewoners’ en ‘structureel tekort aan voldoende deskundig personeel’. Prompt werd Osira onder verscherpt toezicht geplaatst, precies wat de SP had geëist. Van der Pligt: ‘Bij mijn weten nam de Inspectie nog nooit zo’n draconische maatregel. Ik heb me zelfs laten vertellen dat de staatssecretaris het liefst alle Osira-huizen had willen sluiten.’

Volgens het SP-raadslid is er na de Cordaan- en Osira-perikelen schot in de zaak gekomen. Inmiddels – we schrijven april van dit jaar – had de Tweede Kamer op initiatief van Renske Leijten (SP) een onmiddellijke stop op de stopwatchzorg geëist. ‘En de gemeenteraad heeft onlangs een zogenaamde zorgnorm aangenomen, waaraan de zorgkwaliteit in de verpleeg- en verzorgingstehuizen moet voldoen. Ook wil VVD-wethouder Van der Burg meer toezicht en staat hij nu positief tegenover ons standpunt dat nieuwe bestuurders in de zorg onder de Balkenende-norm moeten vallen. Een jaar geleden was ik met die standpunten nog een roepende in de woestijn’, aldus Van der Pligt. Iets anders is dat ook de vakbond een poot aan de grond heeft gekregen. Want ook bij AbvaKabo stroomden de klachten binnen. ‘Personeel van Cordaan maakte melding van zware onderbezetting, van collega’s die overspannen thuiszaten, noem maar op’, vertelt Lilian Marijnissen van AbvaKabo. ‘Wij zagen het als onze taak om die mensen te organiseren, om samen iets te gaan doen. En ziedaar: vlak nadat we met zestig man bij de Cordaan-directie op de stoep hadden gestaan, stelde het bedrijf anderhalf miljoen euro extra beschikbaar voor veertig man aan nieuw en deskundig personeel.’

Ondertussen blijven de directies van de zorgbedrijven zelf buiten schot. Stuitend, vindt Maureen van der Pligt: ‘Zíj zijn verantwoordelijk voor de misstanden, zíj moeten opstappen.’ Rob van Dam, voorzitter van de raad van bestuur van Osira Amstelring, ziet dat anders. ‘We hebben bestuurders nodig die de problemen oplossen. Resultaat telt en niemand wordt beter van een afrekening’, aldus Van Dam.

Hij vervolgt: ‘De problemen in de zorg in de grote stad zijn aanzienlijk. Deze eenvoudig toeschrijven aan ‘falende bestuurders’ lost de problemen niet op. Het gegeven dat voor een kostendekkend tarief een structurele verhoging wordt ingezet, is een erkenning dat het zzp-tarief tot nu toe niet kostendekkend was. Het bestuur heeft een plan van aanpak gepresenteerd aan de Inspectie en hiervoor mondeling akkoord gekregen. Er zijn kwaliteitsverpleegkundigen ingezet; ook aan de communicatie en leiding wordt hard gewerkt. De inspectie volgt alle noodzakelijke verbeteringen en het resultaat telt. De meest recente onaangekondigde inspectie in onze locatie Bornholm leverde een positief oordeel op.’

‘Lekker makkelijk om nu te zeggen dat je vooral naar de toekomst moet kijken’, reageert Van der Pligt. ‘Alsof daarmee de verantwoordelijkheid voor het verleden verdwijnt. Omwille van de kwaliteit van de zorg blijven wij strijden tegen bestuurders die niet functioneren maar wel met geld smijten en dikke salarissen opstrijken.’

Waarvan akte. Begin mei begon de mailbox van de Amsterdamse SP wederom vol te stromen. Ditmaal nadat de partij een meldpunt had geopend over zorgbedrijf Amsta. Een van de signalen tot nu toe: een niet-gediplomeerde medewerker die een cliënt medisch moest behandelen. Met morfine.

Lees online