Vijf vragen over pensioen

Wie gaan er over ons pensioen?

Bij het Nederlandse pensioenstelsel zijn veel partijen betrokken. De hoofdrolspelers zijn werkgeversbonden, vakbonden, pensioenuitvoerders, de overheid en haar toezichthouders. Zij zijn het die pensioenregelingen vaststellen, pensioenen uitkeren, pensioenvermogen beheren of laten beheren en die wetten en regels over pensioenen opstellen. Daarnaast spelen de diverse adviseurs en partijen die diensten verlenen aan boven­genoemde partijen een belangrijke rol. Denk daarbij aan vermogensbeheerders, administrateurs, accountants, advocaten, notarissen en pensioenadviseurs.

Maatschappelijke organisaties, waarvan de werkgevers­bonden en vakbonden de belangrijkste zijn, hebben in Nederland relatief veel invloed. De sociale partners, zoals de bonden van bazen en medewerkers samen worden genoemd, bepalen in veel gevallen de inhoud van ­pensioenregelingen. Op politiek niveau praten zij mee over hoe wetten en regels eruit komen te zien. Pensioenuitvoerders, zoals pensioenfondsen en verzekeraars, voeren pensioen­regelingen uit. Zij houden pensioen­rechten en –aanspraken bij, doen de uitkeringen en beheren pensioenvermogen. Dat doen zij vaak in nauwe samenwerking met vermogensbeheerders en uitvoeringsorganisaties.

De overheid is op vele manieren betrokken bij het Nederlandse pensioenstelsel, bijvoorbeeld als wetgever en als verantwoordelijke voor de pensioenregeling van haar ambtenaren. De overheid is ook verantwoordelijk voor het verplicht stellen van pensioenfondsen voor bedrijfstakken en voor het toezicht op pensioenuit­voerders. Dit toezicht wordt namens de overheid uit­gevoerd door De Nederlandsche Bank (DNB) en de Autoriteit Financiële Markten (AFM). DNB houdt onder meer toezicht op de financiële prestaties van de pensioenfondsen en op het functioneren van pensioenbestuurders. De AFM ziet toe op het gedrag van pensioenuitvoerders. Zo let de AFM erop dat zij hun deelnemers goed op de hoogte houden en dat zij hen juiste informatie verstrekken over hun pensioen, in begrijpelijke taal.

Hoe zeker is mijn pensioen nog?

Dat is lastig te zeggen. Sinds het begin van deze eeuw is een ontwikkeling gaande in de richting van privatisering van de pensioenen. Dit is al in 2000 op Europees niveau vastgelegd in de Lissabon-doel­stellingen, een initiatief van de Europese Ronde Tafel van Industriëlen, een invloedrijke lobbyclub van multinationals. Het systeem met gegarandeerde uitkeringen is inmiddels losgelaten en heeft plaatsgemaakt voor een systeem met vaste premies. Voor bazen is dat aantrekkelijk, omdat ze dan niet meer hoeven bij te betalen als de pensioenuitkeringen te laag uitvallen. Maar voor medewerkers betekent dit dat hun pensioen onzekerder is geworden. Die onzekerheid zal alleen maar toe­nemen, nu pensioenfondsen zich steeds meer als commerciële verzekeraars moeten gaan gedragen. Als individuele medewerker moet je dan op zoek naar een verzekeraar op een vrije verzekeringsmarkt. Daar zitten flinke nadelen aan. Je bent duurder uit, want de ingelegde premie wordt niet alleen voor pensioen gebruikt maar ook voor winsten en winstuitkeringen. Je pensioen zal niet meer verhoogd worden in geval van loon- of prijsstijgingen, want indexatie (zoals dat wordt genoemd), kennen commerciële verzekeraars niet. Verzekeraars zullen ook gaan kijken naar wat het risico is dat iemand langer leeft dan gemiddeld en dit risico doorberekenen aan de ‘klant’. En waar je nu nog geen belasting hoeft te betalen over je pensioenopbouw, zal dat in een geprivatiseerd stelsel niet meer het geval zijn. Kortom: je gaat meer premie betalen en wat je aan het einde van de rit krijgt is buiten­gewoon onzeker.