‘De overheid is de vervelendste schuldeiser’

Na het zien van de documentaireserie Schuldig, besloot journalist Jesse Frederik onderzoek te doen naar de schuldenindustrie in Nederland. Hij stuitte op een buitengewoon onrechtvaardig systeem, dat honderdduizenden mensen in grote problemen brengt. Samen met onder anderen de makers van Schuldig, lanceerde hij het manifest Schuldvrij! Daarin staan, met het oog op de gemeenteraadsverkiezingen, concrete voorstellen om een einde te maken aan een peperduur systeem dat bijna alleen maar verliezers kent.

Je bent nu bijna een jaar bezig met je onderzoek naar de schuldenindustrie. Wat is je opgevallen?

‘Hoe snel de situatie kan escaleren. Vooral als je schulden hebt bij de overheid. Een verkeersboete van 400 euro kan na twee aanmaningen al oplopen tot 1200 euro. Betaal je deze boete niet, dan komt er een deurwaarder langs en krijg je er nog eens 300 euro bovenop. Voor je het weet is een schuld van 400 euro opgelopen tot 1500 euro. Een ander voorbeeld. Als jij zes maanden je zorgverzekering niet betaalt, wat voor driehonderdduizend Nederlanders geldt, dan moet je 25 procent extra zorgpremie gaan betalen.

Wat mij ook opviel tijdens mijn onderzoek is dat er heel veel mensen met schulden bezig zijn. Je hebt schuldhulpverleners, bewindvoerders, sociale wijkteams, maatschappelijk werkers, noem maar op. Maar vreemd genoeg zijn deze mensen niet bezig met het oplossen van de schuld. Die neemt alleen maar verder toe. Als mensen hun bestaanszekerheid verliezen, raken ze volledig in de stress, gaan ze slechter voor hun kinderen zorgen, zijn ze vaker ziek en voelen ze zich doodongelukkig. Er zijn een half miljoen Nederlanders met problematische schulden, die in deze situatie zitten. Dat vind ik een maatschappelijke schandvlek.’

Wat zie je terugkomen in de verhalen van mensen met schulden die je gesproken hebt?

‘Dat ze eindigen met een plastic tas ongeopende post. Op een gegeven moment wordt de situatie uitzichtloos. Mensen komen vaak in de schulden als ze ziek worden, of in scheiding liggen, of hun baan verliezen. Dan moeten ze allerlei dingen regelen, terwijl ze daar niet toe in staat zijn. Het is nooit helemaal hetzelfde verhaal, maar alles wat misloopt in Nederland eindigt altijd met schulden. En schulden zorgen weer voor nieuwe problemen.’

Hoe verklaar je dat er nu zoveel aandacht is voor schulden?

‘Ik denk door de serie Schuldig. Een miljoen mensen hebben naar deze documentaireserie gekeken waarin werd getoond hoe mensen in de schulden zijn geraakt en wat er dan op ze afkomt. Zonder goedkoop effectbejag, zoals bij programma’s als Dubbeltje op zijn kant. Dat heeft volgens mij veel impact gehad. Je ziet in de politiek in ieder geval dat er anders over schulden gepraat wordt. Veel journalisten, onder wie ikzelf, zijn na Schuldig over schulden gaan schrijven. Opvallend is dat nagenoeg iedereen die in de schuldensector werkt, toegeeft dat het huidige systeem niet functioneert.’