1. Een democratisch land
- We willen Nederland radicaal democratiseren. Niet politici maar burgers horen het laatste woord te hebben. Te vaak zien we bestuurders dingen doen waar mensen nooit voor hebben gekozen. De bevolking krijgt het recht om de politiek terug te fluiten, op het moment dat die besluiten neemt die mensen echt niet willen. Een bindend en correctief referendum op nationaal, provinciaal en lokaal niveau is een speerpunt van onze partij. Ook als internationale verdragen worden gesloten die onze eigen soevereiniteit raken, worden die in een referendum aan de bevolking voorgelegd. Het recht van mensen om te demonstreren mag niet door restrictief overheidsbeleid belemmerd worden.
- We geven bewoners echte zeggenschap over hun buurt, hun eigen leefomgeving. Participatie of inspraak wordt nu te vaak niet serieus genomen door gemeenten en/of initiatiefnemers en moet daarom beter verankerd worden. Bewoners die zelf voorzieningen als ontmoetingsplekken of parken willen inrichten en beheren moeten daar financieel en organisatorisch toe in staat gesteld worden en worden altijd verkozen boven organisaties van buitenaf.
- De democratie hoort niet te stoppen bij de bedrijfsingang. We democratiseren ook de economie. In bedrijven met meer dan honderd medewerkers krijgen werknemers net zoveel te zeggen als aandeelhouders, over onderwerpen als grote investeringen, beloningen, fusies of verkoop. Op deze manier voorkomen we dat winsten oneerlijk worden verdeeld én dat besluiten worden genomen die op de korte termijn wel veel winst opleveren voor aandeelhouders, maar slecht zijn voor medewerkers en voor de toekomst van het bedrijf of onze leefomgeving.
- We maken een einde aan het gegraai door bestuurders in de publieke sector. Bestuurders en toezichthouders van bedrijven en andere organisaties die publieke diensten uitvoeren kunnen vervolgd worden bij misstanden als fraude, corruptie of ernstig falen. Dit geldt ook voor (top)ambtenaren bij de overheid. Alle bedrijven waar de overheid aandeelhouder is (zogeheten staatsdeelnemingen) of waar de overheid financieel te hulp schiet, hebben een voorbeeldfunctie. Zo mogen daar de inkomens en vergoedingen aan de top niet hoger zijn dan die van de minister-president.
- Onder meer de jarenlange gaswinning in Groningen, de PFAS-problematiek, de mijnbouwschade in Limburg en het toeslagenschandaal hebben laten zien hoe mensen ernstig getroffen kunnen worden door een falende staat. Om het vertrouwen van mensen te herstellen bouwen wij aan een eerlijke overheid, die niet tegenover de mensen, maar naast hen staat. Het eindeloos procederen tegen mensen moet stoppen. Als overheden schade veroorzaken wordt die ruimhartig vergoed.
- Voor politici gaan voortaan dezelfde regels gelden als voor andere mensen. Riante voorzieningen voor politici schaffen we af. Daarom maken we een einde aan de wachtgeldregeling. Ook andere bijzondere regelingen voor politici schaffen we af, zoals de te ruime vergoedingen voor reizen en verblijf. SP-volksvertegenwoordigers geven al jarenlang het goede voorbeeld, door een groot deel van hun vergoedingen af te staan en te investeren in acties met mensen of in hulpdiensten voor mensen.
- Het vertrouwen in volksvertegenwoordigers moet worden hersteld. Daar hoort bij dat alle politieke partijen transparant zijn en zich niet afhankelijk maken van sponsoren, die op deze wijze invloed op het landsbestuur kopen. Partijen moeten volledige openheid geven over alle giften en we voeren een verbod in op sponsoring door bedrijven en op financiering vanuit het buitenland.
- Ministers en andere bestuurders moeten openheid geven over al hun contacten met lobbyisten. Alle documenten van de overheid worden openbaar gemaakt, tenzij er een uitzonderlijke reden is om het geheim te houden. De Wet open overheid wordt binnen de vastgestelde normen uitgevoerd, zodat burgers en journalisten de overheid goed kunnen controleren.
- De wantrouwende overheid wordt opgedoekt en maakt plaats voor een eerlijke en transparante overheid. Ambtenaren krijgen de mogelijkheid problemen snel en proportioneel op te lossen. De menselijke maat staat voorop. Overheden moeten meer investeren in de eigen kennis en kunde van medewerkers en zich minder afhankelijk maken van allerlei dure consultants en adviseurs. Er komt een wettelijk maximum voor de inhuur van externen bij alle overheden en bedrijven en organisaties die publieke diensten uitvoeren (de ‘Roemer-norm’). Discriminatie door de overheid, zoals gebeurde bij de Belastingdienst, pakken we keihard aan. De inzet van algoritmen en kunstmatige intelligentie om fraude op te sporen is niet langer toegestaan als mensenrechten niet gewaarborgd kunnen worden. We herzien de taak van de huidige landsadvocaat.
- Veel gemeenten kampen met grote tekorten, bijvoorbeeld in de jeugdzorg, maatschappelijke ondersteuning, onderhoud van de buurt of hulp aan mensen met schulden. In grote delen van het land verdwijnen belangrijke voorzieningen zoals bibliotheken, wijkcentra en zwembaden, omdat die niet ‘rendabel’ zouden zijn. Wij stoppen deze kaalslag. Gemeenten krijgen voldoende geld om te investeren in toegankelijke voorzieningen voor alle inwoners. Dat geldt in het bijzonder voor regio’s waar de bevolking krimpt en voorzieningen al jaren onder druk staan. Het zal voor iedere gemeente verplicht worden om een openbare bibliotheek beschikbaar te stellen voor haar inwoners. Uitvoeringsdiensten van de overheid gaan hun diensten weer in de buurt aanbieden.
- Het huidige Koninkrijk van Nederland, met de autonome landen Aruba, Curaçao en Sint Maarten, dreigt ten onder te gaan aan politieke ruzies en onderling wantrouwen. We willen daarom een nieuwe samenwerking, waarbij we afspreken hoe deze vier landen beter gaan samenwerken, op basis van gelijkwaardigheid. De bewoners van Saba, Sint Eustatius en Bonaire horen bij ons land en verdienen een gelijkwaardig niveau van voorzieningen als de andere gemeentes van Nederland.
- We willen dat ons staatshoofd wordt gekozen door het volk. Tot die tijd is een monarchie in een moderne democratie alleen houdbaar als het staatshoofd geen politieke invloed heeft, maar louter ceremonieel is. Leden van het koninklijk huis betalen voortaan zélf hun privékosten en belasting over hun inkomen en vermogen. Een koningshuis kost geld, maar het inkomen van de koning en de andere leden van het koninklijk huis hoeft niet hoger te zijn dan dat van de minister-president.
- We pleiten voor het afschaffen van artikel 120 van de Grondwet en de komst van een constitutioneel hof. Het toetsen van wetten aan de Grondwet is nu de taak van de wetgever, van het parlement. Onder andere het toeslagenschandaal en de pensioenwet hebben laten zien dat politieke belangen vaak boven onze Grondwet gaan. Dat zou in een democratisch land niet moeten kunnen. Daarom pleit de SP om de scheiding der machten te verbeteren, en om óók de rechterlijke macht de mogelijkheden te geven om te toetsen aan de Grondwet.
Nog niet gevonden wat je zocht?
Naast ons beknopte verkiezingsprogramma hebben we nog veel meer standpunten.