Tribune 10/2012 :: ‘Nederland liet de onderwereld aan de macht komen’
Verkiezingen op Curaçao
‘Nederland liet de onderwereld aan de macht komen’
‘Curaçao staat op het randje van de afgrond. De staatskas is in twee jaar tijd leeggeroofd door corrupte bestuurders en tot overmaat van ramp hebben diezelfde falende politici bij de verkiezingen van 19 oktober nog meer steun van de bevolking gekregen. Op deze manier kan Nederland geen verantwoordelijkheid meer dragen voor zijn oud-kolonie.’ Dat stelt SP-Tweede Kamerlid Ronald van Raak.
Het leek zo goed te gaan met Curaçao. Op 10 oktober 2010 is het een autonoom land geworden binnen het Koninkrijk der Nederlanden. Nederland schold de schulden van het eiland vrij en maakte harde afspraken over solide financiën en de aanpak van fraude en corruptie. Curaçao kon met een schone lei beginnen. Maar volgens Tweede Kamerlid Ronald van Raak ging het al mis op de eerste dag van de nieuw gevonden vrijheid: ‘Het geld is verdwenen en de arme bevolking is de dupe doordat Nederland niets deed toen de onderwereld de macht greep. Oud-premier Gerrit Schotte is een zetbaas van de maffia en Nederland stond erbij en keek ernaar.’
Het kabinet-Schotte bij de beëdiging op 10 oktober 2010. Foto © Fred Hoogervorst / HH
Regering weigerde op te stappen
Deze zomer kwam Curaçao plotseling in het Nederlandse nieuws. Het College Financieel Toezicht adviseerde om Curaçao onder curatele te stellen, omdat de regering nog altijd geen sluitende begroting had voor 2012. Er zat een gat van 75 miljoen euro in de begroting. De regering werd vervolgens afgezet door het parlement, er was al een interim-kabinet aangesteld, maar de premier weigerde af te treden en sloot zichzelf op in het regeringsgebouw Fort Amsterdam. Toen oud-premier Schotte uiteindelijk toch naar buiten kwam en zijn nederlaag aanvaardde, stelde hij tegenover de Venezolaanse televisie dat Nederland een staatsgreep gepleegd had.
Gert Oostindie is directeur van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde en kent als Leids professor Caraïbische Geschiedenis het eiland goed: ‘Als Schotte zegt dat Nederland achter de schermen invloed uitoefent op Curaçao, heeft hij gewoon gelijk. Maar een staatsgreep? Nee, integendeel zelfs. De regering werd door het parlement gedwongen om af te treden nadat twee parlementariërs van de coalitie zich bij de oppositie hadden aangesloten. Schotte blaast hoog van de toren over democratische normen, terwijl een coalitiegenoot van hem als parlementsvoorzitter het parlement verbood bij elkaar te komen. Als het parlement niet bij elkaar kan komen, kan het immers ook niet het kabinet laten vallen. In democratisch opzicht volkomen onaanvaardbaar. Uiteindelijk is een meerderheid van het parlement, buiten de voorzitter om, in een hotel bij elkaar gekomen en hebben ze de gouverneur verzocht een interim-kabinet aan te stellen. Men had er zelfs geen vertrouwen meer in dat het zittende kabinet de zaken tot aan de verkiezingen netjes af zou ronden.’
Roep om onafhankelijkheid
Alledrie de partijen van de regering-Schotte zijn gegroeid bij de verkiezingen van 19 oktober: de door Schotte zelf opgerichte MFK (Movementu Futuro Korsou, Beweging voor de Toekomst van Curaçao), de seperatistische PS (Pueblo Soberano, Onafhankelijk Volk) van Helmin Wiels en de op papier sociaaldemocratische MAN. René Zwart is verslaggever bij het Antilliaans Dagblad: ‘Alledrie deze partijen zetten zich af tegen Nederland. Helmin Wiels gaat daarbij het verst, door actief onafhankelijkheid na te streven. Zijn partij is sinds de verkiezingen de grootste van Curaçao. De Nederlandsgezinde PAR (Partido Antiá Restrukturá, Partij voor Geherstructureerde Antillen) was de grootste partij van het land, maar is op 19 oktober gehalveerd ten gunste van de nieuwe Partido PAIS, de Vredespartij. PAIS staat open voor samenwerking met Nederland, maar is wel kritischer dan de PAR.’ De verkiezingsuitslag lijkt dus een duidelijke roep om onafhankelijkheid. Van Raak roept PS en MFK dan ook op om hun woord te houden en snel een referendum over de onafhankelijkheid van Curaçao te organiseren. Aan Nederland zal het in ieder geval niet liggen, want behalve Van Raak zijn ook alle andere partijen in de Tweede Kamer voor onafhankelijkheid van Curaçao, als de eilandbewoners zich in het referendum daarvoor uitspreken. Al is het maar zeer de vraag of de soep zo heet gegeten wordt als hij wordt opgediend. Zwart: ‘Als puntje bij paaltje komt, is de kans groot dat men opnieuw massaal kiest voor behoud van het Nederlandse paspoort. De vorige keer dat in een referendum aan de bevolking gevraagd werd of men onafhankelijk wilde worden, zei 95 procent nog nee.’ Van Raak verwacht bovendien dat PS en MFK het uiteindelijk zelf ook niet aan zullen durven om het vereiste referendum te organiseren, zelfs al zou een meerderheid voor onafhankelijkheid zijn. ‘Wat de bestuurders het liefste willen is doorgaan op dezelfde weg als de afgelopen twee jaar. Hun gang gaan, de staatskas leegroven en ervan uitgaan dat Nederland het wel weer aan zal vullen. Ze willen wel het geld, maar niet de bemoeienis van Nederland. Het zou ook niet logisch zijn om als klein eiland zelfstandig te worden terwijl ze zulke grote problemen hebben. Toen ik tijdens een debat aan Helmin Wiels van PS vroeg waarom ze nog geen referendum gehouden hadden, begon hij te schelden en is hij boos weggelopen. Ze zijn twee jaar aan de macht geweest en hebben nu weer geroepen dat ze onafhankelijk willen worden, dus dan zal er nu toch echt boter bij de vis moeten komen. Ze kunnen niet blijven dreigen met onafhankelijkheid zonder daadwerkelijk stappen in die richting te zetten.’
‘Slecht bestuur gesubsidieerd’
Het toenemende anti-Nederlandse sentiment verbaast Van Raak niet. Hij is vaak op Curaçao geweest, en werd dan regelmatig aangesproken door eilanders met kritiek op Nederland. ‘Ik heb toen ook wel gevraagd waarom Nederland het in hun ogen altijd gedaan heeft. Waarom hebben ze geen kritiek op hun eigen bestuurders? Uiteindelijk hebben zij de problemen toch veroorzaakt. Maar klagen over de eigen bestuurders heeft volgens hun geen zin. Daar hebben ze helemaal geen vertrouwen meer in.’ Van Raak kan het ze moeilijk kwalijk nemen, want volgens hem heeft Curaçao inderdaad alleen maar falende bestuurders gekend, die met Nederlandse hulp jarenlang ongestraft aan de macht konden blijven. ‘Falende bestuurders zijn telkens weggekomen met hun falende bestuur omdat Nederland de door hun veroorzaakte schade wel weer vergoedde. Er werd altijd betaald zonder dat er vragen gesteld werden. Zo hebben we al die jaren slecht bestuur gesubsidieerd. Twee jaar geleden hebben we nog voor anderhalf miljard aan schulden kwijtgescholden van de Nederlandse Antillen, waarvan een miljard voor Curaçao. Dat is onvoorstelbaar veel geld voor een klein eiland dat qua bevolkingsomvang vergelijkbaar is met een gemiddelde Nederlandse stad.’ Volgens Zwart realiseren kiezers en politici op Curaçao zich waarschijnlijk nog niet dat de tijden definitief veranderd zijn en er echt geen cent meer vanuit Nederland naar het eiland zal komen. In de Tweede Kamer is er totaal geen steun meer voor. Van Raak: ‘De suikeroom is verdwenen. Gezien de huidige crisis en bezuinigingen in Nederland is het richting de eigen bevolking niet uit te leggen als er opnieuw geld naar Curaçao zou gaan. En belangrijker nog: dan zouden we opnieuw de corruptie, maffiapraktijken en vriendjespolitiek in stand houden. Onverantwoord, vooral nu kleine boeven grote boeven zijn geworden.’
‘Zetbaas van de maffia’
Falend bestuur kan onwetendheid of onkunde zijn, maar volgens Van Raak is daar op Curaçao allang geen sprake meer van. De afgelopen twee jaar publiceerde het Antilliaans Dagblad opvallend vaak over integriteitsproblemen bij de regering. Ministers zouden enorme belastingschulden hebben, of stelselmatig hun water- en lichtrekeningen niet betalen. De regering zou ingegrepen hebben in lopende strafzaken waarbij eigen ministers betrokken waren. Een beeld van corruptie dat volgens Van Raak bevestigd wordt door geheime documenten die aan hem gelekt worden vanuit Curaçao. Daarom zocht hij afgelopen maand uitgebreid media-aandacht om de maffiaconnecties van oud-premier Schotte aan te kaarten. ‘Uit de informatie die ik toegespeeld krijg, blijkt dat Gerrit Schotte en zijn partij MFK grote sommen geld krijgen van in ieder geval twee grote criminelen. De lokale gokbaas Robbie Dos Santos en een bekend lid van de Siciliaanse maffia, Francesco Corallo. In ruil voor deze hulp zou Schotte onder meer geprobeerd hebben Corallo een belangrijke functie binnen Curaçao te geven. Ook op de website Curaleaks.org staan diverse documenten die erop wijzen dat de onderwereld de macht heeft gegrepen op het eiland.’
Zwart bevestigt dat zulke geruchten al jarenlang de ronde doen op het eiland. ‘Vast staat in ieder geval dat Schotte veroordeeld is voor oplichting, creditcardfraude en valsheid in geschrifte.’ Hoe het kan dat deze coalitie opnieuw de steun heeft gekregen van een meerderheid van de bevolking? Van Raak: ‘Door zijn maffiaconnecties heeft Schotte ontzettend veel geld in zijn campagne kunnen steken. Dat is het tragische van Curaçao. Het is een prachtig eiland, een van de rijkste landen van de Caraïben. Maar de rijkdom is ontzettend scheef verdeeld, omdat het allemaal bij Nederlandse belastingontduikers en lokale criminelen terechtkomt in plaats van bij de grotendeels arme lokale bevolking. En juist die arme mensen hebben vaak hun stem gegeven aan MFK en PS. Er zijn bijvoorbeeld vijftienduizend tegoedbonnen voor honderd gulden boodschappengeld per maand vanaf 2013 uitgedeeld door de MFK, als mensen hun adres en telefoonnummer zouden geven. Een aantal mensen is daar gevoelig voor geweest.’
Aan Ronald van Raak gelekte foto van oud-premier Gerrit Schotte en (vermoedelijk ) Francesco Corallo.
‘Nederland had in moeten grijpen’
Kan en moet Nederland ingrijpen als Curaçao door zijn eigen bestuurders op het randje van de afgrond balanceert? Volgens professor Oostindie wel: ‘Het Koninkrijk heeft de verantwoordelijkheid om de deugdelijkheid van het bestuur in de landen te waarborgen. Dat is in het Statuut van het Koninkrijk vastgelegd. Formeel bestaat de Koninkrijksregering uit de Nederlandse regering en gevolmachtigde ministers van de drie Caraïbische landen, maar in de praktijk heeft Nederland altijd het laatste woord. Uiteindelijk kan Nederland daardoor alles beslissen, en in absolute noodgevallen kan het eiland zelfs bezet worden met militairen. Nederland kan dus heel veel, maar het is altijd de afweging wat je wilt bereiken en wat daarvoor de beste methode is. Het draait uiteindelijk om de afweging wanneer echt ingegrepen moet worden en wanneer terughoudendheid beter is, aangezien de Curaçaose bestuurders anders alleen maar nog meer in kunnen spelen op de anti-Nederlandse sentimenten.’
Volgens Van Raak heeft de Nederlandse regering twee jaar geleden, bij het aantreden van het kabinet-Schotte, op dit punt een belangrijke inschattingsfout gemaakt. ‘Toenmalig minister van Justitie Donner wilde de verhoudingen met Curaçao niet op scherp zetten, dus koos hij ervoor om niet in te grijpen toen ministers beëdigd werden zonder voorafgaande screening. Dat neem ik hem bijzonder kwalijk. Hij heeft toegelaten dat hele foute ministers zijn aangetreden omdat hij geen gezeur wilde. Toen waren de financiën op orde, want alle schulden waren net kwijtgescholden. Er waren goede afspraken gemaakt over het bestrijden van corruptie en fraude. Daar kwam direct een einde aan toen de onderwereld in de regering kwam. Nu zijn de staatskas en de overheidsbedrijven leeggeroofd. Curaçao staat op het randje van faillissement. Het geld is verdwenen en kan niet meer teruggehaald worden. De bevolking is nu het slachtoffer.’
Zwart: ‘Er is geen geld meer voor onderwijs of zorg, want de nieuwe regering zal de komende twee á drie jaar 400 miljoen moeten bezuinigen per jaar. Dat is onvoorstelbaar veel, een kwart van de totale begroting. En dat terwijl er al grote problemen zijn. Vroeger kwamen zieken vanuit Bonaire naar het ziekenhuis op Curaçao, maar tegenwoordig worden die naar Colombia gestuurd omdat de zorg hier de afgelopen twee jaar zo verslechterd is. Op alle terreinen zie je het eiland afglijden in armoede en verval.’
Nieuwe screeningswet
De bevolking van Curaçao gaat een zware periode tegemoet, maar zal van Nederland geen cent meer krijgen. Zoveel is duidelijk. Voor de rest ligt alles open, volgens Zwart. ‘De coalitie van MFK, PS en MAN heeft opnieuw een meerderheid gekregen. De onderlinge machtsverhoudingen zijn wel gewijzigd nu PS de grootste partij van het land geworden is. PS-voorman Wiels heeft direct gezegd dat hij wel weer een coalitie met de MFK van Schotte wil vormen, maar dan wel op zijn voorwaarden. Wat die voorwaarden zijn, heeft Wiels alleen niet genoemd. Bovendien is het de vraag of hun samenwerking nog een lang leven beschoren is. Die twee mannen haten elkaar. De afgelopen twee jaar hebben ze constant ruzie gehad.’ Aan Wiels kleeft volgens Van Raak niet dezelfde zweem van criminaliteit. ‘Wiels is heel populair onder de gewone Curaçaoënaar. Eigenlijk zou hij een natuurlijke bondgenoot moeten zijn voor de SP, maar het is een eigenaardige man. Hij is opvliegend en maakt met iedereen ruzie. Er is niet met hem samen te werken, als Nederland al helemaal niet. Toen Curaçao deze zomer door het College Financieel Toezicht op de vingers werd getikt vanwege de problemen met de begroting, zei hij: “Laat de makamba’s maar komen, de bodybags liggen al klaar om ze in terug te sturen.” Makamba betekent Nederlander in het Papiaments. Hij zegt zich niets aan te trekken van Nederland, wat betekent dat wij ook niet langer verantwoordelijkheid kunnen dragen. Als Schotte of Wiels opnieuw aan de macht komen, is de enige oplossing dat we afscheid nemen van het Koninkrijk. Als Nederland moet je geen verantwoordelijkheid dragen die je niet meer waar kunt maken. We kunnen beter, net zoals Groot-Brittannië, in een gemenebest op basis van vrijwilligheid en gelijkwaardigheid samenwerken met de voormalige kolonies. Nu er in Aruba een regering zit die graag wil samenwerken gaat het supergoed. Aruba kan profiteren van de samenwerking met bijvoorbeeld Nederlandse kennisinstituten en het eiland is voor Nederlandse bedrijven de perfecte springplank naar Zuid-Amerika.’ Maar dit gaat allemaal over de langere termijn, nu moet er eerst nog een regering gevormd worden. Zelfs als MFK en PS er niet uit zouden komen, is de kans volgens Zwart groot dat de MFK alsnog deel uit zal maken van de coalitie. Voor Van Raak is iedereen acceptabel die door het volk gekozen is en door een screening van de veiligheidsdienst komt. ‘Alleen kan dat laatste nog een groot probleem opleveren aangezien veel kopstukken van de MFK een strafblad hebben en dus nooit door die screening zullen komen. Er zijn dan verschillende scenario’s mogelijk. Schotte kan stromannen in de regering laten komen. Die mensen hebben dan zelf geen strafblad, maar worden daar wel neergezet om precies te doen wat Schotte en de onderwereld willen. Het mooiste zou zijn als de hele top van MFK vervangen zou worden. Maar die partij is een paar weken voor de verkiezingen van 2010 door Schotte zelf opgericht en draait vrijwel volledig om zijn persoon. Het zou dus heel opmerkelijk zijn als Schotte en zijn kompanen op zouden stappen. Ze hebben daar ook geen enkele reden toe, want hun partij is gegroeid bij de verkiezingen.’ Twee dagen voor de verkiezingen heeft het parlement een nieuwe screeningswet van het interim-kabinet goedgekeurd, om herhaling van het debacle van twee jaar geleden te voorkomen. Van Raak: ‘Alleen kan de formateur nog steeds besluiten om in het geheel niet te screenen. We zullen dus moeten afwachten, in de Curaçaose politiek weet je nooit hoe het zal gaan.’
Curaçao en de staatkundige hervormingen binnen het Koninkrijk der Nederlanden
Oppervlakte: 444 km2
Inwoners: 142.180
Meest gesproken talen: Papiaments,
Nederlands, Spaans en Engels
Belangrijkste inkomstenbronnen: toerisme, olieraffinaderij en internationale (financiële) dienstverlening
Werkloosheid: 9.7 %
Jeugdwerkloosheid: 24.7 %
Curaçao, een eiland in de zuidelijke Caraïbische Zee ter hoogte van Venezuela, werd in 1634 bezet door de Nederlandse West-Indische Compagnie (WIC). Sindsdien is het eiland korte tijd bezet geweest door Engelsen en Fransen. Curaçao was een belangrijke haven van de WIC voor de handel in Afrikaanse slaven, totdat de Nederlanders de slavernij afschaften in 1863. De WIC ging in 1792 failliet, uiteindelijk werd het eiland een kolonie van het in 1813 opgerichte Koninkrijk der Nederlanden. Als onderdeel van de wereldwijde dekolonisering na de Tweede Wereldoorlog kreeg Curaçao samen met Aruba, Bonaire, Saba, Sint Eustatius en Sint Maarten in 1954 politieke autonomie binnen het nieuwe land ‘Nederlandse Antillen’. De Nederlandse Antillen vormden vanaf dat moment samen met Nederland en Suriname het Koninkrijk der Nederlanden, totdat Suriname in 1975 onafhankelijk werd en uit het Koninkrijk stapte. Op 1 januari 1986 scheidde het eiland Aruba zich af van de Nederlandse Antillen. Sindsdien is Aruba een autonoom land binnen het Koninkrijk.
Tussen 2000 en 2009 vonden diverse referenda plaats op alle resterende vijf eilanden van de Nederlandse Antillen, waarmee de bewoners konden beslissen over de staatkundige structuur. Op basis van die uitkomsten is onderhandeld over de staatkundige hervormingen, met als eindresultaat dat het land Nederlandse Antillen 10 oktober 2010 is opgeheven. Sindsdien zijn Curaçao en Sint Maarten, net zoals Aruba, autonome landen binnen het Koninkrijk. Het land Sint-Maarten beslaat overigens slechts een deel van het eiland, de andere helft is de Franse overzeese gemeenschap Saint Martin. Bonaire, Saba en Sint Eustatius zijn Nederlandse openbare lichamen geworden en worden sindsdien in Nederland wel de BES-eilanden genoemd. Officieel zijn het geen gemeentes – de eilanden maken ook geen onderdeel uit van een van de twaalf Nederlandse provincies – maar in de praktijk worden ze wel gezien als bijzondere Nederlandse gemeentes. Uitzonderingen daargelaten, is de Nederlandse wetgeving van kracht op de BES-eilanden. De bewoners hebben stemrecht bij de Tweede Kamerverkiezingen, en de Nederlandse regering is verantwoordelijk voor de gang van zaken op de BES-eilanden. De Nederlandse regering vormt samen met gevolmachtigde ministers van Aruba, Curaçao en Sint Maarten de Koninkrijksregering, die op basis van het Statuut van het Koninkrijk der Nederlanden onder meer verantwoordelijk is voor het waarborgen van een deugdelijk bestuur in het gehele Koninkrijk. Hierdoor draagt de Nederlandse regering indirect verantwoordelijkheid voor de deugdelijkheid van bestuur op Curaçao. Dit was ook al het geval voor de staatkundige hervorming van 10 oktober 2010.
Naschrift Zowel PS als MFK zijn benaderd voor een reactie op dit artikel. De PS heeft hier geen gebruik van gemaakt. Bij de MFK is vooraf om een interview gevraagd, maar daar is niet op gereageerd. Wel stuurde het bestuur van de MFK een reactie op de conceptversie van dit artikel. Daarin stelt het: ‘Feiten worden verdraaid of zeer vrij geïnterpreteerd, waaronder de onafhankelijkheidsgedachte. Het beeld dat wordt geschetst van MFK en politiek leider Gerrit Schotte is in vele opzichten niet herkenbaar, anders dan dat het onderdeel is van de vreselijk vuile campagne die door rechtse partijen en daaraan gelieerde organisaties op Curaçao tegen MFK en de andere coalitiepartijen is ingezet.’ Bij het ter perse gaan van deze Tribune waren de coalitieonderhandelingen tussen PS, MFK en MAN nog in volle gang.