Tribune 02/2012 :: ‘Sancties Iran brengen nieuwe Golfoorlog dichterbij’

‘Sancties Iran brengen nieuwe Golfoorlog dichterbij’

Tekst: Rob Janssen Foto: Newsha Tavakolian / Polaris

Het komt bekend voor: terwijl inspecteurs nog onderzoeken of een land – in dit geval Iran – massavernietigingswapens heeft of voorbereidt, marcheren westerse troepen al naar het beoogde slagveld. Een vierde Golfoorlog is nog te voorkomen, zegt Harry van Bommel.

Diplomaten en verslaggevers worden rondgeleid in een uranium-verrijkingsfabriek ten zuiden van Teheran.

Op zondag 29 januari kwam op het vliegveld van Teheran, Iran, een delegatie aan van het Internationaal Atoomenergie Agentschap (IAEA, onderdeel van de VN). Het team gaat onderzoek doen naar het Iraanse atoomprogramma. De hamvraag daarbij is: is het land bezig met de ontwikkeling van kernwapens of verrijkt het uranium voor vreedzame doelen? Vooruitlopend daarop hebben de Verenigde Staten – met in het kielzog de EU – al sancties aan Iran opgelegd. En een groot eskader van Amerikaanse, Britse en Franse oorlogsschepen is al onderweg naar de Straat van Hormuz, een belangrijke vaarroute voor de oliehandel. Iran zelf liet al eerder zijn militaire spierballen zien in de Perzische Golf. Harry van Bommel: ‘Een oorlog kan alleen afgewend worden als er gewerkt wordt aan de-escalatie. Het sanctiepakket van de VS en de EU laat de zaak juist de kant opgaan van een oorlog. Want wat kun je nog doen als die sancties niet het gewenste resultaat hebben?’ Het SP-Tweede Kamerlid heeft een tweeledig alternatief waarmee een oorlog voorkomen kan worden: inzetten op permanente, waterdichte inspecties door het IAEA, plus Iran de mogelijkheid bieden om uraniumverrijking vreedzaam toe te passen. Dat laatste lijkt een open deur, maar is het niet. Van Bommel legt het uit. ‘Iran heeft het non-proliferatieverdrag (dat het bezit van kernwapens beperkt –red.) ondertekend. Dat betekent dat het land nucleaire technologie wél mag gebruiken voor medische toepassingen en het opwekken van energie. Er is echter een VN-resolutie die Iran oplegt de verrijking van uranium op te schorten omdat Iran niet alle vragen van het IAEA over de nucleaire activiteiten volledig heeft beantwoord. Dat wil overigens niet zeggen dat er bewijzen zijn voor een kernwapenprogramma. Die bewijzen zijn er niet.’

Weliswaar gelooft Van Bommel niet dat Iran daadwerkelijk zal overgaan tot het blokkeren van de Straat van Hormus, waarmee is gedreigd. ‘Dat dreigement beschouw ik als ketelmuziek. Daar bedient Iran zich wel vaker van, zoals iedereen weet. Maar de situatie is levensgevaarlijk en mocht het tot een westerse aanval komen, dan zal Iran die hoe dan ook beantwoorden. En mocht Israël bij zo’n aanval betrokken zijn, waarop dat land zelf zinspeelt, dan moet je je afvragen hoe bijvoorbeeld Hezbollah of Hamas zullen reageren. Kortom; als de vlam in de pan zou slaan, zou dat op z’n minst grote regionale instabiliteit en talloze slachtoffers tot gevolg hebben. Dat de olieprijzen omhoog zullen schieten is dan nog maar bijzaak.’

Het is de SP’er een doorn in het oog dat zonder blikken of blozen de wegen van de Verenigde Naties verlaten worden. ‘De trend is dat bij conflicten de VN steeds meer gepasseerd wordt. Destijds in Irak moesten de VN-inspecteurs halsoverkop het land ontvluchten, omdat de Amerikanen en de Engelsen al wilden beginnen met bombarderen. Nou, iedereen weet dat de kluit daar toen belazerd is. Dus ja, in die zin word ik wel somber van wat er nu rondom Iran gebeurt. De Verenigde Staten, Rusland, China en nu ook Frankrijk en Groot-Brittannië; allemaal varen ze hun eigen koers. Daarmee wordt het werk van de Verenigde Naties, als enige internationale orgaan waarin alle landen van de wereld vertegenwoordigd zijn, onmogelijk gemaakt.’

En wat als de IAEA-inspecteurs toch een Iraans kernwapenprogramma ontdekken? ‘Dan moet dat besproken worden in de VN-Veiligheidsraad, en niet alleen in de VS of de EU. Vervolgens moet geëist worden dat Iran dat programma staakt en goede, waterdichte inspecties gaat toelaten. Dát is de juiste volgorde.’

Genoemd sanctiepakket raakt met name de Iraanse Centrale Bank en import van olieproducten. Van Bommel: ‘Minister Rosenthal van Buitenlandse Zaken heeft gezegd dat de sancties het regime moeten treffen. Die belofte wordt in mijn ogen niet waargemaakt. De inflatie in Iran bijvoorbeeld bedraagt nu al 15 tot 20 procent; dat treft natuurlijk vooral de bevolking.’

Sinds een goed jaar is de Arabische wereld in de ban van protesten die de regeringen van Tunesië, Egypte en Libië inmiddels ten val hebben gebracht en in diverse andere landen een democratiseringsproces in gang hebben gezet. De vraag is of de genoemde sancties en militaire manoeuvres de Arabische lente in Iran dichterbij brengen of juist niet. ‘Ik zal de eerste zijn die zegt dat de rol van dictator Ahmadinejad zo snel mogelijk uitgespeeld moet zijn. Kijk, de bevolking van Iran is groot en relatief jong en de roep om meer openheid en democratie is evident in het land. Je kunt je afvragen of de huidige sancties dat doel dichterbij brengen. Wat denk je: zou de Iraanse bevolking nog zin hebben om verandering te eisen als het tegelijkertijd zucht onder het juk van de sancties die het Westen oplegt?’

Lees online