Tribune 10/2011 :: Kabinet vertrappelt sociale woningbouw: Goudkust Nederland

reportage

Kabinet vertrappelt sociale woningbouw

Goudkust Nederland

Met de ‘Woonvisie’ van het kabinet wordt de oorlog verklaard aan de huurder. Ook woningcorporaties klagen steen en been. In Bilthoven werd een wijk met sociale huurwoningen gerenoveerd en sindsdien worden leefbaarheid en woongenot samen met de bewoners op peil gehouden. Gaan zulke succesvolle projecten definitief tot het verleden behoren?

tekst: Rob Janssen foto’s: Suzanne van de Kerk

Bilthoven: de wijkbeheerder kent iedereen en iedereen kent de wijkbeheerder.

Of ie niks beters te doen heeft. Af en toe, héél af en toe wordt hem zoiets nog weleens toegesnauwd door een bewoner. Dat ene woordje ook, ja: kutmarokkaan. Hij ergert zich niet meer aan zulke sporadische verwensingen. Breed glimlachend haalt hij zijn schouders erover op. ‘Wat moet je met zulke opmerkingen?’ En daar is alles mee gezegd.

Hassan Toutouh (35) is wijkbeheerder in Bilthoven en in dienst van woningcorporatie SSW. Zijn bril is modern, zijn horloge trendy – want groot. Vragen beantwoordt hij a tempo, bedenktijd heeft hij niet nodig. Daardoor loopt zijn babbel als een trein en klinken zijn inzichten zo logisch als wat. Maar wat is logisch? ‘Rommel in de portiek? Iedereen die daar woont betaalt de schoonmaak.’ Of: ‘Als jongeren van 16, 17 jaar de wijk saai noemen, dan ben ik blij.’ Dat maakt nieuwsgierig.

In de wijk Brandenburg in Bilthoven, gemeente De Bilt, kent Hassan iedereen en iedereen kent Hassan. Er komt geen fietser of wandelaar voorbij of een vriendelijke groet wordt uitgewisseld. ‘Ik weet zelfs van wie de katten zijn die hier rondlopen’, zegt hij. Een oudere man spreekt hem aan en meldt dat de trap in zijn portiek ‘steeds groener’ begint te worden. Hassan handelt, een afspraak wordt gemaakt. Niet dat het altijd van een leien dakje gaat. Soms wordt bijvoorbeeld grofvuil te vroeg aan de straat gezet. ‘Dan bel ik bij die mensen aan en zeg dat het volgende week pas aangeboden kan worden. Dan is het meestal: ‘Oh ja, je hebt gelijk.’ De meesten weten het wel degelijk.’ En als de afzender onbekend is? ‘Dat zie je weleens met afval of rommel die in de portiek wordt achtergelaten. Ik vind dat dus echt niet kunnen. Als ik er niet achter kom wie dat gedaan heeft, dan schakel ik het schoonmaakbedrijf in en stuur ik iedereen die in die portiek woont een rekening.’ Graffiti? Hij laat het meteen weghalen. De aanblik van de wijk, daar gaat het om. Hij legt uit: ‘Stel dat je vijf kandidaten hebt voor een leegstaande woning in een wijk die er niet uit ziet. Als die mensen een kijkje hebben genomen zullen de eerste vier kandidaten zeggen: “Daar ga ik echt niet wonen.” De vijfde heeft dringend een woning nodig, gaat daar wonen en ligt verder niet wakker van hoe het er allemaal uit ziet.’ Waarna een neerwaartse spiraal dreigt. Toutouh: ‘Het heeft allemaal te maken met hoe betrokken de bewoners zijn bij de uitstraling van hun wijk. Daarom zeg ik: hoe meer mensen betrokken zijn, hoe beter.’

‘De renovatie was een keerpunt voor Brandenburg’

Brandenburg is in trek. Op een vrijkomende woning kwamen onlangs niet minder dan 219 reacties. De verhouding autochtoon- allochtoon is ongeveer fifty-fifty. En het moet gezegd: het ziet er leuk uit. Er is veel ruimte, groen en speelgelegenheid. Toutouh: ‘Er zijn veel kleine kinderen in de wijk. Vandaar dat ik eigenlijk stiekem een beetje blij ben als jongeren van 16, 17 jaar het hier saai vinden. Des te beter voor de kleintjes.’

De woningen, veelal hoogbouw tot vier hoog, zien er modern en fris uit. Dat heeft alles te maken met de grootschalige renovatie die Woningstichting SSW heeft uitgevoerd in Brandenburg. Woningen kregen balkons, er kwamen ondergrondse afvalcontainers en zelfs straatnamen werden veranderd. En daarbij: SSW vestigde zich midden in de wijk en werd een makkelijk aanlooppunt voor de bewoners.

Etiënne van Buren is SP-fractievoorzitter in De Bilt en woont zelf in Brandenburg. ‘Die renovatie is een keerpunt geweest voor de wijk’, zegt hij. ‘Je ziet nu dat bewoners zich verenigen en bijvoorbeeld op zaterdag samen de stoepen gaan vegen. Vroeger was het hier een stuk minder prettig. Niet dat zich er taferelen afspeelden zoals in Kanaleneiland (een beruchte wijk in Utrecht –red.), maar Brandenburg had een mindere buurt kunnen zijn als er niks was gebeurd.’ Tijdens de renovatie kregen de bewoners diverse keuzes. Zo was inbouw van een luxe keukenblok een optie, maar ook een chique badkamer behoorde tot de mogelijkheden. Wie alles erop en eraan wilde, kwam echter wel op een maandelijkse huur van zo’n 620 euro te zitten. ‘Maar voor dat geld kun je hier nog steeds niks kopen’, aldus Van Buren.

Waarmee een latent probleem is aangestipt. In De Bilt zit de woningmarkt potdicht. De wachttijd voor een huurhuis in de sociale huursector bedraagt twaalf tot vijftien jaar, op een appartement wacht je zeven tot acht jaar. Uit recente cijfers van de provincie Utrecht blijkt dat De Bilt vergeleken bij andere gemeentes hopeloos achterop is geraakt qua woningbouw, zowel koop als huur.

Een enquête die de Biltse SP onlangs uitvoerde leverde weliswaar het inzicht op dat tweederde van de inwoners van de gemeente tevreden is met de huidige woonsituatie, maar tegelijkertijd blijkt dat het gebrek aan sociale woningen als zeer schrijnend wordt ervaren. Etiënne van Buren: ‘Jongeren trekken daardoor weg uit De Bilt en zo verlies je hun dynamiek in de gemeente. Daarnaast zie je dat alleenstaande ouderen vaak in gezinswoningen blijven wonen, omdat ze toch wel schrikken van de hogere huren in appartementen. Die blijven dus zitten waar ze zitten, terwijl ze op zich best naar een kleinere woning zouden willen verhuizen.’

Gij zult kopen, niet huren

Ondertussen lijkt het kabinet de oorlog verklaard te hebben aan de huurders. De zogenaamde Woonvisie (zie kader) van minister Donner is nauwelijk een visie te noemen. Of het zou het gebod ‘Gij zult kopen, niet huren’ moeten zijn, aangevuld met het evangelie van de markt. Woningcorporaties krijgen volgens die Woonvisie bovendien te maken met extra heffingen, wat hun investeringsmogelijkheden voor renovatie en leefbaarheid in de wijken niet ten goede zal komen.

Als klap op de vuurpijl eist Europa ook nog eens dat mensen met een inkomen van boven de 33.614 euro niet meer in aanmerking komen voor sociale huur. Dat je met genoemd inkomen in ons land nauwelijks nog een huis kunt kopen, weet men in Brussel kennelijk niet eens. De Tweede Kamer heeft Donner opgeroepen om zich in Brussel sterk te maken voor verhoging van die inkomensgrens. Maar die opdracht heeft de minister tot nu toe gewoon naast zich neergelegd.

Terwijl het kabinet huurders koeioneert, en terwijl in De Bilt de roep om sociale huurwoningen steeds luider wordt, spelen in deze gemeente twee opvallende kwesties. Allereerst is er de geplande luxe nieuwbouw op het terrein van autodealer Hessing (die van de Bugatti’s, Bentleys en Rolls Royces). In de gemeenteraad was alleen de SP hier tegen. Naar verluidt zou een appartement op het aan te leggen eiland(!) zo’n 750.000 euro ‘doen’. Sociale woningbouw, zei u?

Daarnaast speelt er de discussie over een terrein bij het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), dat gaat verhuizen. De Biltse SP pleitte ervoor om het stuk grond te reserveren voor betaalbare woningbouw, maar de Rijksoverheid wil daar als grondeigenaar niet aan. SP-raadslid Anne-Marie Mineur zegt te weten waarom: ‘Ze willen wel, maar volgens mij zitten ze gewoon te wachten tot de grondprijs omhoog gaat. Ze willen de hoofdprijs.’ Het is wrang dat uitgerekend de Rijksoverheid zo handelt, terwijl het landelijk beleid van diezelfde overheid de rol van woningmarkt-regisseur juist aan de markt toebedeelt.

Wellicht nog wranger is het idee dat de gemeente de sociale woningbouw de laatste jaren links laat liggen, terwijl ze binnen haar eigen gemeentegrenzen met Brandenburg een voorbeeld in huis heeft van hoe het

wél kan.

Hassan Toutouh: ‘Hoe meer betrokken mensen, hoe beter.’

Volgens SP-Tweede Kamerlid Paulus Jansen staat de situatie in De Bilt model voor wat zich in de toekomst in veel meer gemeenten kan gaan voordoen. ‘In deze gemeente bestaat relatief weinig ruimte voor nieuwbouw. Men is noodgedwongen gaan inbreiden in plaats van uitbreiden. In Brandenburg is dat goed opgepikt door een woningstichting die de zaken goed beheert en niet naast haar schoenen is gaan lopen. Maar realiseer je wel dat de regio De Bilt een van de goudkusten van Nederland is. Dure huizen worden daar met het grootste gemak verkocht.’ Hetgeen betekent dat – áls er al een mogelijke bouwlocatie is, zoals bij het RIVM-terrein – de sociale woningbouw wordt weggedrukt in het marktgeweld. Jansen: ‘Het zal erom spannen of en hoeveel sociale woningbouw daar komt. Als de markt zoals nu tegenzit en de grondprijs lager is, is de kans op meer sociale bouw groter.’ En dus wacht de Rijksoverheid net zo lang tot de markt weer mee zit…

Goudkust Bilthoven. Hassan Toutouh wil ook dat deel van de gemeente laten zien. Hij stuurt de kleine Peugeot 107 van de woningstichting de Soestdijksweg Noord op. En inderdaad: vaak half verscholen tussen de bossen liggen de villa’s met rieten daken en de bungalows met perfect bijgehouden gazons. Opvallend vaak komen ons Mercedes- en BMW-cabrio’s tegemoet. Hoe dat komt? De zon schijnt vandaag.

Een studie in contrasten. De Peugeot 107 en de Mercedes cabrio. De villa’s in het bos en de huurwoningen in Brandenburg. De rijken wonen goed en de minder rijken ook. Maar alleen voor die laatste groep geldt: hoe lang nog?

Het einde van de sociale volkshuisvesting

De Woonvisie van minister Donner is grofweg gebaseerd op twee pijlers. Ten eerste: kopen is de norm, huren is ‘not done’. Dat marktwerking en deregulering de knelpunten gaan oplossen is het tweede uitgangspunt. Kortom: het kabinet zet alle kaarten op eigen woningbezit en minder overheidsbemoeienis.

De concrete maatregelen daartoe bestaan onder meer uit forse huurverhogingen in zogenaamde ‘schaarstegebieden’ (waar betaalbaar wonen nu al een probleem is), met huurstijgingen tot aan 120 euro als gevolg. Daarnaast wordt er fors bezuinigd op de huur-toeslag. De hypoyheekrenteaftrek blijft echter onaangetast.

Ook zullen woningcorporaties

‘maximaal gestimuleerd’ worden om woningen te verkopen aan commer-ciële partijen en staat er voor het jaar 2014 een nieuwe heffing van 750 miljoen voor corporaties op de rol. Volgens critici zal dat onherroepelijk leiden tot minder onderhoud, minder betaalbare woningen en minder investeren in een veilige, leefbare buurt.

Als dit maatregelenpakket doorgang vindt, is het einde van de sociale volkshuisvesting een feit.