Tribune 5/2010 :: Emile Roemer: Nederland is toe aan een grote schoonmaak

Interview

SP-lijsttrekker Emile Roemer vol zelfvertrouwen de verkiezingen in

Wat Emile Roemer al eerder voorspelde, gebeurt nu. De verkiezingen gaan niet langer over hoofddoeken en theemutsen. Op 9 juni is dé grote vraag hoe we uit de crisis komen. Een sociale uitweg is zonder een sterke SP onmogelijk, zegt de zelfbewuste nieuwe lijsttrekker van de SP.

Tekst Diederik Olders Foto’s Suzanne van de Kerk

We spreken Emile Roemer op een woensdagavond in het Tweede Kamer-gebouw. Eerst nog even eten, want daar is de nieuwe SP-lijsttrekker nog niet aan toegekomen. Tijdens het eten in het restaurant van de Tweede Kamer blijkt hoezeer zijn rol als fractievoorzitter hem op het lijf geschreven is. Een jonger SP-Kamerlid heeft een frustrerende week (de PvdA heeft het af laten weten bij de stemmingen) en vraagt Emile om advies. Na een korte gedachtewisseling weet hij haar frustratie om te buigen naar een plan om wat te gaan doen. Ze vertelt later dat Emile die adviserende rol al had voordat hij fractievoorzitter werd, en dat terwijl Emile Roemer ook pas sinds 2006 in de Tweede Kamer zit.

Emile neemt de tijd voor het interview; hij straalt rust uit ondanks de hectiek om hem heen. Vooral zijn balboekje bij de media is goed gevuld. ‘De media weten me goed te vinden. Vandaag ben ik bijvoorbeeld naar Hilversum gereden voor een interview met RTL Z, toen ik klaar was stond er buiten een fotograaf te wachten voor foto’s voor bij een interview in de Volkskrant, daarna een interview voor het onderwijsblad van het CNV, een interview voor het radioprogramma ‘Met het oog op morgen’, een interview voor het radio 1-journaal, een quote op het RTL Nieuws. En dat is alleen vandaag. Maar mij hoor je niet klagen! Het is voor onze campagne belangrijk dat ik veel te zien en te horen ben. Ik had op het gebied van bekendheid nog wat in te halen, dus dan is het een goed teken dat journalisten je interessant vinden.’

Wat willen ze allemaal van je weten?

‘Iedereen wil weten waar de verkiezingen over gaan, en waarop de SP gaat bezuinigen.’

En? Waar gaan de verkiezingen over?

‘Over de vraag hoe we uit deze crisis komen. Zonder twijfel. Het zal echt niet langer over hoofddoeken en theemutsen gaan. De verkiezingen gaan over de vraag: behoud ik mijn baan? Wat gebeurt er als ik mijn baan niet behoud? Wat ben ik kwijt aan mijn ziektekosten? Kunnen mijn kinderen nog betaalbaar studeren? Ontzettend belangrijke vragen, waar de politiek niet omheen kan.’

Ben je niet bang dat mensen zich toch weer laten meeslepen door de vraag: wie wordt de premier?

‘Ik denk dat veel mensen daar doorheen prikken. De vorige keer was het ook: wordt het Bos, wordt het Balkenende? Balkenende noemde Bos een leugenaar, Bos zei dat hij nooit onder Balkenende vice-premier zou worden. De SP won de verkiezingen, maar Balkenende wilde niet met ons en Bos durfde niet. Dus gingen verliezers samen regeren. Kregen we Balkenende én Bos. Niemand wilde dat en het leidde ook tot drie jaar stilstand. Tegen iedere kiezer die ik tref zeg ik: dat laat je toch niet nog een keer gebeuren? Stem op de partij die je het beste vindt, waar je echt van op aan kunt. Ons dus! Een stem op de SP maakt ons sterk, trekt de PvdA naar links, stuurt Balkenende het Torentje uit en zorgt dat de VVD daar wegblijft. Vier keer prijs voor één stem. Dat is een heel mooi aanbod!’

Als het niet moet gaan over de vraag wie premier wordt, is dan de vraag wie het met wie gaat doen wel interessant?

‘Ja, maar de eerste vraag is: wát gaan we doen? Wij weten het: wij willen voorkomen dat de mensen die geen schuld hebben aan de crisis wél met de rekening worden opgezadeld. Dan is het de vraag: waar zie je kansen om samen te werken? We leven in een land dat geregeerd wordt door coalities van partijen die in hun eentje geen meerderheid hebben. Dan moet je samenwerken met andere partijen. En waar ga je dan als eerste naar kijken? Naar partijen die programmatisch het dichtst bij je staan. Linkse partijen dus. Om in zo’n coalitie de SP herkenbaar te laten zijn, is het wel nodig dat je ertoe doet, dus moet je groot genoeg zijn.’

Heb je PvdA-lijsttrekker Job Cohen al uitgenodigd?

‘Jazeker. Ik praat met hem, maar ook met anderen. Halsema, Pechtold. En met de voorzitter van de grootste vakbond, Agnes Jongerius.’

Hoe kijk je tegen de PvdA aan?

‘De PvdA zat in de afgelopen regering, dat was een ramp. Drie jaar op de handen zitten terwijl het land in crisis kwam. Heel slecht. Dat ben ik nog niet vergeten! Maar de toon van het nieuwe PvdA-verkiezingsprogramma is behoorlijk links. Ze hebben aardig wat van ons overgenomen. Daar ben ik blij om. Het laat zien dat wij ertoe doen. Daarom zegt de PvdA nu dingen waar ze eerder niet aan dacht. Maar bij de PvdA is altijd de grote vraag hoe hard hun verkiezingsbeloftes zijn. Houdt Cohen zijn beloften na 9 juni? In 2006 beloofde Bos ook van alles. Een referendum over de Europese Grondwet, geen gemorrel aan de AOW, geen JSF kopen, geen marktwerking in de zorg. Maar na de verkiezingen was het allemaal ingeleverd voordat we met onze ogen hadden geknipperd.’

Wie zegt dat de PvdA dat nu niet weer gaat doen?

‘Niemand. Wie de PvdA naar links wil trekken, doet er daarom wijs aan ons zo sterk mogelijk te maken. Dat is de enige garantie die ik kan bedenken. Nederland is erbij gediend dat de PvdA niet met rechtse partijen een meerderheid vormt. Daarom wil ik dat de PvdA vóór de verkiezingen kiest. Gaan we Nederland sociaal uit de crisis helpen, met een sociaal blok? Of gaat de PvdA weer aanschuiven bij rechts, zodat het weer vier jaar pappen en nathouden wordt? Ik vind dat we als sociaal, links blok tenminste de volgende voorstellen aan de kiezer moeten voorleggen: stop de marktwerking in de publieke zaak en draai die zo veel mogelijk terug. Zorg voor toegankelijke zorg en beter onderwijs voor iedereen. Werk aan kleinere inkomensverschillen, dus handen af van de sociale zekerheid. Maak mogelijk dat er voor iedereen een betaalbaar huis is, gehuurd of gekocht. En zorg ervoor dat de belastingen eerlijk verdeeld zijn. Dat zijn voorstellen waar mensen iets aan hebben en waar Nederland beter van wordt.’

Toch nog even de vraag – en je zult hem wel vaker krijgen – zie je samenwerking met de PVV zitten?

‘Een partij die zoveel mensen wegzet en achterstelt, is het tegendeel van wat wij willen. Daar hebben we dus helemaal niks mee. En vergeet niet, de PVV laat de verschillen tussen inkomens fors oplopen! Wilders laat de tweedeling doorgaan. Wij niet! Hij laat villabewoners schaamteloos miljarden incasseren via de hypotheekrenteaftrek. Wij steken dat geld in fatsoenlijke huurhuizen en zorgen dat de hypotheekrenteaftrek tot 350.000 euro gegarandeerd wordt voor mensen met een eigen huis. En wat heb je aan een partij die het alleen over repressie heeft, in plaats van kansen te bieden aan mensen? Af en toe roept-ie iets wat hij bij ons gezien heeft. Mooi, elk punt van ons mogen anderen overnemen. Maar vergeet niet: hij is een VVD’er die voor zichzelf is begonnen, net als Verdonk.’

Tijdens het interview vallen af en toe Kamermedewerkers binnen met een snel vraagje of mededeling. Roemers telefoon staat op stil, maar licht voortdurend op als hij overgaat.

Hoe houd je het hoofd koel?

‘Je moet je niet gek laten maken. Ik zorg ervoor dat ik af en toe even tijd maak om de kop leeg te maken. Het is hier in het Tweede Kamergebouw een zoete inval van journalisten en van alles en iedereen. Heel fijn, maar als het nodig is trek ik mijn eigen plan en ga ik ergens anders naartoe om alles op een rijtje te zetten. En ik ben ook graag thuis, in Boxmeer. Nederland is groter dan Den Haag.’

Past het bij je, de rol die je nu hebt?

‘Ik ben altijd al een generalist geweest in de politiek. Er zijn zo veel onderwerpen die ik belangrijk en interessant vind. Als lijsttrekker moet je overal over meepraten. Niet als specialist, maar je moet wel begrijpen hoe het zit. Ik heb daar geen moeite mee. Ik ben van veel markten thuis.’

Ook als het over geld gaat?

‘Reken maar. Ik ben wethouder van financiën geweest op een moment dat de gaten in de begroting heel groot waren. Ik heb de zaak op orde gekregen. Ik vind trouwens dat elke politicus over sociaal-economische onderwerpen mee moet kunnen praten, niet alleen lijsttrekkers en specialisten economie. Deze verkiezingen gaan over hoe we uit de crisis komen en bij wie de rekening van de crisis terechtkomt.’

Wat vind je van de bezuinigingsplannen die door de ambtenaren zijn opgesteld in opdracht van het inmiddels gevallen kabinet?

‘Verloren tijd. Die duizend pagina’s zijn duizend redenen om op de SP te stemmen! Terwijl de banken gered zijn en nu alweer winsten maken en bonussen uitkeren, komen ambtenaren met plannen om de rekening vooral bij de slachtoffers van de crisis te leggen. Plannen die enthousiast door rechtse partijen in hun verkiezingsprogramma’s worden overgetypt. Ik kan daar niks mee. Wij leggen de rekening van de crisis bij de veroorzakers. Dat is niet alleen eerlijker, het is ook een eerste stap om herhaling te voorkomen.’

Maar er moet toch ook bezuinigd worden?

‘Zeker. Maar met verstand, niet met de botte bijl. Rechtse partijen willen in vijf jaar alle bezuinigingen voor de komende vijftig jaar regelen. Onzin en levensgevaarlijk voor de economie. Bezuinigen doen wij op defensie. Als we stoppen met de oorlog in Afghanistan, en ophouden militaire avonturen in te gaan, kan er veel geld worden bespaard. We zetten het mes in onnodige bureaucratie. Hef de logge UWV’s op en laat dat werk door gemeenten doen. Een consulent in de buurt, in het gemeentehuis, kan veel beter mensen helpen werk te vinden. De waterschappen doen erg nuttig werk, maar je hebt er geen aparte bestuurslaag voor nodig. Onderbrengen bij provincies of grote gemeenten dus.’

Wil de SP de lasten dan niet verhogen?

‘Nee, de meeste mensen zijn juist veilig bij ons. Die hebben het al zwaar genoeg. Maar ja: we willen wel wat meer van degenen die dat ook best kunnen missen. Topinkomens mogen van ons ook een topbelastingtarief krijgen, van 65 procent. Let op: dat gaat over mensen die meer dan 150.000 euro verdienen. Da’s véél geld hoor! En grote vermogens mogen ook wat meer belasting betalen. Het gaat om eerlijk delen. Toen er fors verdiend werd, zijn hun salarissen omhoog gevlogen en hebben ze hun bonussen niet geweigerd. Dan mag je ook wel een keer wat terugvragen. Als je kijkt naar de totale belastingdruk hebben we trouwens in Nederland, ook met de in-

voering van de 65 procent-belastingschijf, een lagere belastingdruk dan de ons omringende landen. Dat kan dus best

wat lijden.’

Toch laten mensen zich gemakkelijk bang maken voor lastenverzwaringen.

‘Dat is inderdaad de verkiezingsretoriek van rechts. ‘Wij doen niet aan lastenverzwaring’, zeggen rechtse partijen. Onzin. Ze jagen het eigen risico in de zorg omhoog. Dat is lastenverzwaring voor zieke mensen. Ze nemen studenten hun studiefinanciering af. Die moeten voortaan lenen. Lastenverzwaring dus. Bezuinigen op het minimumloon en uitkeringen: allemaal harde lastenverzwaringen voor de mensen die het helemaal niet kunnen missen. Rechts doet dat allemaal wel, maar wil mensen met veel geld en vermogen uit de wind houden. Dat is de wereld op zijn kop. Wij bezuinigen met beleid en verstand. Netto komen wij uit op zo’n tien miljard voor de eerste vijf jaar. Maar we komen niet aan de kwaliteit van de gezondheidszorg en het onderwijs; wij gaan er zelfs in investeren. En we verhogen het minimumloon met 5 procent! Het is gewoon een kwestie van kiezen. Laat je niet wijsmaken dat het allemaal niet anders kan.’

Gaat het op 9 juni ook nog over de verhoging van de AOW-leeftijd?

‘Zeker weten. Bijna alle partijen, van PvdA tot VVD, doen alsof het al besloten is dat de AOW-leeftijd verhoogd wordt. Maar dat is helemaal niet zo. Veel mensen in de achterban van die partijen zijn het op dit punt roerend eens met ons: 65 moet 65 blijven. Dan kan ook als we zorgen dat alle mensen ónder de 65 jaar aan het werk kunnen. Van de 64-jarigen werkt nu nog maar 13 procent. De AOW-leeftijd verhogen naar 67 laat mensen dus niet langer doorwerken, maar langer in de uitkering zitten. Het is niets meer dan een asociale bezuiniging, mensen hun opgebouwde rechten afpakken. Maar op 9 juni kun je daar ‘nee’ tegen zeggen door SP te stemmen.’

Gaan we goed scoren op 9 juni?

‘Ik heb mensen opgeroepen te reageren op de rechtse bezuinigingsvoorstellen. Onze mailbox loopt over met boze reacties. Mensen snappen niet hoe politici het in hun hoofd halen de rekening van de crisis bij hen neer te leggen. En ze begrijpen dat als je niks doet, het allemaal wél doorgaat. Steeds meer mensen weten de SP weer te vinden. En snappen dat ze op 9 juni niet moeten thuisblijven, maar hun stem zo slim mogelijk gebruiken. Nederland is toe aan een grote schoonmaak. En zonder ons kan dat niet.’

Lees online