Tribune 05/2006 :: Bart Tromp: Lonken naar links - tussen euforie en hysterie

Tribune, mei 2006

Lonken naar links

Tussen euforie en hysterie

Lousewies van der Laan (D66) die een regering samen met GroenLinks en SP wel wat lijkt. Premier Balkenende die blij is, dat Wouter Bos eindelijk ‘kleur’ bekent met zijn pleidooi voor ‘langer doorwerken’. En wat te denken van het VVD-circus rondom Verdonk en Rutte? Werpen de verkiezingen in mei 2007 en de speculaties over een mogelijk links kabinet hun schaduw vooruit, of zijn politieke partijen domweg in verwarring? Prof. dr. Bart Tromp, politiek columnist en hoogleraar aan de UvA, laat zijn licht schijnen.

Tekst: Rob Janssen

‘Wat je momenteel ziet, is dat een aantal politieke partijen behoorlijk de kluts kwijt is. Dat leidt soms tot de meest warrige opstellingen,’ zet Tromp uiteen. ‘Bij D66 bijvoorbeeld. Die partij heeft zich sinds haar deelname aan dit kabinet behoorlijk van links gedistantieerd, maar onlangs hoorde je Lousewies van der Laan ineens zeggen, dat ze regeren met GroenLinks en de SP een optie vond. Ook de VVD zit niet zo lekker in haar vel. Dat begon toen Jozias van Aartsen zich plotseling zo populistisch en ‘on-Haags’ ging profileren. Nu zie je allerlei dingen gebeuren rondom die rechtstreekse verkiezing van de politiek leider van de VVD. Dat líjkt allemaal heel democratisch, maar in feite is het natuurlijk het raar. Je doet zo alsof die persoon het in z’n eentje voor het zeggen krijgt in de partij.’

Niettemin lijkt het hele theater rondom Verdonk en Rutte de liberalen geen windeieren te leggen. Sinds de liberale ‘broedertwist’ stijgt de VVD in de peilingen. Prof. dr. Tromp nuanceert dat beeld. ‘Nederland kenmerkt zich nou eenmaal door oppervlakkige en verkeerde interpretaties van peilingen. Peilingen zijn metingen, dagkoersen zo je wilt. Het zijn absoluut geen voorspellingen. Bovendien hebben ze altijd een onzekerheidsmarge van twee à drie zetels. Dus als de VVD drie zetels winst boekt in de peilingen, dan zegt dat weinig tot niets.’

‘De PvdA zit met een enorm dilemma’

Volgens Tromp is de verwarring in het politieke landschap mede te wijten aan het feit, dat menig politiek partij nog steeds poogt te ontsnappen aan ‘de chaos die de Fortuyn-revolutie’ achter liet. Daar komt bij, dat na de voorbije gemeenteraadsverkiezingen driftig over een eventuele linkse regering gespeculeerd wordt. In het ene kamp lijkt de euforie te overheersen, het andere kamp zoekt hysterisch naar mogelijkheden om het tij te keren. Tromp acht de kans op een linkse regering ‘betrekkelijk klein’: ‘Ondanks het feit dat diverse partijen aan het schuiven zijn, denk ik niet dat er op 7 maart vréselijk veel veranderd is in de verhouding tussen links en rechts. Of er uiteindelijk een links kabinet komt, hangt ten eerste natuurlijk af van de vraag of er een linkse meerderheid in het parlement komt.

Ten tweede zal het een hele lastige afweging worden voor met name de PvdA. De sociaal-democraten zitten nu al met een enorm dilemma. Als Wouter Bos te kennen geeft, dat hij voor een links kabinet gaat, dan zullen veel kiezers wellicht denken: Dan kan ik in plaats van op de PvdA dus net zo goed op GroenLinks of de SP stemmen. Sluit hij linkse samenwerking echter uit, dan levert hij zich bij voorbaat uit aan CDA en VVD. Kortom: nu géén voorkeur uitspreken is electoraal gezien zijn enige mogelijkheid.’

Maar als een links kabinet moeilijk wordt, wat is volgens Tromp dan wél een reële coalitie? ‘Dat durf ik niet te zeggen. CDA en PvdA is een mogelijkheid. Maar iedereen weet, dat de CDA-fractie de laatste jaren sterk naar rechts is opgeschoven en in feite geen linkervleugel meer heeft. De christen-democraten zullen Balkenende als boegbeeld van het gevoerde beleid moeten opofferen om een combinatie van CDA en PvdA mogelijk te maken. Wetende dat de VVD min of meer zichzelf buitenspel heeft gezet, is er ook een wat bredere coalitie mogelijk bestaande uit CDA, PvdA en GroenLinks of de SP, maar ook de ChristenUnie. Die laatste partij is de laatste jaren namelijk een steeds linksere koers gaan varen.’

‘D66 is een verdwijnende factor’

D66 zal in het hele verhaal over een toekomstige regering niet meer voorkomen, denkt Tromp. ‘D66 is een verdwijnende factor. Deelname aan het huidige kabinet was een verkeerde keus en de partij zal geen nieuwe kiezers aantrekken zolang ze in deze regering blijft zitten.’

Wat zou volgens Tromp de rol van GroenLinks en SP kunnen zijn? ‘Links van de PvdA beschikken zij over een solide achterban en met name de SP zit nog in de lift. Maar er bestaat nog steeds enig wantrouwen over hun regeringsbekwaamheid. Wat mij betreft onterecht. Beide partijen hebben sterke Kamerfracties en ook op lokaal niveau hebben ze bestuurskwaliteiten getoond. Het zijn allang geen kleine protestpartijtjes meer.’

Tromp twijfelt niettemin, of ons land klaar is voor een linkse coalitie. ‘De PvdA scoorde erg goed bij de raadsverkiezingen van 7 maart. Maar of de enorme verliezen van 2002 daarmee in één klap rechtgezet zijn, kun je je afvragen. Ik durf te beweren, dat bijvoorbeeld de Rotterdamse PvdA nog steeds niet helemaal hersteld is van wat vier jaar geleden in de havenstad gebeurd is.’