SP Tribune 04/2005 :: Bijbeuners der Koningin

Tribune, 15 april 2005

Bijbeuners der Koningin

‘Het is een deerniswekkende functie’, betitelde oud-premier Dries van Agt zijn baan als Commissaris van de Koningin (CdK) in Noord-Brabant. Van Agt vond snel een nieuwe uitdaging als EU-ambassadeur in Japan. Zijn opvolgers doen het anders: ze zoeken bezigheden buitenshuis.

Commissaris van de Koningin Jan Franssen:

“Wat zou zo’n munt opleveren?”

Tekst: Peter Verschuren Foto : Inge van Mill / ANP

Een CdK verdient evenveel als een minister: 122.000 euro per jaar plus nog de nodige toeslagen. Ministers mogen geen bijbaantjes hebben – CdK’s grossieren erin. Voor een deel gaat het daarbij om bezigheden die voortvloeien uit de Commissarisfunctie, maar veel vaker hebben ze daar helemaal niets mee te maken. En soms ligt het risico van belangenverstrengeling levensgroot op de loer.

Neem Jan Franssen, Commissaris van de Koningin in Zuid-Holland. De VVD’er bestuurt een complexe provincie en heeft nog tijd over voor dertig bijbaantjes. Zeven daarvan hebben te maken met zijn Commissarisfunctie, de andere staan er los van. En daar zitten een paar heel opmerkelijke tussen. Franssen is bijvoorbeeld lid van de Raad van Toezicht Stichting Stadion Ontwikkeling Den Haag. De stichting gaat over de bouw van het nieuwe ADO-stadion, en is in discussie met de provincie over milieuvergunningen. Vraagtekens zijn ook te zetten bij Franssens voorzitterschap van de Raad van Advies van Deloitte, de huisaccountant van Zuid-Holland. En nog een opvallende: de Zuid-Hollandse Commissaris heeft ook een commissariaat bij projectontwikkelaar Roosdom Tijhuis. Het noemen van die naam alleen al, brengt veel wethouders het schuim op de mond. Roosdom Tijhuis vestigt op grote schaal opties op landbouwgrond rond steden, en houdt vervolgens alle bouwplannen tegen, net zo lang tot aan al haar eisen is voldaan.

Naast zijn vaste bijbanen draait Franssen ook nog mee in het VVD-schnabbelcircuit. De afgelopen jaren heeft hij zich als vorstelijk betaalde adviseur laten inhuren door partijgenoten in het kabinet. Achtereenvolgens deed hij klussen voor De Grave (Defensie), Korthals (Justitie) en Remkes (Binnenlandse Zaken).

‘Wij hebben recht op privacy. Dat is voor ons een principezaak’

Een andere bijbeuner. D66’er Boele Staal zwaait de scepter in Utrecht en combineert dat met 22 bijbaantjes. Hij is bijvoorbeeld voorzitter van de ANWB (die heel andere ideeën dan de provincie heeft over de maximum snelheid op snelwegen langs dorpen) en commissaris bij de Jaarbeurs (die over allerlei zaken met de gemeente Utrecht in onderhandeling is).

Lastig natuurlijk, dat schuiven met die verschillende petten. Maar ze hoeven het niet voor niets te doen. Dankzij de rel die losbarstte omdat ze de bijbaan niet gemeld had, weten we nu dat Hanja Maij Weggen (Noord-Brabant, slechts tien bijbaantjes, maar ze zit er nog maar kort) voor haar commissariaat bij ING 20.000 euro per jaar beurt. Verder blijft het toch vooral gissen naar de verdiensten, want de dames en heren CdK’s zijn er niet erg mededeelzaam over. ‘We hebben recht op privacy, dat is voor ons een principezaak’, antwoordde Ed Nijpels (Fryslân, 29 bijbanen) toen een journalist van Elsevier hem ernaar vroeg. Het weekblad is vervolgens zelf op onderzoek uitgegaan, en concludeert onder andere dat de Groningse CdK Hans Alders (25 bijbaantjes) zijn salaris bijna verdubbelt met nevenverdiensten – en dat is nog zonder de inkomsten van drie betaalde bijbanen waarvan de vergoeding niet achterhaald kon worden.

Van drie van de zes bedrijfscommissariaten van Boele Staal wist Elsevier de inkomsten boven tafel te krijgen: samen 56.000 euro per jaar. Kloppen die bedragen, wilde SP-Statenlid Ton Witteman weten. ‘Verantwoording daarover leg ik af aan de belastinginspecteur,’ luidde het antwoord. Wel gaf Staal aan dat de ‘marktprijs’ van een toezicht- of adviesfunctie varieert van 5000 tot 20.000 euro per jaar. ‘Kost het u allemaal niet te veel tijd?’ vroeg Witteman ook. Helemaal niet, vindt Staal. Volgens de CdK kosten de nevenfuncties hem per stuk twee tot zes vergaderingen per jaar: zo’n zes tot vijfentwintig uur. Dat is dus een vergoeding van achthonderd euro per uur…

Goed nieuws: in Gelderland willen ze geen bijklusser als opvolger van ‘schandaal-Jan’ Kamminga

‘Op enkele kritische SP’ers na maken de politici in de Provinciale Staten zich niet erg druk over de waaier aan activiteiten en bijbehorende vergoedingen,’ concludeerde Elsevier. Inderdaad zijn de vele nevenactiviteiten de SP-fracties een doorn in het oog. Voorzitter Nico Heijmans van de Brabantse Statenfractie: ‘Met een salaris van bijna 10.000 euro per maand, een auto met chauffeur en zeer riante voorzieningen behoort het bijklussen door CdK’s gewoon verboden te zijn. Als de politiek haar geloofwaardigheid wil terugwinnen moet het full-time politieke ambtsdragers verboden worden om betaalde nevenfuncties te hebben.’

Bart Vermeulen, Statenlid in Zuid-Holland: ‘Een verstandige bestuurder met gevoel voor maatschappelijke verhoudingen, zou er gewoon niet aan beginnen.’ Ton Witteman, Utrecht: ‘Het is niet te rechtvaardigen dat een Commissaris zijn salaris aanvult met riant betaalde nevenfuncties. Goed openbaar bestuur moet gekoppeld zijn aan termen als soberheid, dienstbaarheid, zuinigheid en bescheidenheid.’

De SP-visie lijkt overigens terrein te winnen. Heel recent is de profielschets voor de nieuwe CdK in Gelderland. Na het vertrek van Jan Kamminga met al zijn schandalen hebben Provinciale Staten daarin nu opgenomen dat iemand die lustig wil bijklussen, niet welkom is. CDA-fractievoorzitter De Vries bij de presentatie van de profielschets: ‘Het kan toch niet dat ambtenaren, gedeputeerden en leden van Provinciale Staten zich met veel tijd en verve inzetten, en dat het ambt van CdK een veredelde bijbaan is?’