Tribune 11/97 Interview: Pieter Storms

Interview

Pieter Storms

De missie die Pieter "Breekijzer" Storms zichzelf heeft opgelegd is een niet aflatende strijd tegen "de arrogantie van de macht". Privatisering van overheidsdiensten, toenemende tweedeling in de samenleving en een verharding van de cultuur liggen volgens Storms in elkaars verlengde. "Die zogenaamde "het-gaat-goed-met-ons" mentaliteit komt voor een groot deel terecht op de schouders van mensen die dat niet meer kunnen opbrengen."

"Onrecht aan de kaak stellen, dat is de macht van de media"

Vreemd genoeg is Nederland een van de weinige landen ter wereld zonder een zondagkrant. Ik vind nog steeds dat die er moet komen. Twee jaar lang heb ik de Krant op Zondag uitgegeven en toen ging het alsnog mis. Dat lag misschien deels aan mezelf, maar zeker ook aan andere zaken. Zo bestaan er gewoon kartelafspraken tussen Nederlandse uitgevers. Die hebben met elkaar besloten dat er géén krant op zondag komt. Zo'n afspraak mag helemaal niet, maar ja, er mag zoveel niet. Poepen in het park mag ook niet, maar toch breek je je nek over de hopen.

Waar ik mij vooral aan stoor is de arrogantie van de macht. De macht die meent te kunnen regeren over alles en iedereen heen. Toen ik in de jaren tachtig als onderzoeksjournalist bij Nieuwe Revu werkte, heb ik daar veel over geschreven. OGEM, Slavenburg's Bank, de belastingmoraal van Ruud Lubbers. Misschien was die arrogantie nog wel het duidelijkst in de RSV-affaire. Duizenden werknemers werden daar belazerd door een paar bestuurders, die met hun hoofd in de wolken liepen. En die lui menen dan ook nog eens dat ze daar alle recht toe hebben. Alsof God zelf ze toestemming heeft gegeven andere mensen iets aan te doen! Mijn enorme hekel aan dat soort arrogantie leidt ertoe, dat ik met het zwaard in de hand wil aantonen dat jij, ik en iedereen absoluut niet minder zijn dan de mensen die aan de touwtjes trekken. Dat is een missie die ik mezelf heb gegeven en die ook gestalte krijgt in mijn programma.

De directe confrontatie, dat is toch mijn sterkste kant. "Breekijzer" is een Zorro-achtig karakter, een soort Robin Hood. In overdrachtelijke zin dan. Maar Breekijzer pretendeert geen onderzoeksjournalistiek te zijn. Dat zie je sowieso nog maar weinig. Té weinig. Op dit moment past het blijkbaar niet in de mentaliteit van degenen die het in de media voor het zeggen hebben, om geld vrij te maken voor onderzoeksjournalistiek. Want die is nu eenmaal arbeidsintensief en dus duur. Alleen Fons de Poel van de KRO vormt daarop een gunstige uitzondering. Soms kunnen we mensen via Breekijzer wel helpen om iets tot een goed einde te brengen. Maar dat is natuurlijk een ietwat hypocriet argument voor het programma. Er komen bij ons immers ruim 500 meldingen en klachten per week binnen en met twee of drie daarvan doen we dan iets. Dat zijn mensen die alles al geprobeerd hebben. De rest kun je totáál niet helpen. Breekijzer is helemaal aan de werkelijkheid ontleend, maar het staat niet in het negatieve voetlicht waarin de reality-TV beland is. Met de camera confronteren wij mensen die dat uit hoofde van hun functie mogen verwachten. Dat is heel wat anders dan iemand die een auto-ongeluk heeft gehad en bewusteloos en bloedend op straat ligt, uitvoerig in beeld brengen. Maar wat je ook van reality-TV mag vinden, het beteugelen van de journalistiek is altijd uit den boze. Dat mag nóóit gebeuren. Al klinkt het misschien hoogdravend: het is dodelijk voor de democratie.

Vrije journalistiek is een belangrijk controle-instrument in onze samenleving. En hard nodig! Zeker nu je de tweedeling voortdurend groter ziet worden. Steeds meer mensen vallen daardoor buiten de boot. Op het eerste gezicht lijkt het Nederlandse systeem zeer succesvol. Want maken bedrijven niet volop winst? Maar moet je eens kijken naar de verharding die dat met zich meebrengt! Vroeger werd het ergste bloeden nog wat gestelpt. Daar vind je nu echter niets meer van terug. Keihard volgens de regeltjes bloeden mensen gewoon dood. Je kan nog naar een advocaat stappen, maar als je onderaan de maatschappelijke ladder staat, valt dat niet meer te bekostigen. Die mensen hebben steeds minder rechtsmiddelen ter beschikking. Rechtswinkels zijn ook al niks meer. Die willen allemaal aardig gevonden worden door het gemeentebestuur en dat kan helemaal niet. Onrechtvaardig behandeld worden, is het meest irritante wat er is. Maar onderaan die maatschappelijke ladder gebeurt het niettemin met grote regelmaat. Dat zie ik dagelijks bij het maken van Breekijzer.

Een andere heel akelige tendens vind ik de privatisering van diensten die ooit zijn opgezet om mensen uit de penarie te houden. Die diensten zijn er nu alleen nog maar ter financiering van het systeem. De ziekenfondsen worden zorgverzekeraars. En degenen die niet meer kunnen betalen, worden gezien als een schadepost voor het bedrijf. Er komen steeds stringenter regels om de kosten zo laag mogelijk te houden. Vroeger, nog niet eens zolang geleden, regelde het ziekenfonds bijvoorbeeld voor oma een rolstoel. Maar nu wordt ze langs een liniaal gelegd en zegt men "ja maar, ze heeft nog één been, en met twee krukken kan ze zich best nog voortbewegen". Alles is heel erg aan het verharden. De zogenaamde "het-gaat-goed-met-ons" mentaliteit komt voor een groot deel terecht op de schouders van mensen die dat niet meer kunnen opbrengen. Dát is de basis van het zogenaamde succes. Ze snijden alle voorzieningen aan de onderkant van de samenleving zoveel mogelijk weg en voor die besparing slaan ze zichzelf vervolgens op de borst. Dat is een soort cultuur geworden. Ze vinden het zelfs knap dat ze dat voor elkaar hebben gekregen. Ik begrijp ook niet wat die terugtredende overheid nou eigenlijk wil. Alles wordt uit handen gegeven, maar blijft formeel nog wel onder de supervisie of inspectie van de overheid. Maar als je de instrumenten om dat te effectueren kwijt bent, wat wordt er dan nog gecontroleerd? Verkoop dan gewoon de hele zooi. Bel een paar Amerikanen en vraag hoeveel geld ze over hebben voor dit keuterlandje!

De manier waarop Michael Moore zulke zaken aan de kaak stelt, in zijn serie "TV Nation" (die door de VPRO wordt uitgezonden), vind ik fantastisch. Misschien gaan we hem in de volgende reeks Breekijzers wel een stukje imiteren. De grap van Moore is, dat hij als oer-Brit de Amerikaanse samenleving bekijkt en alles wat men daar heel normaal vindt, op de korrel neemt. Breekijzer ligt nu even stil, maar komt terug bij SBS6 in een iets gewijzigde vorm. Ik wil daar heel graag een of twee zaken in opnemen met een, zeg maar, hoog Michael Moore-gehalte.

Er is zoveel stof in de maatschappij aanwezig, dat we met Breekijzer tot in het oneindige kunnen doorgaan. Omroepen zullen dit soort programma's ook altijd willen uitzenden. En zo moet het ook. Onrecht aan de kaak stellen, dat is de macht van de media. Als mensen zich in een hoek gedreven voelen, moeten ze kunnen zeggen "ik ga naar Breekijzer" of "ik stap naar Ook Dat Nog" of iets dergelijks. Dat is vaak hun enige uitweg.

Pieter Storms (42) begon zijn journalistieke carrière op z'n zeventiende als verslaggever bij het dagblad Kennemerland. Vanaf 1980 schreef hij als onderzoeksjournalist voor Nieuwe Revu. Hij was vervolgens de drijvende kracht achter de Krant op Zondag. De laatste jaren werkt Storms voor de televisie. Hij is betrokken bij de talkshow van Gert Berg en bij De Hunkering van Theo van Gogh. Maar bekend is Pieter Storms vooral als de "troubleshooter" van Breekijzer, een programma dat hij in eigen beheer produceert.