Spanning oktober 2011 :: ‘Rode’ regering in Denemarken

‘Rode’ regering in Denemarken

Tekst: Diederik Olders Foto: GUIZIOU Franck / hemis.fr / Hollandse Hoogte

Op 15 september waren er verkiezingen in Denemarken, het land dat tien jaar een rechtse regering had met gedoogsteun van een PVV-achtige partij, de Deense Volkspartij. Aan het eind van de avond was het feest in het linkse kamp: rechts was verslagen. De nieuwe regering is inmiddels gevormd.

Door de tien jaar met een rechtse regering zouden we bijna vergeten dat er in Denemarken ook linkse partijen bestaan. Die zijn er echter wel degelijk. Tot tien jaar terug speelden de sociaal-democraten (een soort PvdA) een grote rol in alle regeringen. Er zijn daarnaast twee partijen waarmee de SP zich verbonden voelt. De oudste is de Socialistische Volkspartij (Socialistisk Folkeparti, SF). Zij waren in de jaren negentig al eens gedoogpartner van de regeringen onder leiding van de sociaal-democraten. Toen in 2005 Villy Søvndal aantrad als partijleider, begon de SF te groeien. Zijn boodschap was: maak ons groot, want wij willen een linkse regering met de sociaal-democraten. Die boodschap sloeg aan en in 2007 verdubbelde de partij haar zetels naar 23 van de 179 zetels in de Folketing, het Deense parlement.

De andere socialistische partij is de Enhedslisten, de Rood-Groene Alliantie. De geschiedenis van de Enhedslisten is vergelijkbaar met GroenLinks (opgericht eind jaren tachtig uit een veelvoud van linkse partijen), maar hoewel de partij zich duidelijk profileert op duurzaamheid en groen, vaart ze sociaal-economisch een véél linksere koers dan GroenLinks. De partij heeft geen politiek leider, maar een comité. Een aantal jaar geleden is ervoor gekozen om toch maar een ‘woordvoerder’ aan te stellen, die als gezicht van de partij kan dienen: de pas 27-jarige Johanne Schmidt-Nielsen. Voor de verkiezingen in september had de Enhedslisten vier zetels.

Deze partijen gingen op 15 september de verkiezingen in als een rood blok. De kiezers beloonden vooral de Enhedslisten met een groei van 4 naar 12 zetels, maar de SF verloor er 7.

Een nieuwe regering

Regeringsvorming in Denemarken gaat snel. Zeker als de plannen al zo’n beetje klaar liggen. De minderheidsregering, met sociaal-democraten, SF en sociaal-liberalen is begin oktober gepresenteerd. Enhedslisten gedoogt de regering. SF haalt zes ministersposten binnen (sociaaldemocraten elf en sociaal-liberalen van Det Radikale Venstre ook zes). Partijleider Villy Søvndal wordt minister van Buitenlandse Zaken. Internationaal secretaris Donkin is blij met het coalitieakkoord, omdat het erg lijkt op de plannen die al gepresenteerd waren. Alleen: ‘De sociaal-liberalen zijn erin geslaagd om de ‘miljonairstaks’ en de ‘bankentaks’ uit de plannen te halen.’

De plannen van de nieuwe regering in het kort: er wordt een miljard geïnvesteerd in wegen, treinsporen, fietspaden, renovaties van sociale woningen en verduurzaming van woningen. Dit levert banen op, en dat levert weer inkomstenbelasting en minder werkloosheidsuitkeringen op. Het doel is 135.000 extra banen. Daartoe wordt ook gekeken naar het verlagen van de inkomstenbelasting, in overleg met de sociale partners. Het Ministerie van Immigratie wordt opgeheven en de regel dat immigranten een lagere bijstandsuitkering krijgen wordt geschrapt. Ook de strenge familie-herenigingsregels worden versoepeld. Het plan van de rechtse regering om permanente grensbewaking weer in te voeren wordt ingetrokken.

Regering naar links trekken

Volgens Christian Juhl, een vakbondsman die in het parlement is gekomen, zijn er veel kiezers van SF naar Enhedslisten gegaan: ‘Onze focus op werkloosheid, ongelijkheid en klimaat heeft de echt linkse kiezers naar ons toe getrokken. Ik denk ook dat onze nauwe samenwerking met de vakbonden voor veel stemmen

– vooral onder vakbondsmensen – heeft gezorgd. We hebben samen campagne gevoerd. En ik moet zeggen dat onze media-communicatie veel beter was dan in voorgaande jaren. We waren veel zichtbaarder.’ Ook Johanne Schmidt-Nielsen wordt veel genoemd als succesfactor van de Enhedslisten. Ze is jong, welbespraakt, ziet er goed uit. Toch is dat volgens Juhl vooral een poging van rechts om het succes van links te kleineren. Hij gelooft dat de inhoud doorslaggevend is geweest. Juhl is positief gestemd over de nieuwe regering: ‘Het geeft hoop dat we misschien wel de groenste regering van Europa hebben; er is een sterke focus op milieu en klimaat. Toch blijft er genoeg te wensen over: er kan meer gedaan worden voor de armsten. Wij hadden toch graag gezien dat er hogere belastingen voor de rijksten kwamen, en dan vooral voor de grote internationale bedrijven. Ook op het punt van wereldproblemen zoals armoede als gevolg van het neoliberalisme, willen wij veel meer.’ Enhedslisten gaat de regering gedogen. Op welke onderwerpen kan de rode regering op hen rekenen? Juhl: ‘Op de meeste punten, behalve de liberale punten. De neiging tot meer integratie in de Europese Unie steunen wij zeker niet. Aantasting van het vroegpensioen kunnen wij niet steunen. Dit laatste punt ligt in de vakbonden ook helemaal niet goed. Wat we wel steunen? De klimaatstandpunten, het beleid voor migranten en armen, de initiatieven voor minder werkloosheid, onderwijsbeleid, bijstand. Ook steunen wij van harte het regeringsstandpunt dat Palestina als staat lid moet worden van de VN. Een stijging naar 1 procent van het BNP voor ontwikkelingshulp. Belangrijke stappen!’ Juhl weet dat de vakbonden tevreden zijn: ‘Behalve natuurlijk de aanval op het vroegpensioen. Maar de vele goede punten zijn reden voor optimisme. En men ziet natuurlijk nog ruimte om in de onderhandelingen met de sociale partners een en ander binnen te halen.’

De Enhedslisten gaat ondertussen door met waar ze goed in zijn volgens Juhl: ‘Wij combineren het parlementaire met het buitenparlementaire. De eerste demonstratie is alweer geweest, juist op dat punt van het vroegpensioen, samen met vakbondsleden. Maar ook onze goede banden met ngo’s (niet-gouvernementele organisaties) gaan we inzetten. We hebben organisaties uitgenodigd om mee te denken over toekomstige politieke ontwikkelingen, en heel specifiek over de rijksbegroting van 2012. In samenwerking en van onderop gaan we er alles aan doen om de regering naar links te trekken, zoals Johanne al zei.’

Hoop voor Christiania

In Kopenhagen wonen ongeveer 850 mensen in een zelfbenoemde ‘vrijstaat’ met de naam Christiania. In 1971 werd een verlaten militaire basis gekraakt en omgevormd tot een autonome wijk, waar de bewoners zelf hun regels opstellen en zich relatief weinig aantrekken van de overheid. Er is altijd wel controverse geweest rondom Christiania, vooral omdat de bewoners een gedoogbeleid voeren voor cannabis. Ook het Deense verbod op roken in openbare plekken is niet van toepassing verklaard op Christiania. Deze en andere regels worden ingesteld door een bewonersraad; de bewoners handhaven zelf. Toen in 2001 de rechtse regering aantrad werd meteen de oorlog verklaard aan de illegale activiteiten in Christiania. Volgens de regering werd er gehandeld in harddrugs, wapens en smokkelwaar. De bewoners ontkennen niet de handel in cannabis, maar stellen dat de andere beschuldigingen verzonnen zijn om politieke steun te krijgen voor een ‘harde aanpak’. Door ‘andere bezitsvormen’ in de wijk te introduceren – het bouwen van koopwoningen – en met vele, soms wel dagelijkse politie-invallen, wordt geprobeerd de gemeenschap af te breken. Er wordt op Pusher Street nog steeds gehandeld in cannabis, maar foto’s maken is strikt verboden. Wie rondloopt met een camera zonder lensdop, wordt erop aangesproken. Hens Joan woont veertien jaar in Christiania. De idealen van destijds zijn volgens hem aan het vervagen: ‘Nog maar de helft woont hier omdat ze in de idealen van Christiania geloven. Veel komen hier ook wonen omdat ze bij iemand intrekken, en daarna niet meer weggaan.’ Maar dat betekent niet dat de bewoners a-politiek zijn. Hens Joan: ‘Toen in 2002 de EU-top in Kopenhagen bijeen was, was Christiania het centrum voor verzet en protest. In onze gebouwen zijn grote bijeenkomsten gehouden met andersglobalisten en organisaties uit heel Europa om het te hebben over een socialer Europa.’ Het is dan ook niet verwonderlijk dat de enige verkiezingsposters die te zien waren op het terrein die van Enhedslisten en SF zijn. Hens Joan: ‘Dat zijn de partijen waar hier op gestemd wordt. Christiania mag dan een van oorsprong anarchistisch project zijn, men is praktisch genoeg om zich te realiseren dat het hier beter gaat als de rechtse regering weg is. Iedereen die mag stemmen, stemt hier.’ De bewoners van Christiania hebben op dit moment te maken met de gevolgen van het beleid van de vorige regering. In een overeenkomst om de bouw van koopappartementen in Christiania te voorkomen, hebben ze vóór de zomer met de vorige regering afgesproken dat ze de kans krijgen het terrein te kopen. Voor zo’n 10 miljoen euro, waarvan meer dan de helft in 2015 moet worden betaald. Zij voeren actie en verkopen nepaandelen. Zo hebben ze al 130.000 euro bij elkaar gespaard. Met leningen en opbrengsten van evenementen proberen ze genoeg geld te verdienen om iets te verwerven waarin ze niet geloven: grondbezit.

Lees online