'Alleen een radicale ommekeer brengt EU op het rechte pad'
Het Verdrag van Maastricht bestaat 25 jaar. Voor de SP reden om de balans op te maken. Wat heeft het verdrag ons gebracht? Welke ontwikkelingen moeten we stoppen? Wat kan er verbeterd worden en hoe gaan we dat doen? Dit besprak de partij met een aantal gerenommeerde sprekers in het Gouvernement in Maastricht, de stad waarnaar het verdrag werd genoemd. Wat zal de toekomst Europa brengen en hoe moeten we de samenwerking vorm geven? Dat is de vraag waarover Andrej Hunko (Lid van de Bundestag voor Die Linke, woordvoerder Europa), Catarina Martins (partijleider Bloco de Esquerda, Portugal) en Marc Botenga (PVDA, België) in discussie gingen.
SP-leider Emile Roemer stelde dat verandering harder nodig is dan ooit. ‘Minder dan drie procent begrotingstekort en minder dan 60% staatsschuld. Deze voor Brussel heilige getallen leidden tot een domme uitverkoop van grote delen van het publieke domein en heeft ons van de ene in de andere crisis gebracht. Alleen een radicale ommekeer kan ons weer op het juiste pad brengen. Daarom moet de Unie zo snel mogelijk van richting en tempo veranderen en het overleg starten over een betere vorm van Europese samenwerking, uitmondend in een nieuw verdrag. Een samenwerking waarin Brussel niet langer de baas speelt, en de lidstaten weer zeggenschap krijgen over hun eigen begroting en beleid. Beleid waar mensen centraal staan in plaats van de centen, de bankiers en de multinationals.’
Roemer een aantal voorstellen: ‘Schaf de Europese commissie af. Herstel de nationale soevereiniteit. Investeer in de samenleving, werkgelegenheid en lonen, en kap met de verplichting om lid te worden van de eurozone zodra lidstaten aan de verplichtingen voldoen. Immers: de euro is geen verbinder gebleken, maar juist een splijtzwam en sloophamer van sociale en democratische rechten.’
‘Een nieuw Europees Verdrag moet bovenaan de agenda komen te staan’, betoogde Roemer. ‘Zodat we een vooruitstrevende discussie kunnen voeren over hoe we in Europa weer kunnen samenwerken voor vrede, veiligheid en vooruitgang voor iedereen.’
Andrej Hunko (Die Linke)
De EU werkt niet en is alleen georiënteerd op budget, betoogt Hunko. Het is alleen in het belang van het neoliberalisme en de sterkere economieën. De architectuur van het verdrag verzwakt juist het idee van samen optrekken. Hunko onderschrijft het voorstel van de SP voor een nieuw EU-verdrag omdat de huidige verdragen een sociaal Europa in de weg staan. Daarom is herziening nodig. Complete revisie. Een plan B.
Marc Botenga (PVDA, België)
Marc Botenga, van de Belgische PVDA, benadrukt hoe door lobby van grote multinationals de lonen in Europa zijn achtergebleven. En hij heeft kritiek op de Euro: ‘Hoe kun je al de verschillende economieën onder dezelfde paraplu, dezelfde munt brengen? We zouden naar elkaar toegroeien, maar de kloof werd alleen maar groter. 54 miljoen Europeanen lijden aan energie armoede, ze moeten kiezen tussen eten of verwarming.’
Botenga stelt dat als Europa wil overleven een nieuw fundament noodzakelijk is. ‘Samenwerking en solidariteit is iets anders dan concurrentie. Als we daar niet op ingaan, krijgen we weer die nationalistische stromingen van de 20e eeuw. Europese samenwerking is belangrijk, maar we moeten met een schone lei beginnen.’
Catarina Martins (Bloco de Esquerda, Portugal)
Caterina Martins, partijleider van Bloco de Esquerda in Portugal, sluit zich daarbij aan. ‘25 jaar na Maastricht realiseren we ons dat de verandering niet was voor hogere standaarden. De soevereiniteit zijn we kwijt en nu kunnen we geen eigen beslissingen meer nemen. Mensen die full time werken zijn arm. De hogere standaarden zijn nu het Europa van de lagere standaarden. Publieke voorzieningen worden afgebroken. 500.000 mensen hebben ons land verlaten op zoek naar werk. 300.000 jongeren hebben studie noch werk. Dat is het Europa van vandaag.’
Uit de paneldiscussie onder leiding van SP-Senator Tiny Kox werd duidelijk dat de roep om verandering in Europa steeds luider en steeds breder wordt.
Joan Muysken, emeritus hoogleraar economie uit Maastricht, legde de vinger op de zere plek door te betogen dat het invoeren van een gemeenschappelijke munt zonder politiek fundament tot grote problemen leidt. De tegenstellingen tussen Noord- en Zuid-Europa zijn daardoor sterk toegenomen, waarbij landen als Griekenland en Portugal het kind van de rekening zijn. Een land als Nederland exporteert 8 procent meer dan dat het importeert. Maar in plaats van dat geldt te investeren wordt het opgepot door multinationals en aandeelhouders. De politieke effecten daarvan zijn duidelijk: politiek cynisme en het demoniseren van politieke tegenstanders. En de oplossing? Vaste banen en brede toegang van de bevolking tot onderwijs en cultuur.
Arjo Klamer (econoom en SP-wethouder in Hilversum) vertelde hoe 25 jaar geleden in Amerika met verbazing werd gekeken naar de invoering van de euro: het verhaal van een Europese spooktrein. De sociale functie van geld is 'verbinding', maar doordat er geen draagvlak is voor kapitaaltransfers van Noord- naar Zuid-Europa en doordat de Europese Unie kies voor loondumping dreigt de euro onhoudbaar te worden. Klamer verwacht dat de Duitsers als bovenliggende partij op korte termijn de stekker uit het europroject zullen trekken. Vandaar zijn pleidooi voor de introductie van meervoudige munten.
Tot slot kwam Mirjam van Reisen, van de Universiteit van Tilburg, met een kritische Zuid-Noord visie op de dilemma's rond de Europese samenwerking. Daarbij ging zij vooral in op de door het IMF en de Wereldbank opgelegde structurele aanpassingsprogramma's die de afgelopen decennia tot sociale en economische kaalslag hebben geleid in tal van ontwikkelingslanden. Europa betaalt daar nu een prijs voor doordat massa's mensen bij gebrek aan perspectief nu op de deur bonken van Fort Europa.
