'Voorzieningen worden niet afgebroken door oorlogsslachtoffers, maar door het kabinet'
Voorkom het ontstáán van vluchtelingenstromen én zorg voor fatsoenlijke opvang, in de regio en hier, zegt SP-leider Emile Roemer. Vijftig miljard euro aan bezuinigingen door Rutte I en II heeft de woede onder mensen gevoed: ‘En díé woede is terecht.’
Wat is de analyse van de SP in het vluchtelingendebat?
‘Onze analyse begint bij het onderzoeken van de oorzaak. Door de oorlog in Syrië zijn miljoenen mensen op drift. Als je minder vluchtelingen wil dan moet je dus geen bommen gooien, maar de oorlog beëindigen. Tot het zover is vinden wij dat opvang zoveel mogelijk in de regio moet gebeuren. Maar wel humaan. Daar moet de internationale gemeenschap meer geld voor vrij maken zodat er onderwijs, medische voorzieningen en perspectief komen. Ook moeten landen als Saoedi-Arabië aangezet worden meer te doen. Natuurlijk kijken we zelf ook niet weg. Een deel van de oorlogsslachtoffers komt naar Nederland. Dan moet je voor goede, kleinschalige opvang zorgen. Altijd in goede samenspraak met de lokale bevolking. Wij staan voor menselijke opvang, maar niet zonder het internationale perspectief te benoemen.’
Ook onder SP-stemmers zijn er mensen die willen dat IS gebombardeerd wordt.
‘Misschien. Maar ik moet meteen denken aan de inval in Irak bijna vijftien jaar geleden. Ook toen was er onder SP-stemmers gepeild dat velen niet tegen bommen op Irak waren. Toen was de SP-analyse: meer oorlog veroorzaakt meer destabilisatie. We zien nu inderdaad de gevolgen: IS is onder meer ontstaan als gevolg van de gedachte van het Westen om met bommen het Midden-Oosten tot democratie te brengen. Daarom was ik blij met die advertentie van Amnesty International een tijd geleden met de boodschap: Europese leiders, u zou zich geen zorgen moeten maken om de peilingen, maar om de geschiedenisboeken.’
Wat is het internationale perspectief?
‘Geweld roept altijd een tegenreactie op. De PvdA is net gedraaid als een blad aan een boom: zij steunen nu ook meer bommen op Syrië. Meer bommen, meer oorlog, meer vluchtelingen. Maar ook meer mensen die zich aangetrokken voelen tot radicale groepen die teren op haat tegen het Westen. Voor iedere bom die je gooit op Syrië staan tien nieuwe strijders voor de terreurbeweging op, klaar om te vechten in Syrië óf in Europa. De traditionele partijen leren niet van de gemaakte fouten. Zo blijft het dweilen met de kraan open, dan blijven vluchtelingenstromen komen – en zelfs toenemen.’
Wat zijn die gemaakte fouten?
‘Vijftien jaar agressieve interventiepolitiek in het Midden-Oosten heeft de stabiliteit in de regio niet bevorderd. Van Afghanistan en delen van Pakistan tot Irak, Syrië en Libië; het is nog steeds een puinhoop. Sterker nog, het heeft de radicalisering van bepaalde groepen alleen maar aangewakkerd. In Syrië voeren talloze landen en organisaties hun eigen oorlog. Het is ondenkbaar dat je daar met nog meer geweld het probleem gaat oplossen. Zonder breed gedragen politieke oplossing bereik je met geweld helemaal niets, dát is de les van de invallen in Irak en Afghanistan.’
De sfeer wordt ook bepaald door bijvoorbeeld wat er op oudjaar in Keulen is gebeurd.
‘Zeker. Ik heb mijn afschuw daarover uitgesproken. Je blijft met je tengels van een ander af en mensen die dat niet doen die moet je gewoon oppakken. Tegelijk moeten we het hoofd koel houden. Wie zich misdraagt pak je aan, maar niet een hele bevolkingsgroep. Maar Wilders wil alle mannelijke vluchtelingen achter slot en grendel zetten. Dat zijn dictatoriale oplossingen voor een probleem met een kleine groep. We stoppen toch ook niet de hele PVV-fractie in de gevangenis als één van hun Kamerleden weer eens over de schreef gaat? De SP zal zich keihard blijven verzetten tegen zulk rechts-extreem gedachtegoed.’
Noemde je Wilders daarom op de Partijraad een ‘geradicaliseerde VVD’er’?
‘Wilders heeft jarenlang voor de VVD in de Tweede Kamer gezeten. Hij is nog steeds een echte neoliberaal. Als je het stemgedrag bekijkt, dan zie je dat van alle partijen de PVV het vaakst met de VVD meestemt. Op alle grote thema’s heeft hij tijdens het kabinet-Rutte I ingestemd met afbraakpolitiek. De PVV wilde zelfs nóg meer sociale woningen verkopen; nog meer dan de VVD. Hij heeft ingestemd met marktwerking in de zorg. Hij heeft ingestemd met bezuinigingen op de sociale werkplaats, waardoor heel veel mensen hun werk kwijt zijn, en met het verhogen van de aow-leeftijd. Hij heeft ingestemd met het verlagen van het sociaal minimum. Hij heeft geholpen met het vergroten van de kloof tussen rijk en arm. Alle voorstellen die de SP doet voor een eerlijker belastingstelsel, zoals een miljonairsbelasting, of dat grootvermogenden en multinationals nou eens eerlijker belasting gaan betalen – daar stemt de PVV structureel tegen. Daarmee zit Wilders dus op de rechtervleugel van de VVD, met een sausje van haat eroverheen. Hij is dus een geradicaliseerde VVD’er.’
Toch weet hij alle boosheid in goede peilingen om te zetten.
‘Dat valt nog maar te bezien. Wilders legde de schuld van alle problemen eerst bij de Grieken, vervolgens bij de moslims en nu bij de vluchtelingen. Maar er is geen enkele Griek geweest die hier de sociale huurhuizen verkocht heeft. Er is geen enkele moslim geweest die de aow-leeftijd heeft verhoogd. Er is geen enkele vluchteling die marktwerking in de zorg heeft ingevoerd. Wilders zet de slachtoffers van zijn eigen bezuinigingsbeleid op tegen andere slachtoffers, zodat hij zelf buiten beeld blijft. Hij probeert mensen vreemdelingenhaat aan te praten in reactie op afbraakpolitiek waar hij zelf verantwoordelijk voor is.’
Er wordt veel aan bangmakerij gedaan. PvdA’er en Eurocommissaris Timmermans kwam met overdreven cijfers. Wat vind je daarvan?
‘Ik hoor veel onzin voorbijkomen. Het is te veel dagelijkse praktijk geworden dat mensen over één kam worden geschoren. Ik vind dat de SP de verbindende factor moet zijn. Timmermans noemde cijfers waaruit zou blijken dat slechts een minderheid van de mensen die nu binnenkomen ook echt vlucht voor oorlog. Al snel kwamen er cijfers van de Verenigde Naties die het tegendeel bewezen. Ook de Nederlandse cijfers stroken niet met het verhaal van Timmermans. Ik vind dat je daar voorzichtig mee moet zijn. Timmermans’ cijfers zijn – laat ik ook voorzichtig zijn – dubieus. Hij roept heel gemakkelijk dingen die niet lijken te kloppen. Dat is om meerdere redenen heel vervelend. En het voedt rechts sentiment.’
Wat vind je ervan dat de PvdA hier nu ook aan meedoet?
‘Ik zeg: zorg ervoor dat je de taal van de PVV niet overneemt. “Willen we de verzorgingsstaat overeind houden, dan moet de vluchtelingenstroom ingedamd” – dat is de taal van extreemrechts. Zij tegenover wij. Ik stel vast dat een handjevol PvdA’ers in de regering de afgelopen jaren sociale voorzieningen heeft afgebroken. Het gaat van kwaad tot erger. In Denemarken steunen de sociaaldemocraten het beleid dat vluchtelingen hun bezittingen worden afgepakt. Mensen roepen: “Als er een miljonair met een vluchtelingenboot aankomt, mag die toch wel meebetalen.” Maar die komt niet met een vluchtelingenboot. Er is niks mis mee dat rijke Syriërs meebetalen aan hun opvang, maar dat is toch echt wat anders dan mensen hun sieraden van de nek trekken. Dat lost geen enkel probleem op, maar raakt wel de waardigheid van mensen. Ik ga niet over wat sociaaldemocraten zeggen. Maar laat mensen met een links hart volgende keer goed nadenken wat ze in het stemhokje gaan doen.’
SP’ers in Bernheze werden bedreigd omdat ze bij een supermarkt een enquête wilden houden over vluchtelingen. Hoe gaat de partij daarmee om?
‘Ik heb alle steun aangeboden aan die afdeling. Ik was graag naar Bernheze gegaan. Ze weten dat ze van harte ondersteund worden door iedereen in de partij. Op de partijraad boden ook meerdere SP’ers aan om er meteen naartoe te gaan om te helpen. Maar het is een lokale afweging wat uiteindelijk wijs is. Het gaat immers om vrijwilligers die die enquêtes afnemen. Ik vond de reacties van de afdeling goed: ze accepteren dreiging en geweld niet. Ze gaan nog steeds de mensen bevragen over dit onderwerp. Ze laten zich niet uit het veld slaan. Ze gaan gewoon deur aan deur, en via de website.’
Is het gesprek nog wel mogelijk als alleen al vragen stellen tot bedreigingen leidt?
‘Maar natuurlijk! Het is aan ons om het gesprek met iedereen aan te blijven gaan. Mensen hebben terecht zorgen. Als jouw dorp met 150 inwoners zonder overleg te horen krijgt dat er morgen 700 vluchtelingen worden geplaatst dan sta je ook op je achterste benen. Ik hoor ook de verhalen van mensen die boos zijn dat vluchtelingen gratis mogen zwemmen terwijl de gemeente het schoolzwemmen heeft afgeschaft. Op zo’n gemeente kan ik ook heel kwaad worden. Als je zwemmen zo belangrijk vindt, dan zorg je dat het voor iedereen beschikbaar is.
Ik merk dat veel mensen zeker bereid zijn om slachtoffers van oorlog op te vangen. Maar ze vragen zich wel af: waar was politiek Den Haag, waar waren de PvdA, de VVD, GroenLinks en de PVV toen ik zeven jaar moest wachten op een woning? Of toen ik in de schuldhulpverlening moest en een half jaar moest wachten? Jullie stonden vooraan in de rij om de ABN Amro miljarden te geven, maar mijn eigen kind is de zwemles afgepakt. Waar waren jullie toen? Dát is de woede van mensen. Daarover zijn ze terecht boos – en die boosheid deel ik. Het is onze taak om met deze mensen samen op te trekken. Niet tegen vluchtelingen, maar tegen partijen die de afgelopen jaren zoveel sociale voorzieningen hebben afgebroken.’
Wat stel je voor?
‘Allereerst: stoppen met denken dat we met nog meer bommen en granaten de vluchtelingenstroom kunnen stoppen, of de regio kunnen stabiliseren, of radicalisering kunnen aanpakken. Forget it. Het is precies andersom. Datzelfde geldt voor grote delen van Afrika. Maak werk van eerlijke handel, zodat die landen een economie kunnen opbouwen, gestoeld op duurzaamheid en niet op uitbuiting door westerse multinationals. Tot die tijd blijft het zo dat mensen daar zeggen: ik ga. Je creëert een situatie waar extremisten het wantrouwen in het Westen kunnen uitbuiten. Ten derde: opvang in de regio is goed, op het moment dat die humaan is. Veel partijgenoten zijn op diverse plekken gaan kijken en het is niet humaan. En dan moet je niet gek opkijken als mensen denken: ik ga hier niet tot sint-juttemis wachten, met mijn kleine kinderen in een modderpoel in een tentje zonder medicijnen, zonder onderwijs. Zorg dus voor humanitaire hulp daar. Daarom zeggen wij ook: geen bommen maar brood voor Syrië.’
En in Nederland?
‘In Nederland moeten mensen het gevoel krijgen dat hun problemen ook serieus worden genomen. Het gros van de mensen heeft helemaal geen bezwaar tegen opvang – integendeel: de meeste mensen willen mensen die op de vlucht zijn helpen. Maar overval ze niet, kies voor kleinschaligheid en kies ervoor dat mensen zo snel mogelijk integreren. En maak vluchtelingen duidelijk dat ze nu recht op opvang hebben, maar ook recht op terugkeer als de oorlog voorbij is. Velen willen dat ook. Syrië ligt in puin, ze hebben straks de mensen hard nodig om de boel weer op te bouwen. Tegelijk zullen wij Nederlanders duidelijk maken dat de pijlen op het afbraakbeleid van Rutte moeten worden gericht en niet op de slachtoffers van oorlog.’
