Eindelijk rechtvaardigheid: Weener XL in de beklaagdenbank
Op 7 januari kwam eindelijk de uitbarsting die de Bossche SP al jarenlang had voorspeld. De bom ging met een dreun af in het Brabants Dagblad, dat onder de kop ‘Weener XL blijkt Beerput XL: kwetsbare mensen geïntimideerd en vernederd’ vijf pagina’s aangrijpende verhalen naar buiten bracht.
Tekst: Peter Verschuren
In 2016 publiceerde de SP Den Bosch een zwartboek met 36 schrijnende voorbeelden van dreiging, intimidatie en uitbuiting bij Weener, het ‘werk-ontwikkelbedrijf’ van de gemeente. ‘De wethouder beloofde toen dat hij er serieus naar ging kijken, maar heeft er geen bal mee gedaan’, concludeert Ans Lokhoff, de opsteller van het zwartboek en SP-raadslid tot maart vorig jaar. ‘Wij hebben sindsdien de problemen steeds opnieuw aangekaart, maar werden weggezet als zeurpieten die niet goed geïnformeerd zijn.’ Nu is er wel ruime aandacht voor en komt er ook een onafhankelijk onderzoek. ‘Ik ben daar hartstikke blij mee, ze moeten nu eindelijk met de billen bloot. En wat belangrijker is: de mensen die jarenlang als aanstellers zijn weggezet, zijn ook blij.’
Lokhoff zit vol emotie als ze vertelt over de verhalen die ze hoort van de mensen van Weener. ‘Neem bijvoorbeeld de ernstig zieke man die gedwongen werd te werken omdat ze anders zijn loon inhielden en die bij Weener instortte en vier dagen later overleed. Of de blinde vrouw die niet alleen naar buiten kan lopen, en alleen achterbleef toen het brandalarm afging. Er zijn veel verhalen die ik moeilijk met droge ogen kan horen. Uit de cijfers blijkt dat Weener vorig jaar 134 disciplinaire straffen opgelegd heeft, 25 keer de loonbetaling heeft opgeschort of ingehouden en daar nog veel vaker mee heeft gedreigd. Bij mensen die al nauwelijks kunnen rondkomen! En dan hebben we het alleen nog over het beschut werken: ook over de behandeling van mensen die werk zoeken zijn heel veel klachten.’
Gaat alles verkeerd bij Weener? Werkt er niemand met tevredenheid?
‘Nou, ik kreeg een mail van iemand die zei dat ze heel tevreden was met haar werk en dat ik vast niet met haar wilde spreken. Dus maakte ik meteen een afspraak en zat ik daar tegenover drie mensen die blij waren dat ze bij Weener mochten werken. De mensen die klagen waren volgens hen jankers zoals we dat in Den Bosch zeggen. We hebben lang gepraat en ik heb bijvoorbeeld uitgelegd hoe het op mensen overkomt als er tegen hen geschreeuwd wordt. Op het eind bedankten ze me en zeiden ze dat ze de klachten nu wel begrepen. Natuurlijk werken er ook mensen met plezier, maar er gaat heel veel verkeerd.
De werkleiders worden nu scheef aangekeken, maar het gaat om de lagen die erboven zitten. De hele leiding moet daar weg. Opstappen! En de vorige wethouder, Huib van Olden, draagt ook een grote verantwoordelijkheid voor de ellende.’
Er komt nu een onafhankelijk, anoniem onderzoek. Heb je daar vertrouwen in?
‘Ik heb de enquête die ze houden gezien, en de vraagstelling is goed. Minder positief is dat niet alle mensen die bij de groenvoorziening of bij PostNL werken een formulier hebben gekregen en mensen die ik ken, die ziek thuis zitten ook niet. Ook werkt het argwaan dat bijgehouden wordt wie een formulier inlevert.’
Weener XL
Weener XL voert de Participatiewet uit voor de gemeente Den Bosch. Dat houdt in dat ze beschut werk biedt voor de mensen die daarop aangewezen zijn, veelal de werknemers van de ‘oude’ sociale werkvoorziening, en dat ze werkzoekenden met een bijstandsuitkering naar werk begeleidt. Bij Weener werken ongeveer 2000 mensen.
Luid applaus in de raadsvergadering
Dat het onderzoek er kwam en dat het Brabants Dagblad uitpakte met een artikel, is de nasleep van een raadsdebat in oktober. SP-woordvoerder Cecile Visscher, die in maart het stokje heeft overgenomen van Lokhoff legt uit hoe dat ging: ‘Onafhankelijk cliëntadviseur Ben Koot van stichting Durfhuis trok aan de bel met klachten over kleinering en bedreigingen bij Weener. Ook toen veegde de directie weer alles van tafel en nam het college van B en W dat over. Wij hebben daarop de zaak met een interpellatie op de agenda van de gemeenteraad laten zetten. Daar waren ook enkele tientallen medewerkers van Weener aanwezig die de kritiek met luid applaus ondersteunden. De raad kon er toen niet meer omheen en besloot dat het onafhankelijke onderzoek er moet komen. Maar dat is voor ons pas het startpunt. Ik ben het helemaal met Ans eens dat de positie van de directeur onhoudbaar is. Hij blijft ook nu nog ontkennen dat er iets aan de hand is. De SP, het Brabants Dagblad, iedereen ziet het volgens hem verkeerd. En we moeten ook wat met het college. Dat was al lang op de hoogte: de vertrouwenspersonen in dienst van een extern bedrijf hebben jaren achter elkaar luid aan de bel getrokken. Daar is niets mee gebeurd. En op de eerstvolgende gemeenteraadsvergadering gaan we in ieder geval eisen dat het straffen door inhouding van loon stopt.’
Hoe kan het zo fout gaan bij Weener?
Visscher: ‘Het zit in het systeem: sociale werkbedrijven als Weener moeten productie draaien. Ze nemen opdrachten aan en die moeten uitgevoerd worden. De mensen zijn daardoor ondergeschikt aan de productiedoelen. Terwijl het juist om mensen gaat die bescherming nodig hebben. Dat zie je hier gebeuren en niet alleen hier, maar bij veel meer bedrijven. Wat ook meespeelt, is dat een deel van de leidinggevenden mensen zijn die wel voor productie kunnen zorgen, maar nooit geleerd hebben hoe ze kwetsbare mensen moeten begeleiden. Werknemers worden geïntimideerd en uitgescholden voor vieze homo en domme buitenlander. Absurd.’
Uit het verslag van de vertrouwenspersonen dat het Brabant Dagblad opvroeg:
‘Uit de cijfers kan worden geconcludeerd dat veel meldingen betrekking hebben op de leidinggevende. Intimiderend gedrag van leidinggevenden is veelal het gevolg van incompetentie in aansturing of onhandigheid.’
De conclusie uit de 36 verhalen in het zwartboek dat de SP in 2016 presenteerde:
‘Over het totaal genomen ervaart iedereen dreiging en intimidatie. Er wordt geen rekening gehouden met de omstandigheden en de indicaties die mensen hebben, er is geen informatie over de rechten en geen inspraak. Mensen voelen zich behandeld als kleine kinderen en criminelen.’