Deze NAVO voldoet niet meer
Jaap de Hoop Scheffer zit in een spagaat. De NAVO is volgens de secretaris-generaal dringend toe aan een nieuw Atlantisch Handvest, een nieuw strategisch concept én betere banden met Rusland. De VS en Oost-Europese leiders stellen zich echter nog steeds tegenover Rusland op. Nederland moet zich actief mengen in de discussie over de toekomst van het bondgenootschap.
Twee jaar terug zei toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Ben Bot in de Eerste Kamer dat hij nog niet toe was aan denken over een nieuw Atlantisch Handvest en een nieuw strategisch concept. De NAVO kon nog goed verder met het Verdrag van Washington uit 1949 en het Strategisch Concept uit 1999.
Nee dus, zegt De Hoop Scheffer, want de tijden zijn veranderd. Daarom wil hij in 2009, als hij afscheid neemt en de NAVO zijn 60-jarig bestaan viert, een nieuw Atlantisch Handvest op tafel hebben, een jaar later gevolgd door een nieuw Strategisch Concept. Dat legde hij op 15 maart jl. op het Brussel Forum uit en dat zal hij in Boekarest herhalen. Hij noemt vier redenen voor een nieuw Handvest en een nieuwe strategie.
Ten eerste is het huidige concept verouderd, na 9/11, Irak en Afghanistan. Ten tweede is een nieuw concept nodig om het publiek uit te leggen wat de NAVO is en wordt en waarom de NAVO nodig blijft. Ten derde: de Amerikaanse presidentsverkiezingen leveren een nieuwe president en daarmee nieuwe kansen. Ten vierde: de last die de NAVO draagt is zwaarder dan ooit en daarom is een heldere strategische visie onmisbaar.
President Bush wil echter door met de oude NAVO, aangestuurd door de Verenigde Staten. Hij wordt gesteund door de meeste Oost-Europese regeringsleiders, die in Rusland nog steeds de grootste bedreiging zien. Maar verschillende West-Europese leiders zien de noodzaak van nieuwe mondiale veiligheidarrangementen, waarin Rusland partner in plaats van tegenstander is. Minister Verhagen zei in de Tweede Kamer tegen uitbreiding nu te zijn maar lijkt daar geen erg hard punt van te willen maken.
Nederland neemt tot dusver in het algemeen te afwachtende houding in als het gaat over de toekomst van de NAVO en de ontwikkeling van een nieuwe mondiale veiligheidsarchitectuur. Dat is niet goed. De oude NAVO heeft zichzelf overleefd en lijkt zijn richtingsgevoel kwijt. De alliantie scheurde bijna op de inval in Irak en is nu weer verdeeld over de oorlog in Afghanistan. De Amerikanen willen meer strijd, meer militairen en meer bevoegdheden, de Duitsers juist minder oorlog, meer opbouw en een grotere rol voor de Verenigde Naties. Nederland moet niet duiken maar juist meedenken hoe we vrede, veiligheid en welvaart wereldwijd beter kunnen beschermen in een tijd waarin we een groot potentieel aan crises en conflicten zien opdoemen: veranderende politieke en economische machtsverhoudingen, toenemende energieconcurrentie, bedreiging van voedsel- en watervoorraden, klimaatverandering, terrorisme. Bij steeds meer mensen dringt het besef door dat deze problemen niet oplosbaar zijn onder de huidige politiek-militaire arrangementen.
De wereld heeft behoefte aan andere, betere afspraken en allianties. De huidige NAVO voldoet niet, en een steeds grotere NAVO wordt eerder bedreigend dan behulpzaam gevonden. De noodzaak tot mondiale samenwerking en nieuwe mondiale veiligheidsarrangementen is sterker dan ooit. De herhaalde oproep van De Hoop Scheffer in de NAVO-assemblee om in alle lidstaten een breed publiek en parlementair debat over de toekomst van de NAVO te organiseren, is dan ook erg verstandig. Die verantwoordelijkheid moet minister Verhagen snel oppakken. De tijd dringt en Nederland kan het zich niet veroorloven om de discussie te ontduiken.
