Belastingparadijs Nederland maakt vele slachtoffers
Vorige week werd uit een uitzending van actualiteitenprogramma EenVandaag over belastingontwijking via Nederland nog maar eens duidelijk dat ons land een belastingparadijs is. Niet voor u en voor mij, maar voor multinationale ondernemingen die via Nederland belasting ontwijken.
Het grote netwerk van belastingverdragen, waardoor bedrijven weinig tot geen bronbelasting op geldstromen als rente, royalty's en dividenden hoeven te betalen; de deelnemingsvrijstelling, die voorkomt dat een in Nederland gevestigde moederonderneming belasting hoeft te betalen over de winst van dochterondernemingen in het buitenland; de afspraken die je vooraf met de belastingdienst kunt maken over welk deel van de winst in Nederland belast wordt (advance tax rulings); en het gemak waarmee je 'lege' brievenbusfirma's op kunt zetten om van de Nederlandse belastingvoordelen te profiteren, maken ons land erg aantrekkelijk voor multinationals om investeringen en leningen doorheen te laten lopen. Per jaar stroomt er maar liefst 4.000 miljard euro door de ongeveer 12.000 Nederlandse brievenbusfirma's. Meer dan in welk land dan ook. Niet voor niets noemt het IMF Nederland een doorsluisland.
7% winstbelasting
In de internationale belastingwedloop is Nederland één van de koplopers. Van de honderd grootste bedrijven ter wereld (naar omzet gemeten) hebben er zeker tachtig een brievenbusfirma in Nederland. Bedrijven betalen hier dan ook gemiddeld slechts 7% winstbelasting. Een van de laagste tarieven in Europa. Daarbij moet wel een onderscheid gemaakt worden tussen het mkb dat de volle mep van 25% vennootschapsbelasting betaalt en grote bedrijven als ASML en Shell die op grote schaal belasting ontwijken, bijvoorbeeld via België.
Het gevolg hiervan is een verschuiving van de lasten van kapitaal naar arbeid. Waren de opbrengsten uit winstbelasting in 2000 nog goed voor 18% van onze staatsinkomsten, in 2013 was dit nog maar 10%. Daar staat tegenover dat de opbrengsten uit loonbelasting in diezelfde periode zijn gestegen van 23 naar 34%.Wat de multinationals niet hoeven te betalen, moet dus door de gewone werknemer in Nederland worden opgebracht.
Arme landen de dupe
Vaak wordt gezegd dat het gunstige belastingklimaat in Nederland voor veel buitenlandse investeringen en werkgelegenheid zorgt. De cijfers laten echter wat anders zien. Volgens de meest optimistische schatting van Stichting Economisch Onderzoek (SEO) uit 2013 levert het voor multinationals zeer gunstige belastingklimaat 1,5 miljard aan belastinginkomsten op en hebben 3.500 mensen hun baan er aan te danken. Uitgaande van deze 1,5 miljard, komt er slechts 0,038% van de 4.000 miljard euro die Nederland in- en uitstroomt in de schatkist terecht. Bovendien zijn er bronnen die stellen dat de opbrengsten nog minder zijn en kun je je vraagtekens zetten bij het nut van accountants, fiscalisten, advocaten en consultants die bedrijven helpen om belasting te ontwijken.
Ons gunstige fiscale vestigingsbeleid voor multinationals is bovendien schadelijk voor andere landen. Volgens Oxfam Novib verliezen ontwikkelingslanden gezamenlijk tenminste 460 miljoen door belastingontwijking via Nederland. Wereldwijd lopen de verliezen voor overheden op tot ongeveer 5,4 miljard euro. Ook landen als Griekenland en Portugal die door de schuldencrisis in Europa zwaar zijn getroffen, zijn het slachtoffer van belastingparadijzen als Nederland. Zo hadden 19 van de 20 Portugese beursgenoteerde bedrijven in 2011 brievenbusmaatschappijen in Nederland om de belastingafdracht in Portugal te verminderen. Met als gevolg dat de kleinste schouders de zwaarste lasten moesten dragen.
Uit recent onderzoek van Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO) blijkt dat jaarlijks miljoenen aan Grieks belastinggeld via Nederlandse brievenbusfirma's worden weggesluisd naar een belastingparadijs als Barbados. De EU en Nederland stellen zich in deze hypocriet op, omdat zij Griekenland aan de ene kant dwingen tot enorme bezuinigingen op publieke voorzieningen en tot de uitverkoop van publiek bezit en aan de andere kant actief meewerken aan belastingontwijking door multinationals, waardoor de Griekse schatkist miljoenen misloopt.
Eigen verantwoordelijkheid
Hoewel het probleem van belastingontduiking en -ontwijking uiteindelijk op internationaal niveau aangepakt moet worden, heeft Nederland wel degelijk ook een eigen verantwoordelijkheid. Dat vindt ook een meerderheid van de Nederlandse bevolking. 73% wil dat de Nederlandse overheid een einde maakt aan belastingtrucs waarmee internationale bedrijven via ons land belasting kunnen ontwijken. Minister Ploumen heeft weliswaar anti-misbruikbepalingen toegevoegd aan een aantal belastingverdragen met ontwikkelingslanden en de vestigingseisen voor multinationals om gebruik te maken van het aantrekkelijke Nederlandse fiscale stelsel worden iets strenger nageleefd, maar er gebeurt nog altijd veel te weinig.
Het is daarom noodzakelijk dat de rulings die bedrijven hebben met de belastingdienst openbaar gemaakt worden en alleen worden afgegeven als een bedrijf daadwerkelijk voor werkgelegenheid zorgt. Bovendien zou Nederland bronbelasting moeten gaan heffen op uitgaande rente- en royaltystromen. Daarnaast zou het kabinet actief moeten meewerken aan publieke country by country reporting, (rapportage van multinationals over een aantal financiële data als winst, omzet en belastingbetalingen per land, zodat iedereen kan zien waar ze actief zijn en wat ze toevoegen aan een samenleving), aan een openbaar register van de eigenaars van bedrijven en brievenbusfirma's en aan maatregelen die de belastingwedloop tegen kunnen gaan, zoals de Europese geharmoniseerde belastinggrondslag. Gebeurt dit niet, dan blijft Nederland een belastingparadijs, waarin een kleine groep zeer rijken ten koste van de rest alleen maar rijker wordt.
Tijmen Lucie is historicus en lid van SPARK, SP Alternatieve Rekenkamer
