CDA moet kiezen: markt of middenveld
Ab Klink, directeur van het Wetenschappelijk Instituut voor het CDA, wil (Forum, 8 oktober) een herverdeling van de macht, van de overheid naar het “maatschappelijk middenveld”. Hij gaat voorbij aan de ideologische tegenstellingen binnen zijn partij.
Want 25 jaar na de fusie van KVP, ARP en CHU lijkt de bloedgroepenstrijd tussen katholieken en protestanten in het CDA opnieuw losgebarsten. De koers van de partij is uitgesproken calvinistisch. Zij is deels geïnspireerd door de antirevolutionaire idee van de “soevereiniteit in eigen kring”. Herman Dooyeweerd, in 1922 de eerste directeur van het wetenschappelijk bureau van de ARP, geldt als een grondlegger van deze leer. Diens Wijsbegeerte der wetsidee vormde aan de VU generaties bestuurders, onder wie Balkenende en Donner.
Dooyeweerd benadrukte de eigenheid van de verschillende maatschappelijke sferen, zoals de economie, het gezin, de kerk et cetera, die hun eigen rol spelen en elk een eigen verantwoordelijkheid hebben, waarmee de overheid zich zo weinig mogelijk moet bemoeien. Toch groeit in het CDA de kritiek, zoals onlangs verwoord door Bert de Vries. In Overmoed en onbehagen stelde deze oud-minister dat in het CDA te veel de nadruk ligt op de eigen verantwoordelijkheid en er onvoldoende aandacht is voor christen-democratische opvattingen over gerechtigheid, solidariteit en rentmeesterschap. Het kabinet draagt volgens hem bij aan een samenleving waarin de verliezers niet meer kunnen rekenen op de solidariteit van de winnaars.
Deze kritiek heeft een ideologische grond. In een themanummer van Christen Democratische Verkenningen plaatste hoofdredacteur Thijs Jansen vorig jaar tegenover de protestantse opvatting van soevereiniteit de katholieke idee van subsidiariteit. De eigen verantwoordelijkheid wordt hier aangevuld met overheden die publieke instellingen ondersteunen en optreden als schild voor de zwakkeren.
Na twee kabinetten met de VVD staat het CDA opnieuw voor een keuze. Als Klink nieuwe waarden wil, moet hij straks kiezen voor een ander kabinet. Een CDA dat meer macht wil voor werkers in de publieke sector, moet breken met de politiek “van meer markt en minder overheid”.
