Klassendemocratie
‘De klassenstrijd is gestreden,’ stelde hoofdredacteur Roel Smit tevreden vast in Forum van 22 september. Wat kan er op tegen zijn dat oud-FNV bestuurder Ella Vogelaar en oud-PvdA-er Willem Vermeend lid zijn geworden van het bestuur van VNO-NCW?
Smit geeft graag toe zélf lid te zijn geweest van een vakbond. Het gemor over de overgang van Vogelaar en Vermeend dat klonk in de Volkskrant en zelfs Het Financieele Dagblad is volgens hem uit de tijd. Ik denk dat Smit gelijk heeft. We leven in een tijd waarin dit sociaal-democraten en vakbondmensen nauwelijks nog kwalijk wordt genomen. Kijk naar Wim Kok, die het van vakbondsleider, via minister-president, zelfs bracht tot commissaris bij ING en Shell - van de topinkomens en boekhoudschandalen.
Ambtenaren en externe adviseurs worden politicus, politici worden bestuurder in het bedrijfsleven, oud-ambtenaren, oud-politici en oud-bestuurders nemen plaats in adviesraden en treden in dienst van onderzoeksbureaus. Dit is moderne netwerkpolitiek, waar draagvlak wordt gezocht in de samenleving en verantwoordelijkheden worden gedeeld. Mensen kunnen verschillende functies vervullen, maar hoeven volgens Smit daaraan niet per se hun ‘ziel’ te verkopen.
Smit beschouwt deze ontzieling als een bevrijding uit bestuurlijke dogma’s. Ik zie het als een bedreiging voor de democratie. Het beroep van politicus bestaat uit het nemen van beslissingen, en daarvoor verantwoording afleggen. In dit opzicht deelt de politicus iets met de ondernemer; beiden moeten risico durven nemen. Voor de meeste bedrijfsmanagers geldt deze ondernemersmoraal helaas niet; ongeacht hun prestaties wachten hun bonussen en gouden handdrukken. In de politiek gaat het al niet veel anders. In de politieke netwerken, waar iedereen elkaar kent, wordt zelden verantwoording afgelegd. Falende bestuurders kunnen meestal zonder veel problemen plaatsnemen op een andere stoel. Dit in tegenstelling tot gewone werknemers, die vaak niet kunnen rekenen op zoveel clementie.
In prinicipe is er niet zoveel op tegen als mensen overstappen van de ambtenarij naar de politiek, van de politiek naar het bedrijfsleven of van werknemers naar werkgevers. Het bestuur moet echter wel bestand zijn tegen dergelijke nieuwe tafelschikkingen. In de politieke ‘ons-kent-ons’-cultuur die Nederland nu kent is dat denk ik niet het geval. In tegenstelling tot Smit mis ik wél de bezielde bestuurder. Wie heeft nog hart voor de werkgevers- of werknemerszaak? Smit ziet in het over en weer schuiven van mensen een einde van de klassenstrijd. Graag krijg ik nu zijn steun om een einde te maken aan de klassendemocratie.
