Het corporatiegeld is van de huurders
Het is niet gek dat de kabinetsvoorstellen over de financiering van de wijkaanpak sneuvelen, stellen SP-Kamerleden Paulus Jansen en Remi Poppe. Het zou veel beter zijn een kleinschaliger opzet te kiezen en zoveel mogelijk lokaal te regelen tussen corporaties en gemeenten, met ondersteuning van het rijk. Dan kunnen niet slechts veertig geselecteerde wijken, maar álle wijken worden aangepakt die een impuls kunnen gebruiken.
Afgelopen vrijdag trok de koepelorganisatie van woningcorporaties, Aedes, de stekker uit het overleg met minister Vogelaar over de financiering van de wijkaanpak. Het grote struikelblok is de vraag hoe hier corporatiegeld voor moet worden ingezet. Het laatste voorstel van Vogelaar is de corporatiesector verplichten om voortaan over al haar activiteiten vennootschapsbelasting te betalen. Inmiddels is er een opvallende regenboogcoalitie ontstaan die deze plannen niet ziet zitten. Naast de corporaties verzetten ook huurders, bouwers, provincies en gemeenten zich ertegen. Deze coalitie is niet zo opmerkelijk als het lijkt. Het plan is namelijk niet alleen funest voor de wijkaanpak, het legt tevens een bom onder de sociale volkshuisvesting. Corporaties betalen sinds 1 januari 2006 al vennootschapsbelasting over de winst die ze maken op hun commerciële activiteiten. Over de bouw van sociale huurwoningen (niet-commerciële activiteiten) hebben de corporaties een vrijstelling. Als de plannen van Vogelaar doorgaan, zullen corporaties ook over de bouw van sociale huurwoningen belasting moeten gaan betalen. Dat leidt tot grote problemen rondom de financiering van deze woningen. Om dit gat te dichten hebben corporaties eigenlijk maar drie mogelijkheden: de huren verhogen, minder investeren in nieuwbouw van sociale huurwoningen óf huurwoningen verkopen. Corporaties worden dus op deze manier gedwongen om nog commerciëler te gaan opereren. Het tegendeel van wat het kabinet zegt te willen. De huurder zal hiervan de dupe worden.
Medestanders van Vogelaar zeggen dat het geld van de corporaties “van ons allemaal” is. Dit is een fabel: het is opgebracht door de huurders. Die hebben met hun maandelijkse huurbetaling de reserves opgebouwd voor het onderhoud en voor de bouw van nieuwe sociale huurwoningen. De corporaties hebben dit geld inderdaad te veel opgepot, maar dit is geen reden om dit geld van de huurders weg te belasten naar de schatkist. Er is geen enkele garantie dat het geld dan ook echt zal worden besteed aan de wijkaanpak. In theorie kan minister Bos het zelfs gebruiken voor de financiering van de hypotheekrenteaftrek.
Het kabinet heeft met de keuze van haar 40 wijken voor een verkeerde weg gekozen. Er is op de selectie van de wijken veel af te dingen, er blijven nog veel wijken over die net zo goed een zetje kunnen gebruiken. Maar los daarvan wordt voor de financiering van de wijkaanpak wel erg makkelijk gekeken naar de corporatievermogens. Immers, de wijkaanpak bestaat niet alleen uit fysieke ingrepen in de sociale huursector, maar ook uit projecten en maatregelen waarvan iedereen profijt heeft: van het recht leggen van stoeptegels tot de bouw van een buurthuis. Hier betaalt iedere Nederlander keurig zijn belasting voor. Door het geld hiervoor weg te halen bij de corporaties wordt de rekening eenzijdig bij de huurders gelegd, ook als er eigenwoningbezitters of particuliere huurders in de betreffende wijk wonen. De zwaarste lasten gaan dan naar de zwakste schouders.
Het zou veel beter zijn de wijkaanpak veel kleinschaliger op te zetten en zoveel mogelijk lokaal te laten regelen door corporaties en gemeenten, met ondersteuning van het rijk. Dan kunnen alle wijken in Nederland die dat nodig hebben, worden geholpen. Dat corporaties hierin mee investeren is geen enkel probleem. Het vrij besteedbaar vermogen van de corporaties kan worden ingezet voor investeringen die aansluiten op de kerntaken van de corporaties, zoals het bouwen van nieuwe betaalbare woningen, stadsvernieuwing, het vergroten van de leefbaarheid van wooncomplexen en energiebesparing in de woningen. Om de bewoners optimaal te betrekken bij de uitvoering van deze aanpak en om ervoor te waken dat de corporaties wéér teveelgeld gaan oppotten, moet de democratische controle op het reilen en zeilen binnen hun woningbouwverenigingen terugkomen. De vrijheid die de corporaties sinds 1995 hebben gekregen, heeft een schaalvergroting op gang gebracht waardoor huurders in veel gevallen op een zijspoor zijn gezet. Veel corporatiebesturen hebben de binding met haar achterban volledig verloren. Daar zal verandering in moeten komen. De overheid moet daarom, gelijk met de wijkaanpak, werken aan corporaties met een menselijke maat, waar huurders en woningzoekenden weer een flinke vinger in de pap hebben.
