Uitbreiding van de EU holt draagvlak uit

‘Dit is de beslissende tijd waarin landen keuzes maken aan welke kant ze staan,’ aldus Europese Commissievoorzitter Ursula von der Leyen over de toetreding van Oekraïne tot de EU. In plaats van strikt vasthouden aan de toetredingscriteria is nu ‘de roep van de geschiedenis’ de reden dat er meer landen bij de EU moeten komen. Maar uitbreiding is juist contraproductief voor Europese samenwerking.

De Europese Commissie heeft haast en wil zo snel mogelijk nieuwe landen toevoegen aan de EU. Oekraïne, Moldavië, maar ook de westelijke Balkanlanden en Georgië moeten erbij. Als zij allemaal toetreden telt de EU maar liefst 36 lidstaten.

Vooral Oekraïne en Moldavië moeten nu snel toetreden, vindt Von der Leyen. Om misverstanden te voorkomen: de brute inval van Rusland in Oekraïne is onacceptabel en de SP vindt het volkomen terecht dat Oekraïne zich verdedigt en daarbij gesteund wordt door andere landen. Ook Moldavië ervaart een verwerpelijke bemoeienis van Rusland. Maar is dat een reden om deze landen een voorkeursbehandeling te geven door een oogje dicht te knijpen bij de toetredingscriteria?

Oekraïne is nog steeds berucht om corruptie, de macht van oligarchen en de slechte behandeling van minderheden. Het is buitengewoon riskant om deze praktijken naar de EU te importeren. De problemen met zittende leden als Hongarije, Polen en Slowakije zijn al groot genoeg. Last but not least is Oekraïne een land in oorlog. Alleen al om die reden is toetreding nu niet mogelijk.

Daarbij gaat Von der Leyen compleet voorbij aan het gebrek aan draagvlak voor haar werkwijze. Veel mensen zijn voorstander van Europese samenwerking, maar hebben kritiek op de bureaucratie en het gebrek aan democratie. Dat gaat er niet beter op worden als er zo veel landen bij komen.

De bestuurbaarheid was al een probleem met 27 lidstaten; dat wordt alleen maar groter met nieuwe landen erbij. Niet voor niets sprak men enige jaren geleden over uitbreidingsmoeheid. Wie draagvlak wil behouden voor Europese besluitvorming, moet niet steeds nieuwe landen toelaten.

Dan kun je beter kijken naar nieuwe vormen van samenwerking. Naar een Europa van verschillende snelheden. Naar mogelijkheden om lidstaten meer eigen beleid te laten voeren. Dat geeft lucht in plaats van een steeds maar groter wordende eenheidsworst. Kortom, de weg die Von der Leyen bewandelt, is onverantwoord. Oekraïne en Moldavië hoeven geen lid te worden van de EU om toch bondgenoot te zijn. De kans is bovendien groot dat een van de zittende lidstaten een veto uitspreekt. Dan krijg je – net als met Turkije – een jarenlang traject van woede en frustratie omdat de landen een worst werd voorgehouden.

Daar wordt niemand beter van. Stop daarom deze heilloze weg en ga aan de slag met andere vormen van samenwerking.

Dit opiniestuk verscheen op 17-11-2023 in het FD