Zeggenschap én kwaliteit op de Nieuwe Universiteit

De bezetting van het Amsterdamse Maagdenhuis werkte als een wake up call: er is een breed gedeeld onbehagen over het doorgeslagen rendementsdenken en gebrek aan democratie in het onderwijs. Op universiteiten wordt het debat volop gevoerd. Nu moet ook de politiek in actie komen.

Teleurstellend antwoord Bussemaker
De bezetting - of beter: bevrijding - van het Maagdenhuis kreeg veel waardering. Niet alleen in het onderwijs, maar op veel meer plaatsen zijn mensen klaar met bestuurders die zich blindstaren op cijfers en weigeren de werkvloer serieus te nemen. Het antwoord van minister Bussemaker is echter teleurstellend: het doorgeslagen rendementsdenken en het topdownbestuur worden niet wezenlijk aangepakt.

Integendeel, ze houdt vast aan de prestatieafspraken waarmee universiteiten worden afgerekend op het aantal diploma's dat ze uitreiken. Ook houdt zij vast aan de schimmige benoemingen van bestuurders door Raden van Toezicht. Zelfs de peperdure vastgoeddeals - die ten koste gaan van onderwijs en onderzoek - worden door haar niet aan banden gelegd.

Dit is een gemiste kans; we kunnen het Maagdenhuisprotest nu juist gebruiken om een aantal fouten recht te zetten. Fouten die in de jaren negentig van de vorige eeuw zijn gemaakt, onder invloed van het neoliberalisme, toen overheidstaken werden afgestoten en de publieke sector werd vermarkt.  Zeggenschap van docenten en studenten verdween naar de achtergrond. Onder het mom van efficiëntie werden universiteiten gedwongen om bedrijfsmatig te opereren. In plaats van academische waarden, ging het voortaan om diploma's en studentenaantallen. Wetenschappelijk onderzoek werd pas interessant als het economisch wat oplevert.

Tegelijk bleef de bekostiging achter op de groei van het aantal studenten. Gevolg: massastudies en verschraling van het onderwijs. Vaste aanstellingen werden ingeruild voor tijdelijke krachten. Bestuurders richtten zich meer en meer op commerciële activiteiten en risicovolle vastgoeddeals. Door megalomane vastgoedambities staat de UvA bijvoorbeeld meer dan 200 miljoen euro rood. Gevolg: bezuinigingen op onderwijs en onderzoek.

Nieuwe koers
Deze neerwaartse spiraal schreeuwt om een nieuwe koers. Op basis van intensieve gesprekken met studenten, docenten en deskundigen, is de SP tot voorstellen gekomen voor een Nieuwe Universiteit. We zullen ze de komende tijd verdedigen en steun zoeken in de Tweede Kamer. Hieronder een selectie.

• Geen 'magnetronstudies'  en afrekencultuur, maar ruimte voor diepgang en kwaliteit. 
• Onderwijs wordt niet gefinancierd op basis van rendement, maar op basis van wat goed onderwijs daadwerkelijk kost. Prestatiecontracten worden afgeschaft.
• Het budget gaat zoveel mogelijk naar onderwijs en onderzoek. Geld voor bureaucratie, management en marketing wordt tot een minimum beperkt. 
• Studenten en personeel kiezen elke vier jaar rechtstreeks het bestuur van hun universiteit. De taken van de Raad van Toezicht worden overgeheveld naar de medezeggenschap.
• Universiteiten worden zoveel mogelijk gedecentraliseerd, besluiten worden op een zo laag mogelijk niveau genomen. 
• De medezeggenschap wordt opgewaardeerd tot volwaardige zeggenschap. Op alle belangrijke besluiten krijgen studenten en docenten instemmingsrecht.
• Universiteiten en onderzoekers gaan zelf beslissen hoe onderzoeksgelden worden besteed. De 'vermarkting'  van het onderzoek wordt beëindigd.
• De verzelfstandiging van de huisvesting wordt ongedaan gemaakt. Gebouwen worden beheerd door de Rijksgebouwendienst.
• Het aantal tijdelijke aanstellingen wordt drastisch beperkt. De universiteit neemt meer onderzoekers in vaste dienst. 

Ik ga ervan uit dat alle partijen die vinden dat het studentenprotest de vinger op zere plek legt, geen genoegen nemen met cosmetische veranderingen. Dat zou niet alleen slecht zijn voor hun geloofwaardigheid, maar vooral voor het onderwijs en onderzoek.