Met nieuw links heeft Duitser meer te kiezen
Het succes van de Duitse Linkspartei komt voort uit de kloof tussen burger en politiek, net als in Nederland. De partij kán een serieus alternatief worden.
De Duitse dichter Heinrich Heine (1797-1856) zei ooit dat als de wereld zou vergaan, hij naar Nederland zou verhuizen, omdat hier alles vijftig jaar later gebeurt. Op dit moment lijkt niets minder waar. Het huidige Duitse politieke debat lijkt het Nederlandse juist te volgen.
De boeken van Ayaan Hirsi Ali verheugen zich in warme belangstelling. De Frankfurter Allgemeine Zeitung boog zich onlangs over de vraag of de zusterpartij van het CDA, de CDU, nu een conservatieve partij is of niet.
Tegelijkertijd doet ook in de Duitse politiek een nieuwe partij haar intrede. Gewapend met een vaag politiek programma en twee sterke debaters, Oskar Lafontaine en Gregor Gysi, vormt de Linkspartei op dit moment de grootste electorale bedreiging voor zowel SPD als CDU. De komeetachtige introductie van de Linkspartei heeft heel wat weg van de manier waarop Pim Fortuyn in 2001 zijn intrede deed in het Nederlandse politieke veld. Ook bij de LPF ging het om een partij die in no time in elkaar was getimmerd en waarvan de inhoudelijke component niet altijd even duidelijk was. Ook hier ging het om een charismatisch leider, die aanvankelijk door de bestaande partijen werd genegeerd.
Sinds haar introductie een paar maanden geleden, staat de Linkspartei in de opiniepeilingen stabiel boven de 10 procent en kan zij in het voormalig Oost-Duitsland op meer dan 20 procent van de stemmen rekenen. Bestaande partijen volgen de nieuwe partij dan ook met argusogen en zelfs vijandigheid. Ze verwijten de Linkspartei in troebel populistisch water te vissen. En inderdaad, Gysi en Lafontaine spelen in op de brede onvrede die er op dit moment in Duitsland heerst.
Tegelijkertijd hebben de bestaande partijen geen inhoudelijk weerwoord op de kritiek zoals de Linkspartei die formuleert. De versobering van de uitkeringen onder de regering van SPD en Groenen heeft niet tot een economische opleving geleid. Het plan van de CDU en de liberale FDP om de economie nog verder te liberaliseren, wordt door veel Duitse burgers afgewezen.
In dit opzicht vervult de Linkspartei dezelfde rol als de SP in Nederland. Historicus Piet de Rooy noemde de SP ' het kwade geweten van de PvdA'. Zo zou de Linkspartei bestempeld kunnen worden als het linkse geweten van de SPD, die zich in twee regeerperioden steeds minder heeft kunnen onderscheiden van de CDU.
De aanhang van de Linkspartei is met name te vinden onder (voormalig Oost-) Duitsers die na de hereniging niet de ' bloeiende landschappen' kregen die oorspronkelijk waren beloofd. Met meer dan 5 miljoen werklozen en een werkloosheidspercentage van meer dan 20 procent in sommige regio's, hebben de bestaande partijen voor veel kiezers afgedaan.
Net als in de Nederlandse context van 2002 gaat het bij de opkomst van de Linkspartei dus om een vervreemding tussen burgers en politiek. Verschil is wel dat deze vervreemding niet ingegeven wordt door de politieke cultuur zoals in Nederland onder Paars, maar door falend economisch beleid. Er zijn nog meer belangrijke verschillen. In de eerste plaats komt de nieuwe partij van links en niet van rechts, zoals in Nederland. Oskar Lafontaine was minister van financiën tijdens de eerste regeerperiode van Schröder, maar vertrok uit onvrede met het in zijn ogen neoliberale beleid van dit kabinet. Ook de PDS is traditioneel gezien een zeer linkse partij, met wortels in de voormalige DDR. Ten tweede heeft de PDS in vergelijking met de Nederlandse LPF een veel betere organisatie. Zo zit de PDS in twee voormalig Oost-Duitse deelstaten in de regering.
Voor de komende verkiezingen zal het niet zoveel meer uitmaken wat de Linkspartei doet. Zolang zij niet straatvechtend door de media gaat en geen al te grote blunders maakt, is haar intrede in de Bondsdag een vaststaand feit. Voordeel is dat zij geen kans maakt direct in de regering te komen. Zowel SPD als CDU wijst momenteel een coalitie met de Linkspartei af. Dat geeft de partij de tijd om zich inhoudelijk meer te profileren. Mocht dat lukken en is de Linkspartei in staat om ook in het westen van Duitsland voet te vatten, dan is zij wel degelijk een aanwinst voor het Duitse politieke landschap. In de eerste plaats omdat ze in staat lijkt om mensen aan zich te binden die zich momenteel politiek dakloos weten. Daarnaast vertegenwoordigt de Linkspartei met een heldere ideologische profilering een wezenlijk alternatief voor de bestaande partijen. Nu al gaan er binnen de SPD stemmen op om in de toekomst een volwassen Linkspartei als serieuze coalitiekandidaat te beschouwen. Mocht deze trend doorzetten, dan valt er de komende jaren echt meer te kiezen in Duitsland. En dat is wel degelijk winst.
