Concurrentie wurgt de zorg
De NMa stelt een onderzoek in naar mogelijke prijsafspraken in de thuiszorg. “Als er geen concurrentie is in die markt, neemt de kwaliteit niet toe,”stelt voorzitter Kalbfleisch. De werkelijkheid is dat de concurrentie leidt tot afname van de kwaliteit, stelt Agnes Kant. De NMa moet zich volgens haar helemaal niet bemoeien met de thuiszorg.
Per 2007 is het huishoudelijke deel van de thuiszorg overgegaan van de AWBZ naar de Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO). Daarmee valt het onder verantwoordelijkheid van de gemeente. Gelijktijdig is marktwerking ingevoerd en moeten de gemeenten de thuiszorg verplicht Europees aanbesteden. Thuiszorginstellingen moeten concurreren op prijs en bezuinigen dus om lagere tarieven te kunnen hanteren. Aanwijzingen dat de marktwerking de thuiszorg kwalitatief beter zou maken, zijn er niet. Onder Paars is geëxperimenteerd met marktwerking in de thuiszorg. De gevolgen: concurrentie over de ruggen van het personeel, ontslagen, en kwaliteitsverlies. Met de marktwerking kwamen ook de leasebakken, dure kantoren en hogere directeursalarissen de thuiszorg binnen. Uiteindelijk werd na talloze kamerdebatten de marktwerking teruggedraaid. Het is de vraag hoeveel maatschappelijke ellende er dit keer nodig is voor het zover komt.
Bij een meldpunt van de SP hebben inmiddels meer dan 1200 mensen voorbeelden van de gevolgen aangedragen. Ervaren krachten worden ontslagen, of hun contracten worden niet verlengd, of ze krijgen een alpha-hulp contract en dus slechtere arbeidsvoorwaarden. Ook wordt er bezuinigd op na- en bijscholing. En uit frustratie over deze cultuuromslag vertrekken mensen zelf uit de zorg. Ook onderzoek van de vakbonden toont dat de kwaliteit van de arbeid is verslechterd. In Den Haag kijken zorgaanbieders of ze mensen uit Oost-Europa kunnen halen.
De meldingen van mensen die thuiszorg nodig hebben, gaan vrijwel allemaal over de kwaliteit van de zorg en het verlies van de vertrouwde hulp. Het beoordelen welke hulp nodig is, gebeurt te vaak per telefoon en zonder tussenkomst van een ervaren thuiszorgwerker. Mensen krijgen regelmatig minder uren zorg of komen op een wachtlijst, omdat er geen personeel is als gevolg van de slechtere arbeidsvoorwaarden. Er komt ook steeds meer druk op vrijwilligers en kerken krijgen steeds meer hulpvragen op huishoudelijk gebied. Mantelzorgers komen steeds vaker in de knel omdat er een bijna onmogelijk beroep op ze wordt gedaan.
Na een jaar lang aanmodderen, meerdere kamerdebatten, twee manifestaties van zorgwerkers bij de Tweede Kamer en een petitie die is ondertekend door meer dan 75.000 mensen, gaf ook de staatssecretaris toe dat het niet zo werkt als zou moeten. Ze noemt het niet acceptabel dat medewerkers in de zorg gedwongen worden een alphahulpcontract te sluiten. Maar ze komt niet verder dan het instellen van een subsidiepot die kan worden ingezet voor om-, her- en bijscholing van thuishulpen en voor ‘herplaatsings- en mobiliteitsbevorderende maatregelen’. Inmiddels is voor 7000 mensen van 18 thuiszorginstellingen 11 miljoen euro beschikbaar gesteld. Deze mensen worden tijdelijk betaald op hun oude salarisniveau of worden omgeschoold. Maar op termijn gaan deze ervaren krachten verloren voor het goede en belangrijke werk dat ze nu doen. En dat terwijl ze gezien de vergrijzing keihard nodig zijn.
In de tweede voortgangsrapportage stelt de staatssecretaris ‘dat er voorkomen moet worden dat er contracten tot stand komen waarin met prijzen wordt gewerkt die onder de kostprijs liggen.’ Maar ook hier: ze zit er bij en kijkt er naar. Ze wacht de volgende aanbestedingsronde af en denkt dat het dan wel goed komt, omdat men geleerd zou hebben van de vorige periode. Er zijn inderdaad meer gemeenten die bij de aanbesteding betere eisen aan de kwaliteit en arbeidsvoorwaarden stellen. Bijvoorbeeld de voorwaarde dat alleen gewerkt mag worden met personeel in vaste dienst. En dat alleen voor een reëel kostendekkend tarief mag worden ingeschreven. Maar dat kost meer geld en niet elke gemeente heeft dat, of wil dat er aan uitgeven. Zolang er tarieven onder de kostprijs worden afgesproken, blijven de problemen bestaan. De SP komt daarom met een initiatiefwet om vast te leggen dat niet gecontracteerd mag worden onder een tarief waar geen kwalitatief fatsoenlijke zorg voor fatsoenlijke arbeidsvoorwaarden geleverd kan worden. Beter nog is ook de oorzaak van uitverkoop van de thuiszorg weg te nemen door de verplichte aanbestedingen uit de wet te halen. Helaas is daar nog geen Kamermeerderheid voor. Voor de verkiezingen wilde de PvdA dat nog wel regelen, maar nu niet meer. Ze willen eerst de gevolgen afwachten. Zembla meldde dat tienduizenden ouderen binnenkort geen professionele thuiszorg meer krijgen. PvdA-senator Han Nooten, tevens voorzitter van de werkgevers in de thuiszorg deelt de kritiek, en zei: “Je hebt jarenlang een relatie met iemand, die heeft door haar werk je zekerheid geboden, je hebt zo je eigen levenssituatie gecreëerd met zo iemand, het is je ankerpunt. En die is nu ineens de volgende dag opeens weg, vaak na jaren.” Waar wachten we dus nog op? Tot de sector helemaal kapot is? Het geëxperimenteer met het welzijn van onze ouderen moeten stoppen, de thuiszorg moet worden bevrijd uit de klauwen van de vrije markt adepten.
