Onderzoek of Nederland Bouterse kan vervolgen

Als oud-legerleider Desi Bouterse in Suriname niet wordt vervolgd voor de Decembermoorden, moet het Nederlandse OM er werk van gaan maken, vindt Harry van Bommel.

'Recht en waarheid maken vrij' zo staat er in het Surinaamse volkslied. Die wijsheid wordt in eigen land niet gepraktiseerd als het gaat om de Decembermoorden. Pogingen om tot berechting te komen, zijn stukgelopen en leken door de amnestiewet van 2012 zelfs voorgoed geblokkeerd.

Het Surinaamse Hof van Justitie heeft nu bepaald dat berechting toch plaats moet hebben. Daarmee reageert het Hof positief op een klacht die nabestaanden indienden tegen het Openbaar Ministerie. Nabestaanden zijn ook belanghebbenden bij dit proces en daarom hebben zij recht op een uitspraak. Heel voorzichtig wordt nu door sommigen in Suriname vertrouwen uitgesproken in de eigen rechtsstaat. Laten we hopen dat dit terecht is.

De Decembermoorden houden de Surinaamse bevolking nog steeds bezig. Weliswaar is ongeveer de helft van de Surinaamse bevolking geboren na de politieke moorden van december 1982, maar de moordpartij in Fort Zeelandia is nog steeds niet vergeten. Ook de Surinaams-Nederlandse gemeenschap is ernstig verdeeld over deze kwestie, zo bleek mij bij het schrijven van mijn boek 'Surinamers in de polder'.

Verraad

Terwijl de één pleit voor een waarheidscommissie naar Zuid-Afrikaans voorbeeld, weigert de ander ooit nog naar Suriname terug te keren als er geen berechting is geweest. Een middenpositie lijkt te worden ingenomen door Dew Baboeram, die dezer dagen opzien baart met zijn poging tot waarheidsvinding via gesprekken met hoofdverdachte en huidige president van Suriname Desi Bouterse. Die gesprekken worden door tegenstanders op hun beurt weer als 'verraad' gezien.

Nederland heeft vanwege de amnestiewet van 2012 de relatie met Suriname weer geminimaliseerd. Dat gebeurde al vaker, maar leidde nooit tot wijziging van Surinaams beleid. Het bevriezen van het laatste beetje verdragsmiddelen dat Suriname nog tegoed heeft, zal dat ook niet doen. Het is zeker niet in het belang van de Surinaamse bevolking, die baat heeft bij projecten in de sfeer van rechtstatelijke ontwikkeling, onderwijs en gezondheidszorg. Het stopzetten van gemeentelijke samenwerkingsprojecten draagt ook al niet bij aan beter functionerende ambtelijke en maatschappelijke organisaties. Dergelijke maatregelen lijken meer bedoeld voor binnenlandse consumptie hier dan effectieve druk op Suriname. Ze zouden dan ook beter teruggedraaid kunnen worden.

Dubbele nationaliteit

Als Nederland werkelijk belang hecht aan een succesvolle rechtsgang inzake de Decembermoorden, dan hoeft de regering in Den Haag niet stil te zitten. Laat Nederland eindelijk eens serieus onderzoeken of Bouterse een dubbele nationaliteit had ten tijde van de moorden. Als blijkt dat hij Nederlander was, dan moet het Nederlandse Openbaar Ministerie werk maken van vervolging hier.

Bij zo'n vervolging kan dan ook het advies van de gezaghebbende Zuid-Afrikaanse rechtsgeleerde John Dugard worden opgevolgd. Hij ziet de Decembermoorden als een misdrijf tegen de menselijkheid, omdat ze onderdeel waren van een vooropgezet plan van het militaire gezag. In dergelijke gevallen zijn niet alleen personen die de trekker overhalen schuldig, maar ook hun leidinggevenden.

Om misverstanden te voorkomen: berechting van Bouterse in Suriname heeft mijn voorkeur. Maar als zo'n rechtszaak er niet in zit, is vervolging in Nederland een goed alternatief. Want recht en waarheid, die belangrijke waarden uit het Surinaamse volkslied, zijn ook Nederlandse belangen.

Harry van Bommel is Tweede Kamerlid voor de SP en auteur van het boek 'Surinamers in de polder'

Dit artikel verscheen op 8 december 2015 in Dagblad Trouw