Poststaking en incidentenpolitiek
Een incident is vaak niet slechts een 'incident', maar een gevolg van een al veel langer bestaande situatie. Het nieuwsfeit, dat via de media in een mum van tijd een enorm deel van de bevolking bereikt, is een momentopname. Maar het verhaal erachter bestaat vaak al tijden. Een goed politicus kent dat verhaal en weet het nieuws te vertalen in een oplossing voor het probleem erachter.
Een voorbeeld is de poststaking. Eergisteren legden medewerkers van TNT post - te beginnen in Den Haag - voor het eerst in 24 jaar het werk neer. Vandaag wordt er gestaakt in Amsterdam en is er op de Dam een demonstratie van TNT medewerkers. De directe aanleiding is het vastlopen van de cao-onderhandelingen. Maar de onderliggende reden is natuurlijk de liberalisering van de postmarkt, waardoor ook andere bedrijven dan TNT post mogen bezorgen en er oneerlijke concurrentie plaatsvindt over de rug van de postbezorgers.
Alle post boven de 50 gram mag nu door iedereen verspreid worden. De nieuwe bedrijven hoeven zich echter aan geen enkele cao te houden, want de PTT - het vroegere TNT - kende van oudsher als enige bedrijf op de markt een bedrijfs-cao. Het gevolg: de nieuwe bezorgers krijgen per afgeleverd stuk betaald, zonder sociale zekerheden als doorbetaling bij ziekte, ontslagbescherming of opbouw van het pensioen. Schandelijk genoeg komt dit stukloon vaak uit onder het minimumloon - iets waar de gewone postbode met een fatsoenlijk salaris niet mee kan concurreren. Dat de cao-onderhandelingen stuklopen is dus niet verwonderlijk: TNT is wel gehouden aan een cao die het bedrijf door de vrijgegeven markt in een onmogelijke concurrentiepositie dwingt.
De staking is dus weliswaar een incident, maar kent in werkelijkheid een veel bredere context. De liberalisering, welke met recht prutswerk mag worden genoemd, speelt al een jaar in de Tweede Kamer. De SP heeft meerdere malen actie gevoerd om de verwoestende concurrentiestrijd op arbeidsvoorwaarden een halt toe te roepen, bijvoorbeeld voor een wettelijke verplichting voor alle postbedrijven om het stukloon te stoppen en hen te verplichten met arbeidsovereenkomsten te werken. De actiekaarten van RedDePostbode.nl liggen nu op de deurmatten van al onze leden.
Voor mij als volksvertegenwoordiger komen deze stakingen dus ook niet als een verrassing. Ze geven mij wel de mogelijkheid om extra aandacht voor het probleem te vragen, om het op de agenda te krijgen. Een en ander heeft inmiddels geleid tot een Kamerdebat waarin de verhoudingen volledig duidelijk werden. Zo zei de VVD ronduit dat zij liever met de werkgevers ging dineren dan over de situatie op de postmarkt te praten - en vertrok. En liet de PvdA weer zien meer een Partij voor de Aandeelhouders te zijn dan voor de werknemers. Dat realiseren zich inmiddels ook steeds meer werknemers, die via de media op de hoogte zijn van het werk van de politici.
Wanneer het zo werkt in de Tweede Kamer, dan functioneert het goed. De bevolking heeft direct invloed: doordat de werknemers nu van zich laten horen in een staking krijg ik als volksvertegenwoordiger de nodige wind in de rug om het probleem aan de kaak te stellen. Iedere politicus heeft echter altijd de verantwoordelijkheid oog te blijven houden voor de grote lijnen en de rode draad in de problemen. Wanneer je de lange termijn niet voor ogen houdt, ontstaat het risico van verkeerde inschattingen en schijnoplossingen. Kwartjes zoeken noemen rij-instructeurs dat. Dat soort oplossingen leiden namelijk later tot botsingen.
'Incidentenpolitiek' impliceert dat een politicus zich hitsig op onderwerpen stort om te scoren. Het 'incident' is echter geen kans om een politieke show op te voeren, maar kan worden benut als breekijzer om het debat open te breken. Afgezien daarvan is het een feit dat het in de politiek regelmatig over incidenten gaat. Er zijn nu eenmaal gebeurtenissen die onmiddellijke actie vereisen; omdat een situatie onhoudbaar is of omdat burgers behoefte hebben aan duidelijke stellingname. Een goed politicus doet dat echter wel met groot historisch besef.
