Zijn de progressieven conservatieven?

Zonder tegenstand geen vooruitgang. De Waterland Stichting heeft een goed manifest geschreven omdat het een aantal heilige rechtse huisjes omver gooit. Laat de liberalen maar spinnen dat wij progressieven eigenlijk conservatieven zijn. Dat gelooft toch geen mens. De kiezers weten wel degelijk dat de SP een progressieve partij is, daarom hebben ze er ook massaal op gestemd. Als links nou maar eens ophoudt met dat vermoeiende gebrek aan zelfvertrouwen, het navelstaren, en het linkse crisisdenken.

“Het is lastig om iets onaardigs te zeggen over het sociaal-kapitalistische manifest, want het is zo’n vriendelijk verhaal,” schrijft Roel Janssen in zijn reactie. In de praktijk blijkt dit voor Janssen en de andere reacties toch wat minder moeilijk als ik de voorlopige reacties overzie. De Waterlanders zijn er zowel van beschuldigd de tijdgeest niet goed aan te voelen (Engelen) als gecomplimenteerd met hun vermogen dat wel te kunnen (Janssen). Maar de belangrijkste kritiek is toch wel dat het manifest “te veel ademt dat het best goed gaat met Nederland” (Kleinknecht e.a.), een “belegen stuk” is met “te veel oude socialistische praalwagens” (Engelen) en zelfs de uitstraling heeft van “een nostalgisch verlangen naar de snorrende kolenkachel” (Janssen). De progressieve denktank is kortom een conservatieve denktank, zo vat ik het maar even samen. Het is kritiek op links die ik de afgelopen weken en maanden meer gehoord heb. In de Volkskrant voerden Marcel van Dam en Frank Kalshoven een polemiek over precies hetzelfde. Volgens Kalshoven is Van Dam een conservatief omdat hij de “outsiders” laat stikken ten faveure van de “insiders”. Volgens Van Kalshoven is het progressief om de ontslagbescherming te beperken. Van Dam vroeg zich verbaasd af of een linkse Amerikaan volgens Kalshoven dan progressief of conservatief is. En is het progressief om oudere werknemers zonder kansen op de arbeidsmarkt (ook voor een tijdelijk contract) de laan uit te laten sturen? Kalshoven antwoordt daarop dat hij niet voor een Amerikaanse maatschappij is maar al zijn aanbevelingen leiden daar wel heen. Wat hij dan wel wil, zegt hij ook niet. Ik ben het met SP-stemmer Van Dam eens dat de kern van wat iemand links maakt niet in het procedurele maar in het substantiële ligt. Veranderingsgezindheid is nooit een doel op zichzelf dat bepaalt of iemand progressief of links is. Niet de vorm maar de inhoud bepaalt dat (tip voor Wouter Bos). Dus verdedigen we wat goed is en veranderen we wat slecht is. Ontslagbescherming is goed omdat we geen hire-and-fire cultuur willen maar stabiele arbeidsrelaties. Ouderschapsverlof moet worden uitgebreid omdat 16 weken absurd weinig is. De huursubsidie moet behouden blijven omdat die de mensen met de laagste inkomens beschermt tegen extreem hoge woonlasten in vergelijking tot hun inkomen. De hypotheekrenteaftrek moeten worden hervormd omdat ieder progressief individu aanstoot neemt aan een subsidieregeling waarbij geldt: hoe meer inkomen, hoe meer subsidie. En ja, het echte probleem is dat er te weinig gebouwd wordt in Nederland. Dus moeten we sociale woningcorporaties weer laten doen wat ze moeten doen, namelijk (goedkope) woningen bouwen. Natuurlijk moet links daarbij rekening houden met het bestaande kapitalistische economische systeem. Maar de schrijvers van het manifest zijn daar ook pragmatisch in en pleiten voor het Europese Rijnlandse kapitalisme versus het Amerikaanse aandeelhouderskapitalisme.

Ik ben erg voor twijfel, tegen dogmatisme, voor luisteren en onderzoek doen. Ik probeer ieder dag met vallen en opstaan die mooie uitgangspunten in de soms weerbarstige praktijk toe te passen. Als je gelooft in waar je voor staat durf je dat ook voortdurend ter discussie te stellen. Maar bij links is een gebrek aan zelfvertrouwen gegroeid tot een soort minderwaardigheidscomplex. Als uit al het onderzoek blijkt dat er geen duidelijk verband is tussen ontslagbescherming en werkloosheid, mogen we dat dan een keer een mythe noemen als een journalist die verhaaltjes van rechts weer eens nakakelt? Als het Europese model werkelijk inferieur was aan het Amerikaanse dan waren wij na vijftig jaar toch hopeloos achterop geraakt in plaats van dat we die achterstand bijna volledig hebben ingelopen? De Amerikanen zijn weliswaar nog steeds 30 procent rijker maar zij werken ook 30 procent meer. Dan mogen wij de vermeende superioriteit van het Amerikaanse aandeelhouderskapitalisme toch ook met goed fatsoen een mythe noemen? Twijfel is goed maar een beetje meer gezond zelfvertrouwen bij links is evengoed nodig. Vandaar dat ik niet zoveel op heb met al dat crisisdenken en navelstaren bij links. Stel je standpunten bij waar nodig, en verdedig de rest met verve. Is overigens bij u ook de gedachte opgekomen dat de vanzelfsprekendheid waarmee de neo-cons, het IMF en de rechtse intelligentsia in Nederland van het eigen gelijk overtuigd zijn wel eens zou kunnen lijken op die zelfvoldane linkse gelijkhebberigheid uit de jaren zeventig? Zou rechts al aan het twijfelen zijn over het gemak waarmee landen als Irak en Afghanistan de democratie in kunnen worden gebombardeerd? Of waarom de rijkste en gelukkigste landen ter wereld ook de hoogste belastingdruk en de meest gelijke inkomensverdeling hebben? En dan is het maximeren van het Bruto Nationaal Product nog iets anders dan het maximeren van het Bruto Nationaal Geluk.

Ik vind het manifest een lekker links stuk. Er worden geen dogma’s in gedebiteerd maar wel standpunten ingenomen. Dat ik mij verder geen links-liberaal, sociaal-individualist, of sociaal-kapitalist wens te noemen zoals de Waterlanders doen, doet daar niks aan af. Conservatief of progressief? Denk aan de wijze woorden van Julia aan Romeo:

What's in a name? That which we call a rose. By any other word would smell as sweet.