Grondwet via de achterdeur
Premier Balkenende moet de kritiek van Eurocommissaris Kroes over de stilte rond het onderwerp Europa serieus moet nemen. Maar ook de meeste politieke partijen valt wat te verwijten. Met name CDA en VVD blijven in hun verkiezingsprogramma’s ver weg van de vraag hoe het verder moet met de Europese grondwet, constateert Harry van Bommel. Wat hem betreft, moet gelden: ‘nee’ blijft ‘nee’.
Eurocommissaris Neelie Kroes uitte onlangs haar frustratie over het gebrek aan aandacht in Nederland voor het onderwerp ‘Europa’ in de aanloop naar de verkiezingen van volgende maand. Ook verweet zij de regering buiten Nederland niets van zich te laten horen. “Als we niet meepraten, dan wordt er voor ons besloten”, meent Kroes. Premier Balkenende zou er goed aan doen de kritiek van Kroes serieus te nemen en niet af te serveren als “leeg en goedkoop”.
Het is de hoogste tijd dat de premier zijn stem laat horen in Europa. De druk om de grondwet opnieuw op te pakken is de afgelopen maanden vanuit de verschillende EU-hoofdsteden opgevoerd. Zo pleit Nicolas Sarkozy, die volgend jaar mogelijk de Franse President Chirac zal opvolgen, voor een ‘mini-grondwet’. Dit pleidooi werd recent ondersteund door de Italiaanse premier Prodi. Duitsland heeft inmiddels aangekondigd om van de Europese grondwet tijdens haar voorzitterschap van de EU volgend jaar een prioriteit te maken. De Europese Commissie voegde zich via Eurocommissaris Wallström bij deze groep door te stellen dat de kern van de grondwet overeind moet blijven, want “als je íets openbreekt, breek je alles open”. Nederland kan dit niet zonder commentaar laten passeren.
De aanstaande Tweede Kamerverkiezingen gaan vooral over binnenlandse kwesties als AOW, ziektekosten, onderwijs en de sociale zekerheid. Het is terecht dat politieke partijen veel aandacht besteden aan deze thema’s die breed leven bij grote groepen kiezers. Maar omdat nog maar anderhalf jaar geleden een ruime meerderheid van de bevolking duidelijk ‘nee’ zei tegen een grondwettelijk verdrag dat nog steeds niet van tafel is, mag van politieke partijen worden verwacht dat ze zich helder uitspreken over dat verdrag. Tot dusverre wordt dit onderwerp helaas doodgezwegen door de grootste partijen. De VVD rept zelfs met geen woord in haar verkiezingsprogramma over de Europese grondwet. Ook bij het CDA ontbreekt een heldere referentie aan de vorige jaar per referendum verworpen EU-grondwet. Door in hun verkiezingsprogramma’s te zwijgen over dit onderwerp, houden zij de weg open om met een volgend kabinet de Europese grondwet alsnog in te voeren.
Deze vrees wordt gevoed door het feit dat zowel VVD als CDA hebben aangegeven over dit onderwerp in ieder geval geen nieuw referendum te willen houden. Daarnaast hebben de fracties van het CDA en PvdA in het Europees Parlement in oktober 2005 in een motie geëist dat alles op alles gezet moet worden om de grondwet uiterlijk in 2009 in te voeren.
Hierdoor is de mogelijkheid dat kabinet Balkenende IV of Bos I meewerkt aan een reanimatie van de grondwet naar mijn mening zeer reëel geworden. Dat zou een onaanvaardbare schoffering van de kiezer zijn. Het ‘nee’ van de Nederlandse bevolking tegen de Europese Grondwet moet gerespecteerd worden. Als alle partijen hun kaarten met betrekking tot de toekomst van de Europese grondwet open op tafel leggen, is het aan de kiezer om op 22 november hierover een oordeel te vellen. Nu is dat onmogelijk.
