Links heeft weinig te winnen bij versterking EU
Terecht constateert Paul Kapteyn (De Volkskrant, Forum 5-6-2004) dat de EU vooral een vrije markt is waarvan de effecten nauwelijks worden gecontroleerd, wat leidt tot ‘een neo-liberaal regime en de herleving van het 19e eeuwse kapitalisme’. Het huidige Europa van markt, munt, deregulering, privatiseringsdwang en bezuinigingsdwang, zoals bepleit door de VVD en Bolkestein, is duidelijk niet zijn Europa. Zijn kritiek valt samen met die van linkse socialisten in Europa, zoals in Nederland de SP. Vervolgens concludeert Kaptein echter dat Eurocommissaris Bolkestein tevreden kan zijn over de SP, want die wil ook minder Europese regels.
Als SP-europarlementariër heb ik van die tevredenheid van Bolkestein nooit iets gemerkt. Wel van het tegendeel, toen mijn optreden ertoe bijdroeg dat de door hem gewenste wetten voor verplichte privatisering van het stads- en streekvervoer en afschaffing van bescherming voor havenarbeiders door het Europees Parlement werden verworpen.
Kapteyn verwart twee aan elkaar tegengestelde soorten kritiek op de Europese Unie met elkaar. De VVD vond dit Europa mooi zolang het een geldstroom naar de Nederlandse staatskas en meer winsten voor in Nederland gevestigde bedrijven opleverde. En ze is een motor in het neo-liberale offensief dat alle oude illusies over een sociaal Europa van eerlijk delen, beschermende regels en overdracht van geld naar arme groepen en regio’s voorgoed kapot wil maken. De SP-kritiek op Europa is de omgekeerde. Europese samenwerking is hard nodig om onze grensoverschrijdende problemen op te lossen, solidariteit met de armen te organiseren en greep te krijgen op grote internationale bedrijven. Zaken als een belasting op flitskapitaal (Tobin-tax), verbetering van het Europese spoorwegnet, rusttijden voor vrachtwagenchauffeurs of voorrang voor milieu en dierenwelzijn krijgen altijd haar actieve steun. Maar grootschalig bestuur vèr van de mensen af loopt het meeste risico om in handen te vallen van de bedrijfslobbies, militairen, fraudeurs en rechtse politici die Europa in elk opzicht tot een tweede Amerika willen maken. Dát vindt de SP strijdig met haar streven naar maximale democratie en naar een samenleving waarin menselijk welzijn en milieubescherming belangrijker zijn dan alleen maar financiële en economische overwegingen.
Ondanks zijn kritiek dat SP met een te eurokritisch standpunt ‘de klassenstrijd verraadt’ laat Kapteyn zich meeslepen door de jarenlange illusies van slap links. PvdA en GroenLinks zien de EU nog steeds als een links project, ook nadat in maart 2000 de Europese top in Lissabon aan een sociaal Europa een volstrekt neo-liberale inhoud heeft gegeven. In plaats van afspraken te maken over eerlijk delen van arbeid en inkomen, versterking van werkgelegenheid in de publieke dienstverlening of het veilig stellen van sociale zekerheid en pensioenen werd daar besloten dat grotere bedrijfswinsten en het winnen van de concurrentie op wereldschaal het hoogste doel zijn. Zoals ook de ontworpen EU-grondwet voorrang geeft aan vrije onvervalste concurrentie. Bovendien geldt nog steeds het stabiliteitspact dat de waarde van de euro wil opdrijven door de lidstaten te verhinderen veel geld uit te geven aan openbaar vervoer, onderwijs of zorg. Zolang dit Europa nog steeds de richting uitgaat van wat de VVD en Bolkestein voorstaan is er voor links weinig reden om meer bevoegdheden aan de EU over te dragen. Nauwe samenwerking van vakbonden, milieubeweging, kritische consumentenorganisaties en internationale solidariteitsbewegingen tegen het huidige EU-beleid is nu voor links een effectiever wapen dan versterking van de EU zelf.