Kox over verkiezingen Marokko: Meerderheid bevolking blijft weg
In een kalme atmosfeer hebben de inwoners van Marokko vrijdag hun nieuwe parlement gekozen. Althans, dat deel van de bevolking dat is gaan stemmen. Grootste partij zijn echter de thuisblijvers. Per saldo stemde slechts een kwart van alle volwassen Marokkanen. SP-senator Tiny Kox, voor de Raad van Europa waarnemer bij de stembusgang: 'Vooral jonge mensen zijn thuis gebleven. Ze zijn zeker wel geïnteresseerd in wat er allemaal gebeurt maar hebben bar weinig vertrouwen dat de huidige politieke partijen de grote problemen van het land kunnen of willen aanpakken.'
Kox: 'Er zijn naar schatting 27 miljoen volwassen Marokkanen. Slechts 15 miljoen van hen hebben zich als kiezer geregistreerd. En van die kiezers is uiteindelijk 57% thuisgebleven. De islamistische regeringspartij blijft de grootste, de grootste oppositiepartij eindigt als tweede. Beide zijn echter niet groot genoeg om alleen te regeren. Dus zal er een bredere coalitie met kleinere rechtse of linkse partijen gevormd moeten worden. Veel thuisblijvers zullen daaruit concluderen dat er weinig zal veranderen. Maar ook in Marokko geldt: thuisblijven helpt niet. Als je niet kiest, wordt er voor jou gekozen.'
Van een spannende stembusstrijd is overigens geen sprake geweest. Kox: 'Partijprogramma's werden pas enkele weken voor de verkiezingsdag gepubliceerd, televisiedebatten zijn er niet geweest en opiniepeilingen waren in de afgelopen weken verboden. Verkiezingsfolders waren er wel maar lagen voornamelijk op de grond, zodat de mensen eroverheen liepen. Op verkiezingsdag is het doorgaans goed gegaan, ook door de inzet van enkele duizenden waarnemers van politieke partijen. Daarbovenop waren er internationale waarnemers, waaronder onze delegatie van parlementariërs uit de Raad van Europa. Zelf ben ik in de twee grootste steden, Casablanca en Rabat, gaan kijken, maar ook in enkele kleinere plaatsen. De organisatie was redelijk, alleen bij het tellen kan van alles fout gaan. De procedures zijn niet duidelijk genoeg en de stembureauleden zijn niet altijd goed opgeleid. Jonge mensen lieten zich maar erg weinig zien in de stembureaus. Zij geloven kennelijk niet dat zaken als de enorme jeugdwerkloosheid, en problemen in zorg en onderwijs, via verkiezingen kunnen worden aangepakt.'
'We hebben vandaag op onze persconferentie een aantal adviezen gegeven aan het nieuwe Marokkaanse parlement en de nieuwe regering. We willen dat alle klachten over fraude goed uitgezocht worden. Verder zou er een onafhankelijke Kiesraad moeten komen. Nu beslist de minister van Binnenlandse Zaken te veel. Met betere procedures kan er best een boel verbeterd worden. Maar wellicht moet het systeem dat kiezers zich eerst moeten registreren, op de helling. Het heeft in ieder geval niet geholpen om de opkomst te verhogen. Wat in ieder geval snel moet worden aangepakt is de ontoegankelijkheid van de verreweg de meeste stemlokalen voor mensen met een handicap. Ikzelf heb gezien hoe een zwaar gehandicapte man een aantal trappen omhoog gedragen werd omdat hij niet op de begane grond in een ander bureau, in dezelfde school, mocht stemmen. Regels zijn regels, zei de voorzitter van het stembureau. Nou, dan die regels maar snel aanpassen, zou ik zeggen. '
Tijdens de Arabische Lente in 2011 besloot de koning van Marokko tot ingrijpende wijziging van de Grondwet, die hem tot dan toe vrijwel absolute macht gaf. Kox: 'De rol van regering en parlement werden versterkt, hoewel de monarch nog steeds de machtigste man van het land is, en ook rechtstreekse en indirecte invloed heeft op de organisatie van de verkiezingen. Winnaar in 2011 werd de partij van de islamisten, die daarna ook de premier ging leveren. Grootste oppositiepartij werd de partij van de 'authenticiteit en moderniteit', die zichzelf in deze verkiezingscampagne een enigszins vrijzinnig liberaal imago aanmat, maar waarin velen de hand van de koning vermoeden. Hoe dan ook vinden veel Marokkanen dat de politieke vrijheid beduidend is toegenomen maar problemen als werkloosheid en corruptie blijven liggen.'
