‘Een stem op de SP telt driedubbel’
Op 18 maart aanstaande vinden de Provinciale Statenverkiezingen plaats. Lijsttrekker voor de SP in de Eerste Kamer, Tiny Kox, legt uit waarom deze verkiezingen zo belangrijk zijn. 'Met een stem op de SP maak je ons sterker dicht bij huis, worden wij groter in de Eerste Kamer en geef je een duidelijk signaal aan dit kabinet om te vertrekken.'
Tekst: Tijmen Lucie
Op 18 maart zijn de Provinciale Statenverkiezingen. Wat houden deze verkiezingen eigenlijk in?
'Aan de ene kant zijn het normale verkiezingen, want het zijn verkiezingen voor de provinciale parlementen die dicht bij huis dingen regelen. Aan de andere kant zijn het ook bijzondere verkiezingen want degenen die in de provincies gekozen worden, kiezen op hun beurt weer de leden van de Eerste Kamer, die samen de helft van onze volksvertegenwoordiging vormen.'
Wat zijn de belangrijkste taken van de Provinciale Staten?
'Er liggen veel taken op het gebied van ruimtelijke ordening en (openbaar) vervoer, maar ze gaan ook over natuur en milieu. Het zijn zaken die niet bij een ieder duidelijk op het netvlies staan, maar die wel buitengewoon belangrijk zijn. Neem bijvoorbeeld Brabant waar de SP heeft deelgenomen aan het college van Gedeputeerde Staten. Dankzij de SP wordt daar de ecologische hoofdstructuur afgemaakt. Dat klinkt ingewikkeld, maar wie in Brabant woont, zoals ik, ziet wat het betekent als de natuur gewoon zijn gang kan gaan. Helaas gebeurt dit niet in alle provincies, omdat elders andere politieke keuzes worden gemaakt. Een andere taak die erg belangrijk is en waar zowel onze gedeputeerde in Zuid-Holland als in Noord-Brabant verantwoordelijk voor is, is het toezicht op de bedrijventerreinen. Bijvoorbeeld in Moerdijk of rondom Rotterdam zijn op deze terreinen de afgelopen jaren grote problemen ontstaan. Als verantwoordelijk bestuurder dien je dan niet alleen te kijken naar het belang van de bedrijven, maar vooral ook naar het belang van omwonenden en milieu. Gedeputeerden van de SP zijn daar goed in geslaagd. Zij hebben laten zien dat het een groot verschil maakt als de SP deelneemt aan de provinciale regering.'
Waarom wordt de Eerste Kamer niet direct gekozen?
'Dat is een compromis waarvoor je ver terug moet gaan in de tijd. Het stelsel met twee Kamers, zoals we dat nu kennen, is in 1815 ontstaan. Toen in 1848 met een Grondwetsherziening de basis werd gelegd voor de parlementaire democratie in Nederland, werd na veel discussie besloten om vast te houden aan de twee Kamers. De Tweede Kamer werd voortaan rechtstreeks door de kiezers gekozen, terwijl de Eerste Kamer via de provincies gekozen werd. Dat laatste had twee redenen. Ten eerste om de provincies, die het in de eeuwen daarvoor in Nederland voor het zeggen hadden gehad, te vriend te houden. En ten tweede omdat de toenmalige koning via de Eerste Kamer invloed wilde blijven uitoefenen. Dat stelsel van twee Kamers, waarbij de een direct en de ander getrapt gekozen werd, is sindsdien blijven bestaan.'
Waarom vallen de verkiezingen van de Eerste en Tweede Kamer niet samen?
'De verkiezingen voor de Provinciale Staten en Eerste Kamer staan vast. Die zijn altijd een keer in de vier jaar. Net als de gemeenteraadsverkiezingen. Dat geldt niet voor de verkiezingen voor de Tweede Kamer. Hoewel dit niet in de Grondwet staat, is het gebruik geworden dat als de regering tussentijds valt, de Tweede Kamer ontbonden wordt en er nieuwe verkiezingen worden uitgeschreven. Op dit moment rijst wel de vraag of het kabinet kan blijven regeren zonder steun van de Eerste Kamer.'
Wat doet de Eerste Kamer?
'Waar de regering en de Tweede Kamer werken aan het maken van wetsvoorstellen, heeft de Eerste Kamer de taak om na te gaan of deze wetsvoorstellen wel in orde zijn. De Eerste Kamer kijkt daarbij naar de kwaliteit, de uitvoerbaarheid en de handhaafbaarheid van de wetten. En we vragen nog een keer voor welk probleem het voorstel eigenlijk een oplossing is - of juist niet.'
Mag de Eerste Kamer politiek bedrijven?
'De Eerste Kamer bestaat uit politieke partijen, dus het is logisch dat zij ook aan politiek doet. Dat is altijd zo geweest en is ook niet in strijd met de Grondwet. Dat de PvdA en VVD nu klagen over de Eerste Kamer, komt omdat zij hier geen meerderheid hebben en zij elke keer heel veel moeite hebben om hun wetten er doorheen te krijgen. Ik vind dat erg opportunistisch.'
Wat heeft de SP-fractie bereikt in de Eerste Kamer?
'De SP heeft zich bewezen als een betrouwbare en consistente politieke partij. We zijn ons erg bewust geweest van de belangrijkste taak die de Eerste Kamer heeft: niet om het goede te stichten, maar om het kwade te voorkomen. Daar heeft de SP veel werk van gemaakt – en dat is nodig ook, omdat er de afgelopen jaren door Rutte I en II erg slechte wetten door de Tweede kamer zijn geloodst. Ik noem bijvoorbeeld het domme voornemen om ziekenhuizen winst te laten uitkeren. Dat werd goedgekeurd door de Tweede Kamer, maar van tafel geveegd door de Eerste Kamer. Ik noem ook de botte beperking van de vrije artsenkeuze. Wederom goedgekeurd door de Tweede Kamer, maar onderuitgehaald door de Eerste Kamer. En ik noem de bezuiniging op de rechtshulp en op de toegang tot de rechter voor iedere burger. Bedacht door minister Opstelten en staatssecretaris Teeven, goedgekeurd door de Tweede Kamer, maar tegengehouden door de Eerste Kamer.
Niet het goede stichten, maar het kwade voorkomen
Naast onze hoofdtaak om het kwade te voorkomen, doen we ook ons best om het goede te stichten. Zo beloofde ik bij mijn vorige verkiezing tot lijsttrekker voor de SP in de Eerste Kamer een parlementair onderzoek naar de gevolgen van het privatiseringsproces dat Nederland sinds de jaren '90 in zijn greep heeft. Dat onderzoek is er voor het eerst in de geschiedenis van de Eerste Kamer gekomen en de uitkomsten daarvan dienen nu voor regering en parlement als leidraad voor wat te doen als iemand weer het idee krijgt om een grote hap uit de publieke sector weg te nemen. Een ander mooi resultaat is dat er op aandringen van de SP een speciale staatscommissie komt die de toenemende chaos in het familierecht gaat ordenen, zodat ouders, kinderen en partners weer weten waar ze aan toe zijn en waar hun rechten liggen. Een derde voorbeeld is dat er dankzij de SP een staatscommissie komt die naar de toekomst van ons parlementair stelsel gaat kijken. Dat was jaren onbespreekbaar, maar nu plotseling wel omdat de VVD na ons ook het licht heeft gezien. Een laatste voorbeeld is dat het ons nog net voor de kerst is gelukt om te voorkomen dat de verlaging van de topinkomens in de publieke en semipublieke sector stiekem een jaartje doorgeschoven zou worden. Dat stiekeme plan had steun van D66, CDA en VVD. Maar het ging gelukkig niet door. Voor het eerst in de geschiedenis kwam de Eerste Kamer dankzij de SP terug van kerstreces en een meerderheid stemde in met een verdere verlaging van de topinkomens van 230 naar 180 duizend euro vanaf 1 januari.'
Wat had de SP kunnen tegenhouden als zij meer zetels had gehad?
'Een goed voorbeeld is het leenstelsel, dat er voor zorgt dat kinderen uit gezinnen met lagere inkomens straks mogelijk niet meer kunnen studeren, omdat ze zich in de schulden moeten steken. Zowel in de samenleving als bij bijna alle politieke partijen leefden grote bezwaren tegen dit wetsvoorstel, maar onder grote politieke druk is het toch aangenomen. Had de SP een paar zetels meer gehad dan de huidige acht, dan was dit leenstelsel niet doorgegaan. Een stem op de SP op 18 maart kan dus echt het verschil maken.'
Wat doet de SP in de Eerste Kamer om kabinetsplannen tegen te houden?
'Wij gaan ervan uit dat als je de wedstrijd begint, dat je speelt om te winnen. Zoals bij de beperking van de vrije artsenkeuze zijn we blijven hameren op onze argumenten, blijven hameren op de bezwaren die leven in de samenleving en blijven hameren op de verkiezingsprogramma's van andere politieke partijen. Mede daardoor hebben drie PvdA-senatoren gezegd: 'dit voorstel is in strijd met ons verkiezingsprogramma, hier kunnen we niet voor stemmen.' Omdat slechts een paar zetels het verschil maken in de Eerste Kamer, werd het wetsvoorstel om de vrije artsenkeuze te beperken afgeschoten.'
Wat wij als SP-fractie ook vaak doen is de wereld van buiten het Binnenhof naar binnen halen. Zo hebben wij tot twee maal toe de top van juridisch Nederland in de Eerste Kamer uitgenodigd om aan de andere senatoren uit te leggen dat de bezuinigingen op de rechtshulp en op de toegang tot de rechter de kwaliteit van de rechtsstaat ernstig zouden aantasten. Mede door deze bijeenkomsten zijn we er uiteindelijk in geslaagd om deze bezuinigingen van tafel te krijgen in de Eerste Kamer.'
Welke voorstellen van Rutte II kan de SP nog tegenhouden als zij de verkiezingen wint?
'Deze regering zegt van zichzelf dat ze nog steeds niet uitgeregeerd is. Dan weten we wel – gezien het verleden – wat de toekomst gaat brengen. Dat betekent dat de publieke sector kleiner wordt, de lasten voor de burger hoger, en de rechten van burgers minder worden. Deze voorstellen zullen we kritisch tegen het licht houden en dan kan het een groot verschil maken als de SP een paar zetels meer heeft. Zeker gezien de slechte peilingen voor PvdA en VVD. Als deze uitkomen dan kan de Eerste Kamer beter haar werk doen en dan kan zij beter beoordelen of de voorstellen van dit kabinet problemen oplossen of juist problemen creëren, zoals met het leenstelsel. En kan een voorstel als de versnelde verhoging van de AOW-leeftijd worden tegengehouden.'
Waarom wil de SP het huidige Tweekamerstelsel hervormen?
'Ons Tweekamerstelsel bestaat dit jaar precies 200 jaar. In deze periode zijn we een ander land geworden. We zijn nu bijvoorbeeld lid van de Europese Unie, die over pakweg de helft van onze wetgeving beslist. Daarom vragen wij ons af of het stelsel van 200 jaar geleden nog wel passend is in de wereld van 2015. Wij denken dat het nodig is dat wij ons parlementair stelsel herzien. Dat zou kunnen door naar Scandinavisch voorbeeld onze twee Kamers samen te voegen tot een, die de goede eigenschappen van beide in zich verenigt. Dan wordt ons stelsel democratischer, transparanter, maar ook efficiënter, omdat wetten sneller behandeld kunnen worden, en wellicht ook goedkoper. Daarbij denken we dat een gecombineerde Kamer beter tegengas kan bieden aan 'Brussel', dat steeds meer over ons de baas wil spelen. Hervorming van het parlementaire stelsel is al jarenlang een idee van de SP, maar voor het eerst lijkt dit idee de steun te krijgen van meer partijen. Het is grappig dat we hierbij samen met de VVD voorop lopen. De VVD heeft natuurlijk haar eigen redenen, want zij heeft veel last van de Eerste Kamer. Maar wat de argumenten van de VVD ook zijn, we zijn blij dat premier Rutte heeft toegezegd een staatscommissie in te stellen die zich gaat buigen over de toekomst van ons parlementaire stelsel. Dat vind ik een buitengewoon mooi succes.'
Laatste vraag: Waarom moeten mensen op 18 maart SP stemmen?
'De verkiezingen van 18 maart zijn van het allergrootste belang. Natuurlijk in de eerste plaats om nieuwe provinciale parlementen te kiezen, zodat die beter voor de belangen van hun burgers in de provincie kunnen opkomen. Maar op 18 maart telt je stem dubbel. Zeg maar gerust driedubbel. Met een stem op de SP maak je ons sterker dicht bij huis, worden wij groter in de Eerste Kamer en geef je een duidelijk signaal aan dit kabinet om te vertrekken. Want met een stem op de SP geef je ook een rode kaart aan deze regering.'
Zie ook:
