Raad van Europa: Veel privatiseringen hebben averechts resultaat voor publieke dienstverlening
Publieke dienstverlening van hoge kwaliteit is een vitaal vereiste voor een sterke democratie, en elke toekomstige ingrijpende overheidshervorming moet daarom voortaan de belangen van de burgers beter in ogenschouw nemen alsook de gemeenschappelijke Europese waarden. Dat advies geeft de parlementaire assemblee van de Raad van Europa aan de parlementen en regeringen van de 47 lidstaten van Europa's oudste en grootste verdragsorganisatie. De assemblee in Straatsburg stemt in grote meerderheid in met een voorstel daartoe van SP-senator Tiny Kox.
Het voorstel stelt vast dat de omvangrijke hervormingen die de afgelopen decennia in de meeste Europese lidstaten zijn doorgevoerd bij de overheid - waaronder met name ingrijpende privatisering en verzelfstandiging van overheidstaken - een grote invloed hebben gehad op de organisatie van de publieke dienstverlening in de lidstaten. Met Kox deelt de assemblee van parlementariërs uit heel Europa de zorg dat, hoewel sommige hervormingen succesvol zijn geweest, de hervormingen te veel en te vaak geleid zijn door budgettaire criteria met een negatief effect op de kwaliteit van de publieke dienstverlening.
Daarom roept de assemblee nu op voorstel van de SP-senator regeringen en parlementen van lidstaten op eerdere hervormingen van overheid en publieke diensten kritisch te evalueren en na te gaan of zij wel passen bij het concept van sociale cohesie, dat volgens de Raad van Europa de kern van een sociale samenleving hoort te zijn.
Het voorstel van Kox is gebaseerd op twee jaar onderzoek van beschikbare data over deze kwestie en uitgebreid overleg met internationale organisaties, vakbonden, wetenschappers en parlementsleden. Het rapport is volgens Kox deels geïnspireerd door het parlementaire onderzoek van de Eerste Kamer naar de privatisering en verzelfstandiging van overheidsdiensten in Nederland. Dat onderzoek, het eerste in zijn soort van de Senaat, vond plaats op initiatief van SP, PvdA en ChristenUnie. In het nu door de Raad van Europa geaccordeerde voorstel van Kox vindt het Nederlandse onderzoek een Europees-breed vervolg.
Waar in centraal en Oost-Europa na de plotselinge val van het communisme begin jaren '90 op stel en sprong een pluralistische democratie en markteconomie moesten worden opgebouwd, besloten lidstaten in West-Europa rond dezelfde tijd tot ingrijpende inkrimping van overheid en publieke dienstverlening. 'Meer markt en minder overheid' werd het leidend motief met name in de lidstaten van de Europese Unie, met ingrijpende gevolgen voor de publieke sector. De financiële en economische crisis die in 2008 uitbrak, leidde overal in Europa tot nieuwe ingrepen in de publieke sector, teneinde besparingen te realiseren. In Oost-Europa leidden ondoordachte en overhaaste privatiseringen veelvuldig tot grote corruptie, een instabiele overheid en maatschappelijke ongelijkheid. In heel Europa is mede door het terugtreden van overheden en het uitkleden van de publieke sector het vertrouwen van burgers in bestuur en politiek dramatisch gedaald.
Het onderzoek van Kox laat zien dat de doelen van veel hervormingen van overheid en publieke sector uiteindelijk niet of niet voldoende worden bereikt en dat het inzicht en het toezicht van de politiek op de gevolgen van door haar genomen beslissingen inzake overheidshervormingen en publieke dienstverlening vaak tekortschiet. Met een lange lijst van geleerde lessen en aanbevelingen probeert de parlementaire assemblee nu beter beleid en toezicht voor de toekomst te bereiken in de 47 lidstaten van de verdragsorganisatie.
Het nu geaccordeerde onderzoek van Kox past in een serie van onderzoeken naar de relatie tussen hervormingen, bezuinigingen en sociale gevolgen in Europa, die in de parlementaire assemblee van de Raad van Europa worden gedaan op voorstel van de fractie van Verenigd Europees Links, waarvan Kox sinds 2007 voorzitter is. Kox noemt het opmerkelijk dat terwijl de materie in heel Europa tot grote politieke debatten leidt, zijn rapport desalniettemin op zo'n brede ondersteuning kan rekenen maar hij begrijpt het wel: 'Mijn rapport geeft niet mijn ideeën hoe overheid en publieke sector moeten worden ingericht maar veeleer hoe opeenvolgende regeringen dat in Europa hebben gedaan en wat de vaak onverwachte en ongewenste gevolgen ervan zijn voor de bevolking en de samenleving.'
Het volledige rapport is te vinden op de website van de parlementaire assemblee van de Raad van Europa.
