Tiny Kox in Rusland: gaat Putin winnen?

Zondag 4 maart kiest Rusland een nieuwe president. Internationale waarnemers bekijken in hoeverre die verkiezingen vrij en eerlijk verlopen. SP-senator Tiny Kox leidt de waarnemingsmissie van de Raad van Europa en houdt een dagboek van zijn bevindingen bij.

Dag 3: gaat Putin winnen?

Je kan er maar op tijd bij zijn. Daarom zijn er nu al vergunningen gevraagd – en afgegeven – voor twee demonstraties, daags na de verkiezingen van zondag. Op het Poeskinplein, op een steenworp van mijn hotel, wordt maandag geëist dat er nu snel echte hervormingen in het Russische kiesstelsel komen. Op het Manegeplein, onder de muren van het Kremlin, zal de Putin-jeugd zijn steun betuigen aan de man die dan volgens hen de nieuwe president van de Russische federatie is.

Vanmorgen vertelde Sergej Udaltsov, de overactieve voorman van het Linkse Front, op de televisie dat hij met de autoriteiten afspraken had gemaakt over zijn betoging op het Poeskinplein, om ervoor te zorgen dat er geen problemen met de politie zouden komen. Udaltsov is een van die mensen die steeds weer de straat opgaat om hervormingen te eisen. Hij is dapper en brengt daarom zijn dagen veelvuldig in een politiecel door. Sinds kort wordt hem meer vrijheid gegund en dat is te merken ook. Hij roept zijn aanhang op om op Gennadi Zjuganov te stemmen, volgens hem de meest linkse van de vijf kandidaten. Of ze dat ook zullen doen moet nog blijken. In ieder geval staat Udaltsov maandag paraat bij het beeld van Poeskin.

Lev Gudkov, directeur van opiniepeiler Levada, vertelt ons vandaag dat heel veel mensen er niet over denken om zondag te gaan stemmen. Ze zijn boos op de regering en premier Putin. Gudkov's Levada peilt dat 80% van de Russen denkt geen enkele invloed op het doen en laten van de Russische politici te hebben. Toch gaat waarschijnlijk een meerderheid stemmen. Omdat ze vinden dat het moet, of omdat hun schoolhoofd of directeur of commandant vindt dat het moet. Of omdat ze denken, proberen kan altijd. Per slot van rekening werd de uitslag bij de parlementsverkiezingen ook anders dan verwacht. Zo'n 40 procent denkt dat de komende verkiezingen niet fair zullen verlopen. Dat vonden ze ook al van de parlementsverkiezingen in december. Maar de meeste mensen denken ook dat de uiteindelijke uitslag wel zal corresponderen met wat de meeste mensen willen. Tegelijkertijd steunt de helft van alle ondervraagden de protesten van Udaltsov en anderen voor eerlijker verkiezingen. Maar een even zo groot deel is bang voor instabiliteit. Heel veel twijfels en onzekerheid dus bij veel Russen – maar de verkiezingen staan hoe dan ook voor de deur.

Met de propagandaslag is het na vanavond afgelopen. Morgen is een campagnevrije dag. Toch is de kans groot dat we premier Putin toch weer op een van de vele zenders die dit land rijk is, zien verschijnen. Als premier natuurlijk, niet als kandidaat. Hij heeft zich juist afzijdig gehouden van de andere kandidaten, en niet meegedaan in de talloze radio- en tv-debatten, tot grote ergernis van de concurrentie. Het is ook nooit goed, zegt Dimitri Kiselev, de grote baas van de staatstelevisie, tegen ons. Volgens hem wordt Rusland met een andere maat gemeten dan de rest van de wereld als het om verkiezingen gaat. Overal trekken zittende presidenten en premiers voordeel uit hun positie. Obama zingt de blues met Mick Jagger, Sarkozy vertelt op de Franse tv over van alles en nog wat, allemaal zendtijd. 'Get real', is zijn advies aan ons maar ook aan collega-journalisten.Die spreken in een door ons georganiseerd forum schande over de mediabevoordeling van kandidaat Putin. Zoals Vitaly Jaroshevsky van Nova Gazeta, een van de kranten die uitermate kritisch over Putin bericht. Hij laakt de oorlogsretoriek van Putin, die tegenwoordig de hele wereld tot vijand verklaart: 'Als mensen over een tijdje deze campagne terugkijken, moeten ze wel denken dat Rusland in 2012 in oorlog was met de Fransen, de Britten, de Amerikanen, de Japanners en de Chinezen.' Hij hoopt dat veel Russen zondag gaan stemmen. Hoe meer stemmen, hoe minder kans dat Putin in de eerste ronde wint. Nicolaus von Twickel van de Engelstalige Moscow Times vindt het in ieder geval de meest opwindende dagen van de afgelopen vijf jaar. Zijn krant, ooit door mijn oude vriend Derk Sauer opgezet, ligt elke dag op de mat in een groot aantal hotels. Heel nuttig – maar de meeste Russen wonen niet in een hotel en kennen dit fraaie blad dus niet. Zoals de meeste Russen in de niet- verstedelijkte gebieden, waar 2/3 van de bevolking leeft, goeddeels afhankelijk zijn voor hun informatie van de staatstelevisie, en onder invloed leven van de plaatselijke autoriteiten, van de gemeente,het bedrijf, de school. Daar gaat Putin scoren, veel meer dan in Moskou of St.Petersburg.

We worden vandaag ook bijgepraat door vertegenwoordigers van het diplomatieke corps in Rusland. Putin gaat winnen,in de eerste ronde, weten zij ons te melden. Kan zijn – maar in december zaten ze er ook stevig naast. Ik zou zeggen: bescheidenheid siert de mens. Onno Elderenbosch van de Nederlandse ambassade ziet in ieder geval weinig kans voor Putins uitdagers: Zirinovski heeft zich in de voet geschoten door alle Siberiërs idioot en alle artiesten hoeren te noemen. Mironov mist elk charisma. En Zjuganov preekt goed voor eigen parochie maar daarmee word je nog geen president van het grootste land van de wereld.

Heel nuttig is de briefing die we krijgen van de lange termijn waarnemers van de OVSE. Ze zijn al sinds januari in Rusland en volgen alles wat maar relevant kan zijn. Wat wordt erin de media gezegd en getoond, hoe gedragen lokale en regionale overheden zicht, wat vinden de mensen, welke informatie nemen ze tot zich? En hoe gaan we op verkiezingsdag betrouwbaar meten wat er gebeurt en hoe we dat moeten duiden? Zonder deze lange termijn waarnemers zou onze aanwezigheid hier niet zinvol zijn. De Zwitserse OVSE-ambassadeur Heidi Tagliavini staat garant dat we alleen de feiten laten spreken in ons eindoordeel. Daarom wordt ze gerespecteerd door vriend en vijand.

Ik spreek ook nog haar landgenoot Andy Gross, collega-fractievoorzitter van de sociaal-democraten in de Raad van Europa.Hij gaat na in hoeverre Rusland zijn verplichtingen als lidstaat nakomt. In het najaar komt hij met zijn rapport naar de parlementaire assemblee in Straatsburg. Daarbij zullen mijn rapporten over de parlements- en presidentsverkiezingen ook worden betrokken.

Het is al laat. Morgen ga ik onze troepen het land insturen. Daarna ga ik onder meer langs bij het verkiezingshoofdkantoor van premier Putin. Ze hebben eindelijk tijd voor me gevonden. Kijken wat dat wordt. Op Tverskayastraat is het na twaalven nog druk. Ook in deze wereldstad wordt het nooit stil. Maar ik lig zo meteen op een oor. Een mens moet op zijn tijd ook even slapen.