Weeklog Dennis de Jong: Aanbesteden?

Deze week bespraken we in het Europese Parlement voor het eerst de nieuwe voorstellen van de Commissie over aanbesteden. Dat lijkt saai, maar ieder Raads- of Statenlid heeft ermee te maken: denk maar aan de thuiszorg die werd ‘aanbesteed’. In de praktijk betekende dit dat de zorgorganisaties zo laag inschreven dat de thuiszorgmedewerkers niet alleen hun loon maar ook hun waardigheid kwijtraakten. Tegelijkertijd daalde de kwaliteit van de zorg. Gemeentes konden een bezuiniging noteren, maar ten koste van de menselijke waardigheid. Onder de huidige Europese regels was deze doorgeslagen aanbestedingszucht al niet verplicht, maar met de nieuwe voorstellen wordt het nog eenvoudiger om niet de laagste prijs, maar goede arbeidsvoorwaarden voor de medewerkers en kwaliteit van de zorg centraal te stellen. Dat geeft SP-volksvertegenwoordigers nog meer mogelijkheden om plannen om bij publieke diensten voor de laagste prijs aan te bieden zonder oog voor menswaardigheid, af te schieten.

De aanbestedingsregels die Brussel eerder heeft aangenomen, zijn erop gericht om alle aanbieders een eerlijke kans te geven. Ze zijn een goed middel tegen corruptie en vriendjespolitiek bij overheidsopdrachten. Dat dit geen luxe is, bewijzen wel de toestanden in Oost- en Zuid-Europa, waarbij overheidsopdrachten nog wel eens naar de beste vriend in plaats van de beste aanbieder gingen. Bij de uitvoering van de Europese wetgeving ging het echter nog wel eens mis: overheidsinstanties werden gek van de papierwinkel en ook het MKB klaagde steen en been over zowel de bureaucratie als de stapeling van opdrachten, waardoor kleine bedrijven nauwelijks meer kans maakten op een overheidsopdracht. Maar de belangrijkste kritiek van de SP op het aanbesteden was dat de overheid nauwelijks meer mogelijkheden leek te krijgen om beleid te maken: als een gemeente sociale- of milieueisen stelde, werd dit al gauw gezien als een manier om bepaalde bedrijven te bevoordelen.

In de praktijk werd de soep al vaak niet zo heet gegeten als deze door lokale, regionale en nationale bestuurders werd opgediend. Zo heeft Agnes Kant drie initiatiefwetten ingediend om te verzekeren dat je bij de thuiszorg gewoon eisen mag stellen over sociaal beleid en kwaliteit. Die zijn al door de Tweede Kamer aangenomen en worden binnenkort in de Eerste Kamer besproken. De wetten laten zien dat ook onder de huidige regels al meer mogelijk is dan bestuurders zeggen: je kunt wel degelijk eisen stellen over de kwaliteit en je kan ook voor 'lichte' aanbesteding gaan zonder de enorme papierwinkel. SP-volksvertegenwoordigers moeten dan ook niet voor zoete koek aannemen dat zware aanbestedingsprocedures ‘moeten van Brussel’.

In de nieuwe voorstellen van de Commissie gaat voor sociale diensten de grens waarboven moet worden aanbesteed omhoog van €200.000 naar €500.000. Minder opdrachten hoeven dus te worden aanbesteed. Maar ook voor grote opdrachten hoef je niet de zware aanbestedingsprocedure te gebruiken. Zo kun je met de verschillende aanbieders rond de tafel gaan zitten en de eisen van de overheid doornemen. Als je maar duidelijk maakt dat er een opdracht aan komt en achteraf publiceert wie waarom de opdracht heeft gekregen. De Commissie toetst daarbij alleen op transparantie en non-discriminatie, maar gaat zich niet bemoeien met de kwaliteitseisen. Het zal nog wel tot eind dit jaar duren voordat het EP de voorstellen heeft behandeld, maar het is duidelijk dat het misbruik van aanbesteding voor neoliberaal beleid van Brussel in ieder geval niet meer hoeft. En daar kunnen we als SP’ers mee aan de slag!