Dagboek Rusland: Dag 6
SP-senator Tiny Kox leidt voor de Raad van Europa de waarneming van de Russische verkiezingen van 4 december. Voor sp.nl houdt hij een dagboek bij.
Veel Russen wrijven zich de ogen uit als ze vanmorgen hun televisie aanzetten. De partij die hier sinds jaar en dag almachtig is en zowat alles in zijn greep heeft, moet pakweg vijftien procent verlies aan stemmen incasseren bij de parlementsverkiezingen van gisteren. Dat kan Verenigd Rusland hebben, met tweederde meerderheid tot nu toe. Maar dat de partij van premier Poetin en president Medvedev onder de 50% is gezakt, wordt door veel Russen als een mirakel gezien. Misschien is het dat ook wel.
Ikzelf vind het een mirakel dat ik op tijd wakker word om me voor te bereiden op wat er vandaag nog allemaal op de agenda staat. Tot vandaag heb ik de verkiezingen waargenomen. Vandaag mag ik ze becommentariëren. En er valt heel wat te vertellen. Als eerste luister ik naar mijn collega's van de parlementaire assemblée van de Raad van Europa, die zich in het hotel verzamelen voor onze debriefing. Ze hebben allemaal de slaap nog in de ogen maar praten toch honderduit. Onze eerste conclusies: de verkiezingen zijn technisch goed verlopen, veel Russen hebben de moeite genomen om te gaan stemmen ondanks alle twijfels, en ze hebben de autoriteiten stevig verrast met de uitslag. Terwijl de verkiezingsdag goed verliep is het goed fout gegaan bij het tellen van de stemmen. Collega's melden zaken die als sterk verhaal zouden kunnen doorgaan. Sommige waarnemers werden hun stembureau uitgezet, anderen werden op grote afstand gehouden van het stemmen tellen. Weer anderen moesten uren wachten voordat het stemmen begon – kennelijk hopend dat ze er de brui aan zouden geven. En ikzelf mocht zien hoe stapeltjes bijeengehouden stemmen zich tussen de 'gewone' stemmen bevonden toen de stembussen geopend werden op mijn stembureau in het centrum van Moskou. Anderen hebben het ook meegemaakt.
Even later overleg ik onze ervaringen aan de collega's van de OVSE. Met z'n allen hebben we gisteren zo'n 1300 stembureaus bezocht. In tien procent van de stembureaus waar we de telling mee hebben gemaakt is sprake van ernstige schending van de regels, waaronder de aanwezigheid van toegevoegde stembiljetten. Om dat mogelijk te maken moeten ook de kiesregisters worden vervalst, omdat elke kiezer voor elke stem een handtekening moet zetten. Meer stembiljetten eist dus ook meer handtekeningen in de registers. We voegen deze bevindingen van de verkiezingsdag bij onze analyses en oordelen over de weken die aan de verkiezingen voorafgegaan zijn. Onze beoordeling is niet mals. Ikzelf benadruk dat het ontbreken van een onafhankelijke Centrale Kiesraad het onmogelijk maakt welke uitslag dan ook serieus te nemen. Maar omdat de Kiesraad over de uitslag gaat, hebben we het ermee te doen. Ik geef aan dat ik dit element tijdens de persconferentie sterk zal benadrukken. Wie eerlijke verkiezingen wil, kan niet zonder een onpartijdige scheidsrechter.
We nemen nog eens onze bevindingen van de afgelopen maand door. De langetermijnwaarnemers van de OVSE hebben allemaal rapport uitgebracht. Mijn bevindingen van begin november tellen mee, plus alle rapporten die we gisternacht van onze in totaal 350 waarnemers hebben ontvangen. Iedereen deelt mijn opvatting dat de scheidsrechter niet deugde, maar ook dat de regerende partij enorm bevoordeeld is in bijna alle media, met name de de televisie. We constateren ook dat kritische internetsites gisteren op zwart zijn gegaan en pas na de sluiting van de stembureaus weer terug in cyberspace kwamen. In de afgelopen weken hebben lokale en regionale autoriteiten in een aanzienlijk aantal gevallen ongeoorloofde druk uitgeoefend op fabrieksdirecties en schoolbesturen. Hoe lager het stemmental voor Verenigd Rusland, hoe minder subsidies en werk was hun schandelijke boodschap.
Maar we constateren ook dat zij die al lang van tevoren wisten dat alles al gefikst was, er stevig langs zaten. Alle manipulaties ten spijt, de regerende partij heeft zwaar moeten toeleggen. De verhoudingen in het nieuwe parlement zijn nogal veranderd. De constitutionele meerderheid (om de grondwet te veranderen) is verdwenen en zelfs de absolute meerderheid die elke wetswijziging vereist is niet op voorhand gegarandeerd. De oppositiepartijen zijn gegroeid, waarbij de Communistische Partij met zo'n 20% van de stemmen een niet te veronachtzamen oppositieleider is geworden. Gennadi Zjuganov, die afgelopen donderdag nog voornamelijk grossierde in klachten over het gemanipuleer van de autoriteiten wordt nu voortdurend in beeld gebracht als winnaar. Ik zie uit naar januari, als hij samen met zijn rechterhand Ivan Melnikov acte de presence zal geven in de parlementaire assemblee van de Raad van Europa. Beiden zijn lid, nota bene in mijn fractie. Wedden dat ze trots zullen zijn. Nu ogen ze op de televisie vooral moe, doodmoe. Ze hebben ook veel moeten meemaken in de afgelopen maanden. Stapels klachten hebben ze verzameld. We moeten afwachten of de drie partijen die naast Verenigd Rusland de nieuwe Doema gaan vormen, zichzelf ook zullen ontwikkelen tot serieuze tegenhangers van de Poetinpartij.
Met grote inspanning wordt een uitgebreid rapport van bevindingen van onze gezamenlijke internationale waarnemingsmissie geproduceerd, alsook een gezamenlijke verklaring. En dan moet er nog een persbericht in elkaar worden gezet, dan vanaf twee uur de wereld zal overgaan. Eerst de persconferentie. De zaal in het Mariott Grand Hotel zit bomvol. Veel schrijvende pers, heel veel camera's en microfoons. Eerst vertelt Petros Eftimiou van de OVSE onze algemene bevindingen. Dan benadruk ik dat stemmen werkelijk tellen in Rusland dankzij de kiezers gisteren – en dat er meer dan ooit behoefte is aan een onpartijdige scheidsrechter en een gelijk speelveld.
Ambassadeur Tagliavini van de OVSE licht vervolgens de statistische bevindingen van onze 350 waarnemers toe. Een uur lang krijgen we de meest uiteenlopende vragen en daarna volgen nog de nodige een-op-een interviews. Totdat mensen aan me beginnen te trekken om me naar het vliegveld te krijgen. Onderweg in de auto bedankt ik verschillende collega's per sms en ik excuseer me voor mijn plotselinge vertrek. Maar vliegtuigen wachten niet. In de VIP-room van het vliegveld krijg ik de kans om enkele Nederlandse media te woord te staan. Ook Izvestia belt, voor de zoveelste keer afgelopen maand. Onder andere met de vraag wat ik nu ga doen. Morgen vergaderen in de eerste Kamer, zeg ik. En dan hard werken aan het opstellen van een uitgebreid rapport dat ik in januari in Straatsburg moet voorleggen. Maar eerst een glas bier, waarvan ik niet wil weten hoe veel dat wel niet kost. Maar het is wel een blonde Leffe. Zoals eerder gemeld, in veel opzichten wordt Rusland steeds Europeser. Proost.
