Breek macht speculanten met nieuwe grondpolitiek
“Het is tijd voor een nieuwe grondpolitiek,” stelt SP-Kamerlid Hans van Leeuwen deze week in een opiniestuk in NRC Handelsblad. Sinds twintig jaar kennen we in ons land geen serieuze grondpolitiek meer en hebben speculanten vrij spel om ons land te verhandelen alsof het tulpenbollen betreft.
Tot zo’n twintig jaar geleden hadden gemeenten een monopoliepositie op de grondmarkt. Zij kochten agrarische grond, maakte die bouwrijp en verkochten dat vervolgens aan een bouwbedrijf of woningcorporatie. De waardevermeerdering kwam ten goede aan de gemeenschap. De afgelopen 20 jaar hebben projectontwikkelaars, bouwers, beleggers en speculanten zich op de grondmarkt gestort. Van Leeuwen: “De opbrengst van de waardevermeerdering verdwijnt nu in hun zakken en het publieke belang komt in het gedrang. Bovendien betaalt de toekomstige woningeigenaar te veel geld voor zijn huis, de prijs van een nieuwbouwwoning is immers inclusief de grond. Andere gevolgen zijn de machteloosheid van de overheid, het gebrek aan transparantie, en het op achterstand zetten van het algemeen belang. Processen zijn vaak oncontroleerbaar omdat bij de deals een beroep wordt gedaan op de ‘concurrentiegevoeligheid van de informatie’.”
De oplossing ligt voor de hand, betoogt Van Leeuwen. “Zorg dat bij bestemmingsplanwijziging de overheid het eerste recht heeft grond aan te kopen tegen de oorspronkelijke waarde, zodat de waardevermeerdering toekomt aan de gemeenschap. Met dat geld kunnen we betaalbare huizen in goede wijken bouwen.” Dit is overigens niets nieuws: de SDAP heeft dit al in 1935 in Het Plan van Arbeid voorgesteld. De PvdA heeft er, toen ze in de vorige periode in de oppositie zat, zelf ook nog voor gepleit.
Van Leeuwen: “Koppel direct het grondbezit los van het recht op ontwikkeling, zodat strategische grondverwerving en speculatie geen zin meer hebben. De overheid kan zich vanaf dat moment richten op serieus opdrachtgeverschap en daartoe de noodzakelijke deskundigheid aantrekken. En bouwend Nederland kan zich gaan bezig houden met waarvoor ze is opgericht: bouwen.”