Dagboek Ewout Irrgang in Soedan (met foto's)
SP-Kamerlid Ewout Irrgang brengt samen met de leden van de commissie Buitenlandse Zaken van zaterdag 5 juli tot en met zaterdag 12 juli een werkbezoek aan Soedan. Doel van het werkbezoek is inzicht te krijgen in de politieke situatie in Soedan. Voor de SP houdt hij deze periode een dagboek bij.
Zaterdag 5 juli Vandaag vertrek samen met een aantal andere Kamerleden naar Soedan. We brengen een officieel bezoek aan Kahrtoum, Darfur, en Zuid-Soedan. Aan het begin van de avond komen we aan in Khartoum, de hoofdstad van Soedan. Khartoum staat bekend als de heetste hoofdstad ter wereld. Als we landen is het nog steeds veertig graden. De hitte slaat als een warme oven in je gezicht. De ambassadeur en zijn staf wachten ons op bij het vliegtuig. We gaan niet gelijk naar het hotel maar naar een afspraak met Ameerah Haq. Zij is de plaatsvervanger van de speciale vertegenwoordiger van Ban Ki Moon in Soedan en geeft ons een inleiding over de situatie in Soedan. Daarna vertrekken we naar het hotel. Het is een nogal luxieus hotel maar alcohol is niet te krijgen in het fundamentalistische Soedan. Dat wordt verplicht cold-turkey!
Zondag 6 juli Good morning Soedan! Op dit soort bezoeken is een aantal officiële bezoeken een verplicht nummer. Of je het leuk vindt of niet. In dit geval is het niet leuk want de Soedanese regering wordt van medeplichtigheid aan een aantal verschrikkelijke oorlogsmisdaden in Darfur verdacht. Een gesprek met Osman Khaluid Mudawi, voorzitter van de Buitenlandse Commissie wordt al snel onprettig als hij stelt dat we het allemaal niet goed begrepen hebben over Darfur. Op een gegeven moment wordt er zelfs gesuggereerd dat NGO’s in Darfur bodemmonsters nemen om in het buitenland op mineralen te onderzoeken. Het is lachwekkend, schandalig en beledigend. Arend-Jan Boekestijn (VVD) en ik zeggen ze ook maar even flink de waarheid over de oorlogsmisdaden van het Soedanese leger. Een volgend gesprek op het ministerie van Buitenlandse Zaken verloopt soepeler omdat zij zich wat diplomatieker opstellen. Daarna spreken we Dr. Nafie Ali Nafie, de machtige assistent van Bashir. Weer een onprettig gesprek. Dit zijn hardliners die zich niks van de buitenwereld aantrekken. En al helemaal niet van een Nederlandse delegatie.
De lunch is pas in de tweede helft van de middag en ik val bijna om. Na lang wachten komen er alleen wat salades en die durf ik niet te eten! We moeten snel door naar een gesprek met de Wereldbank dat weinig oplevert. Aan het begin van de avond spreken we een aantal NGO’s die vertellen over hun problemen in Darfur en Zuid-Soedan. In de avond moet ik met grote tegenzin weer mee naar een diner. Het wordt aangeboden door Mudawi. Hij begint een charmeoffensief terwijl we buiten aan de Nijl eten. Ik trap er niet in.
Maandag 7 juli Als een blok geslapen. De ruim acht uur slaap van vannacht heb ik vorige week niet gehad in de laatste drukke week dat de Tweede Kamer vergaderde. Ik ben mijn scheerapparaat vergeten dus ik mag nu een weekje nat scheren (auw). We spreken in het hotel een aantal Soedanese NGO's. Daarna gaan we naar het hoofdkwartier van UNMIS. UNMIS is de VN-macht die de vrede tussen het Noorden en Zuiden moet waarnemen. De afgelopen maand is het in de provincie Abiyei, waar de meeste olie zit, compleet uit de hand gelopen. Beide partijen lijken daar geen herhaling van te willen maar het kan zo weer verkeerd lopen.
Hierna vertrekken we naar een vluchtelingenkamp in de buurt van Khartoum. De duizenden vluchtelingen komen vooral uit het zuiden. We mogen niet de auto’s uit maar bezoeken een gemeenschapscentrum. Daar worden bijvoorbeeld jonge kinderen gewogen die dan extra voedsel krijgen als dat nodig is. Ik geef er een pakketje met schriften, pennen en koekjes af, dat ik van een vriendin gehad heb. Het is 44 graden in de schaduw en nauwelijks uit te houden. Hoe doen die mensen dat tussen de golfplaten? Het is niet voor te stellen zo’n leven.
Na een paar uur gaan we naar Hassan Al Turabi. Hij is een van de geestelijke leiders van het fundamentalistische Soedan die in ongenade is gevallen. Hij heeft ooit Osama Bin Laden naar Soedan gehaald maar ook jaren in de gevangenis doorgebracht. Je verwacht een bepaald soort iemand. Maar in zijn villa vinden we een vriendelijke zelfs charismatische man van 76 jaar oud, met de energie van een dertigjarige. Hij praat ons de oren van het hoofd en lijkt verre van radicaal. Hij zegt dat de Darfuurse rebellen wel willen praten ondanks de praatjes van de regering in Khartoum. Khartoum wil dat ook zegt hij, zelfs met de JEM die recentelijk met hun troepen tot in Kahrtoum stonden. Hij suggereert zelfs dat minister Koenders maar het initiatief voor een nieuwe vredesconferentie moet nemen.
Het programma gaat door en we spreken op het hoofdkwartier van de SPLM verder. De SPLM is de politieke beweging van de voormalige rebellen uit het Zuiden. We spreken met Pagan Amun die in de eenheidsregering zit. De SPLM pleit nu officieel tegen onafhankelijkheid van Zuid-Soedan, maar de basis denkt daar waarschijnlijk anders over. Na een hazenslaapje in het hotel dineren we in de avond op de ambassade met de Nederlandse gemeenschap. Ik spreek een aantal Nederlanders van UNMIS en andere Nederlanders die bijvoorbeeld voor de VN werken. Met muziek en een biertje (illegaal!) voelt het heel even als vakantie. Buiten is het nog steeds 37 graden. Morgen gaan we naar Darfur.
(Wegens de 'niet optimale' verbindingen in Darfur zijn de volgende berichten via SMS verstuurd door Ewout Irrgang)
8 juli Vertrek met WFP (World Food Program) vliegtuig naar Nyala, Darfur. Darfur ziet er fris en groen uit vanuit het vliegtuig. Na de lunch gaan we in konvooi naar het Kalma kamp met meer dan honderdduizend vluchtelingen. Dit konvooi staat onder bewaking van de VN-macht UNAMID, want rebellen en bandieten zijn uit op onze jeeps op de 25 km onverharde weg. De vluchtelingen vertellen ons dat de VN ze niet meer beschermt na vier uur 's middags. WFP heeft de voedselrantsoenen gehalveerd door de kosten van de beveiliging en hoge voedselprijzen dus lijden ze honger. Het voelt machteloos terwijl deze mensen denken dat wij machtig zijn. Aan het einde van de dag nog een gesprek met de Wali (gouverneur) van zuid-Darfur en lokale ngo's. We eten met Nederlanders voordat de avondklok ingaat. In ons nul sterren hotel executeer ik nog een grote kakkerlak met inzet van een grote spuitbus.
9 juli Vertrek met een klein vliegtuig naar El Fasher, de hoofdstad van Darfur. We spreken kort met de Wali. Geen tijd verspillen aan deze kleine boef. Daarna naar het hoofdkwartier van UNAMID. Een moeilijk gesprek. Speciale vertegenwoordiger Adawa zegt eerst dat niet het mandaat zijn probleem is. Ook niet het aantal troepen. Wat wel een probleem is de troepen in Darfur krijgen met alle logistieke problemen die er zijn. Dan zegt hij dat hij alleen met helikopters de mensen kan beschermen (maar geen land levert ze). Dan zegt een andere VN'er dat echt beschermen alleen met vrede kan.
Ik kom steeds meer tot de conclusie dat er hier maar één oplossing mogelijk is, en dat is de politieke oplossing. De VN-macht UNAMID is net als de voedselhulp niet meer dan een noodverband. Nederland zou in EU-verband meer druk op de Soedanese regering moeten uitoefenen. Maar ook op de rebellen, waarvan 1 van de belangrijkste gewoon in Parijs zit.
Ik val bijna om van de hitte en vermoeidheid op het volgende bezoek aan de universiteit van El-Fasher. Om drie uur vliegen we weer verder naar Juba, de hoofdstad van Zuid-Soedan. Ik val in een comateuze slaap in het vliegtuig. Als ik wakker word is Soedan onder me knalgroen geworden. De mensen zijn hier heel donker. In Juba ligt de enige asfaltweg van heel het zuiden. We eten met de Nederlandse gemeenschap aan de Blauwe Nijl. Het is Afrikaans, veel meer ontspannen dan Khartoum, ik val er gelijk voor.
Er is veel onduidelijkheid hier over een 'incident' met UNAMID waarbij zeven doden zijn gevallen en een ander incident met UNMIS waarbij een zwaargewonde is gevallen. Ik denk dat het met het verwachte besluit van het strafhof te maken heeft om meer mensen aan te klagen voor Darfur.
10 juli Wakker geworden met het bekende reizigers ongemak in Juba. We bezoeken na het ontbijt het Joint Donor Office. Ik probeer snel wat mooie foto's te mailen maar het lukt niet. Sorry daarvoor. Wellicht als ik terug ben.
Na het ontbijt bezoeken we in sneltreinvaart een kliniek, een waterzuiveringsinstallatie in aanbouw, en een ziekenhuis. Het stinkt enorm in het ziekenhuis maar het is al veel beter dan wat ze hadden. Dat was nagenoeg niets. Zuid-Soedan was in de afgelopen 52 jaar, 38 jaar in oorlog. Op acht miljoen inwoners vielen er twee miljoen doden en moesten vier miljoen mensen vluchten. Er was vroeger al niks dus het is meer opbouw dan wederopbouw.
In de middag hebben we een interessant gesprek met de internationale NGO's. Het multi donor trust fonds van de Wereldbank is veel te bureaucratisch. Het basic services fonds werkt veel beter, zo hoor ik hier vaak. Ook bezoeken we een door de VN opgezet radio station. Aan het einde van de middag spreken we de lokale oppositiepartijen. Ik maak mijzelf populair door ze aan te spreken als 'collega's van de oppositie'.
De oppositiepartijen zijn bijna allemaal voor onafhankelijkheid, wat aangeeft hoe het ligt bij de bevolking. In de avond dineren we met vrouwelijke parlementariërs en teruggekeerde vluchtelingen. De vrede met het Noorden is zo broos. Iedereen praat terecht over Darfur maar als dit weer fout gaat...
De ambassadeur praat ons bij over de gespannen situatie na de aanval op UNAMID. De VN stuurt alle partners en kinderen van hun personeel uit voorzorg naar huis.
11 juli De Nederlandse delegatie in Soedan heeft een noodlanding gemaakt op de terugvlucht van Juba naar Khartoum. De precieze plaats mag ik om veiligheidsredenen niet noemen. Na hevige turbulentie heeft waarschijnlijk een stuk ijs een ster in de ruit van de cockpit gemaakt waarna de piloot besloot een noodlanding op het dichtstbijzijnde vliegveld te maken. We moeten hier overnachten.
In de ochtend hebben we in Juba met drie ministers gesproken. Ook spraken we met de vice-voorzitter van het parlement en twee commissievoorzitters. Wat mij opvalt is dat iedereen uitgaat van onafhankelijkheid in 2011 als het referendum plaatsvindt in het zuiden. Ze vertrouwen het Noorden niet en daar hebben ze alle reden voor. Het Strafhof zien ze als een bondgenoot in plaats als een bedreiging van de vrede. Ze zijn niet bang voor het noorden. Veel van de soldaten uit het Noorden kwamen uit Darfur. Ook in oost-Soedan is nu een rebellenbeweging. Dus ze zijn verdeeld, is hun redenering. In de middag bezoeken we UNMIS in Juba. Tot slot bezoeken we de Wereldbank. Ik krijg weinig reactie op de kritiek dat ze te bureaucratisch zijn. Daarna gaan we naar het vliegtuig voor wat een korte vlucht naar Khartoum leek te zijn...
12 juli Gisterenmiddag moesten we omstreeks vijf uur een noodlanding maken in Malakal, nog net in het zuiden, tussen Juba en Khartoum in. Mijn broer is vakbondsleider en grondwerktuigkundige bij Martinair en raadt mij dringend aan niet meer op te stijgen met dit vliegtuig. De piloten hebben dat advies gelukkig niet nodig.
De beveiliging heeft in een uurtje onderdak bij de VN, auto's, en VN-militairen ter beveiliging geregeld. Knap. In konvooi zijn we naar het UNMIS kamp gereden. De Indiërs waren zo gastvrij ons ook gelijk een maaltijd aan te bieden. De Indiërs staan bekend als degenen met het lekkerste eten in de VN. Een Indiase officier vraagt mij de oren van het hoofd. Interessant om te horen dat hij Soedan als onderontwikkeld ziet, zoals India vijftig jaar geleden.
Het eten is heerlijk. Er is niet genoeg plek voor iedereen bij UNMIS. Ik ga als enige van de Kamerleden samen met de ambassadeur, twee medewerkers van de ambassade, de Mexicaanse crew, en de beveiliging in het Unicef compound in de stad slapen. De bus rijdt ons door de stad, de wegen zijn een groot modderbad zijn geworden. Vlakbij de compound loopt de bus dan ook vast. En glijdt weg. We moeten uitstappen en de laatste 150 meter door een modderbad afleggen. Met koffers. Je had het moeten zien. In pak, nette schoenen, en koffers door een enorme bak modder.
Ik moet nu niet vallen bedenk ik. En dan glij je weg. Je evenwicht wordt minder. We redden het gelukkig allemaal. We drinken nog wat en praten met de ook geschrokken piloten na. Na een redelijke nacht lukt het de bus ons voor de deur op te pikken. We vliegen met een ander vliegtuig terug naar Khartoum. Onze laatste afspraak met de minister van Buitenlandse zaken gaat helaas niet door in verband met de situatie rond Bashir.
De lezer van dit dagboek wordt hartelijk bedankt voor de belangstelling en ook voor de bezorgde reacties. Vanavond vliegen we terug, morgen weer thuis. Insjallah.